Книга - Бер көйрәтик, гомер = Давай поговорим, жизнь

Бер к?йр?тик, гомер / Давай поговорим, жизнь
З?лф?т


Бу китапка к?ренекле шагыйрь, Татарстан Республикасыны? Г. Тукай исеменд?ге Д??л?т премиясе лауреаты З?лф?тне? (1947–2007) чор-заман, халык-милл?т, кеше язмышлары турында ф?лс?фи уйлануларга корылган эссесы, шигырьл?ре, балладалары ??м поэмалары туплап бирелде.

В формате PDF A4 сохранен издательский макет книги.






З?лф?т

Бер к?йр?тик, гомер: эссе, шигырьл?р, балладалар ??м поэмалар


«Шагыйрь м?нб?ре» сериясе 2016 елда булдырылды.



Т?з?чесе Газинур Морат



З?лф?т

Бер к?йр?тик, гомер: эссе, шигырьл?р, балладалар ??м поэмалар / З?лф?т; [т?з. Г. Морат]. – Казан: Татар. кит. н?шр., 2017. – 495 б. – («Шагыйрь м?нб?ре» сериясе).

ISBN 978-5-298-03300-8



В эту книгу вошли эссе, стихи, баллады и поэмы выдающегося поэта, лауреата Государственной премии Республики Татарстан имени Г. Тукая Зульфата (1947–2007), построенные на философских размышлениях о времени, народе, нации, судьбах человека.



Серия «Трибуна поэта»

Зульфат

(Маликов Дульфат Гусманович)



Давай поговорим, жизнь

Составитель

Мурат Газинур (Муратов Газинур Васикович)

Казань. Татарское книжное издательство. 2017

На татарском языке








© Татарстан китап н?шрияты, 2017

© Моратов Г. В., т?з?, 2017




Чытырманда былбыл сайрый…


Минем язганнарны азмы-к?пме бел?чел?р х?терлидер, б?лки: «татар», «милл?т», «азатлык» диг?н с?зл?рне м?йданнарга чыгып кычкыру т?гел, ?заралый гына с?йл?шк?нд? д? ?йтерг? ярамаган к?нн?рд? мин, «Чакырылмаган кунак – татардан да яманрак…» диг?н эпиграф куеп, бер шигырь язган идем. Шигырь кич?л?ренд? булсын, шигырь с?ючел?р бел?н ?тк?релг?н очрашуларда булсын, бу ?с?рем залда утыручыларга бомба шартлагандай к?чле т?эсир ит? иде, аларны айнытып, сиск?ндереп ?иб?р? иде. Б?ген ис? кал?м тибр?т?че ??ркем шушы темага яза. Л?кин, ни кызганыч, андый ?с?рл?рне укуы да, ты?лавы да б?ген никтер к??елсез була башлады. Ни ?чен шулай со?? Хикм?т н?рс?д?? Яраганны к?пме язса? да ярап булмауда гынамы?

«М?х?бб?т» диг?н ?с?рем д? шул чорларда, кем ?йтмешли, яшьлегем та?ында язылган иде. Н?рс? турында иде ул? Болай, тыштан гына караса?, аюга каршы берг?-бер чыга алырлык, аны пычак бел?н егардай гайр?тле бер ирне?, ?авапсыз м?х?бб?тт?н тилмереп, чиксез газапларын х?тта аракы бел?н д? баса алмыйча изалануы хакында иде ул баллада. Тукта! Шушы хакта гына мик?н? Ни ?чен со?, алай булгач, ул, безне? а?ыбызда калыпланып бетк?н гыйбар? бел?н ?йтс?к, тормышта ?з урынын таба алмаган бер «с?рхуш» турындагы ?с?р – «югары коммунистик идеаллар ч?ч?к аткан» бер чорда м?ш??р с?з остасы Айрат ага Арслановны? репертуарыннан озак еллар т?шмич? яш?п килде ??м, бер?к мине тыйнаксызлыкта гаепли к?рм?гез, ты?лаучылар аны йотылып ты?лады? (Х?ер, чорны? бер сыйфаты буларак, ?йтеп китмич? булмас – аракыга каршы к?р?ш башлангач, Айрат ага ул шигырьне укудан туктап торды.) Х?терлим, шагыйрь Н?би ага Д??ли еллык шигърият хакындагы докладында, шушы шигыремне д? к?з алдында тотып, «З?лф?т чордашларны? портретларыннан галерея т?зи», – диг?н иде. ??м?гать, ниг? со? ?ле мин болар хакында с?йл?п торам?

?земне? хатир?л?ремне я?арту ?чен ген?ме? Амбицияме? Яки мин мо?а б?ген мохта?мы? Юк, ?ич т? алай т?гел, заман гаме мине, гомум?н, шигырь хакындагы уйлануларымны ?зен? к?р? бер т?ртипк? салырга эт?рде, мо?арчы чыгарга юл таба алмыйча к??елемд? сулкылдап б?рг?л?нг?н борчуларымны кычкырып ?йтерг? м?мкинлек бирде, х?тта м??б?р итте бугай.

?йтеп карыйм ?ле…

??р асыл шигырьне? ?з тарихы бар.

К??ел тарихыннан м?хр?м шагыйрь – географияд?н, тарихтан м?хр?м д??л?т ул. Чикл?ре, флора-фаунасы, атмосферасы, ягъни сулар сулышы да булмаган д??л?т… Аны? ?стенн?н вакыт ?иле исми. Ул – тумышыннан ?ле. Андый д??л?т булмый, була да алмый…

?мма них?л ит?се?, ?н? шундый к??ел тарихыннан м?хр?м шигъриятне х?терл?тк?н тезм?л?р бихисап. Шигырь – тормыш юлы. Анкеталарда, автобиографиял?рд? к?пме телисе?, шулкад?р алдашып була. Чын шагыйрь ис?, бик тел?с? д?, б?т?нн?рне, аерата ?зен алдый алмый. Алдарлык х?йл?се бар ик?н, ул – б?ек мистификатор, ягъни шигърият д?р???сен? менеп, шундый ук шигырьл?рг? охшаш итеп яза бел?че шома талант иясе. ??р шигырьне? асылы – ихласлык. Д?рес аваз. Д?рес мо?.

Безд? ике т?рле саташу бар. Берсе – шигырь т?че с?зл?рне? купшырак, катырак я?гыравында дип ышану. Икенчесе – шигырь к?че – с?зл?рне? м?мкин булган кад?р мескенр?к я?гыравында, елаттыруында дип уйлау.

? учакны?, утны? к?зен? кереп караганы? бармы? ?зе? казып тапкан чишм? т?бенд?ге тибр?неп торган якты, салкын керфекл?рг? ирен тидереп карады?мы? Йолдызларны? тын х?р?к?тенн?н башы? ?йл?неп китк?н чаклары? бармы? Ирт?нге чык б?ртегенн?н си?а с?йг?н яры? томырылып карамадымы?

?г?р чыннан да мин ?йтк?нн?р сине? холкы?да да бар ик?н, укы, дустым, шигыре?не! Яшереп торма! Сине? шигырь язганы?ны мин барыбер бел?м. Яшереп кен? язса? да, безне? уртак с?зебез бар. Кайчак шулай да була: кил?л?р д?, б?гырьг? ?т?рд?й иттереп тек?леп, тир?н м?гън?ле иттереп карап торалар… ??м, куеннарыннан алтын тулы янчык чыгаргандай, болай дил?р:

– Ш?п шигырьлек тема бир?м мин си?а! Яз! Гонорары уртак булыр!

– И туганкай! – дип к?рсен?м мин андый чакларда. – ?з темаларымны язып бетерер ?чен д? Ходайдан ун гомер сорар идем. Кодр?тем ген? ?итми. Теге ис? ышанмый.

? к??елд? ?рн? кала – ад?м баласы ?з гомере буена ?йтерг? тел?п т? ?йт? алмыйча интекк?ч, ми?а – шагыйрь кешег? м?р???гать итте л?баса! Югыйс? без ?и?анга ?н? шул с?зл?рне – к??ел авазларын ирештерер ?чен яралганбыздыр бит… Язмышсыз шигърият юк, дил?р. Алай гына мик?н? Татарны? б?еге Габдел??ббар Кандалый феноменын кая куярсыз? Аны? тормыш юлын галимн?р д? якынча гына бел?. ? шигырьл?ренн?н мин аны? ??р сулышын тоям.

Демократ мулла. Эченд?ге тышында булган кайнар, азат рухлы ш?хес. «Х?йямлыгы» ташып тора. Ш?хси б?хет, ?лб?тт?, юк. Со?гы хатыны шагыйрьне? ?зенн?н калган шигырьл?рен у?га-сулга таратып, исраф итеп бетерг?н. Шигырь з?хм?тенн?н вафат булган бу кешене? язмышын а?латырдай с?зл?р бармы? Нинди з?хм?т со? ул – шигырь? ?йтеп карыйммы?

Шигырь ул, ми?а калса, ургылып болганган ?и?ан ?ерм?сенн?н капшап табып алынып, камил т?ртипк? салынган, ?ични какшатмас ритмга салынган, берд?нбер а???г? буйсындырылган м???си, кайнар с?зл?р я?гырашы.

Х?ер, ??р шагыйрь моны ?зенч? а?лата алыр иде. Асыл шигырьне хасил итк?н ??р х?реф табынуга лаек. Ад?м баласы яш?еше та?ында ук к?с?к бел?н баш ватарга ?йр?неп алган. ?мма шул в?хшил?р арасында та?ны? сызылып атуына шаккатып, та? калып карап торучы, к?т?д?шл?рен? шул г?з?ллекне а?латырга маташучы да булган лабаса! Н?къ мен? шул ад?м – кешелекне? беренче шагыйредер… Нинди булды ик?н со? алар – и? беренче с?з, и? беренче к?й, и? беренче сур?т, и? беренче акыл? Валла?и, дип ?йт?м, шуларны бер ишет?, к?р?, тою ?чен ген? д? ?анымны иблиск? сатар идем.

?мма бу Б?ек Серне а?латырга ад?м баласыны? к?че ?итми. Авторлыкны без шартлы исем бел?н билгел?г?нбез – Алла?ы Т?гал?. Шул Алла? каршында иман китерг?н кебек шигырь китерик, иман шартын гына т?гел, шигырь шартын да белик, д?ньядан имансыз кит?д?н курыккан кебек, шигырьсез кит?д?н д? куркыйк! Яман кеше хакында «Имансыз!» дип т?гел, «Шигырьсез!» дип х?кем чыгарырга кир?ктер… Бер караганда к?лке кебек тоелса да, бу хакта уйлап карау беребезг? д? зыян итм?с. Алла?ы Т?гал? т?г?л ??м м??гелек ритмга к?нг?н Хаос т?гел мик?н?

?и?анны? й?р?ге н?къ мен? шул туктаусыз тибеп, сулкылдап торган Хаос мик?н со? ?лл?? К?рче бу ахмакны – шигырьне? ни ик?нен а?латырга маташам т?гелме со??

Д?ньяда моннан да м?гън?сезр?к эш юктыр. ? шулай да, кеше ниг? с?зл?рне к?йг? сала со?? Гади ген? иттереп, «М?!» «Бир!» дип ?йт? ?итм?г?нмени?! Табигать ад?м баласына авазларны? ??м т?сл?рне? камилр?к м?мкинлеген? д? юл куйган. Халык ??рвакыт камил с?зг? омтыла. Коймалардагы оятсыз язулар, сур?тл?р, такмаклар – шушы омтылышны? югалуы н?ти??се. Дим?к, бу тарафта Ходайга кулай с?зне, т?сне, авазны ирештерерд?й кешел?р калмаган. Яки аларны ишетерг? тел?мил?р. Колакларыбызны иблис томалаган.

Кызык бер фикер бар: д?ньяны? чын кешел?ре – да?илар, калганнары чын кеше т?гел. Т?гелдер… Асыл шигъриятт?н й?з ч?ерг?н ??мгыятьт? ген? ?инаятьчел?р к?б?я, гарипл?р арта. Былбылны? тамагы нинди ?лешл?рд?н тора? Аны? сулыш эт?р? торган диафрагмасы кайда? ?лл? кайларга ишетел? торган саф тавышны барлыкка китер?че ярылары, нерв ?епселл?ре кайда аны??

Белмим ??м белерг? д? тел?мим. Су буендагы ирт?нге тал т?бен? ят та ты?ла… Артыгы кир?к т?гел. Артыгын белс?м, гап-гади биологик конструкция булыр идем. ?г?р д? м?г?р шигырьне? кайчанрак языласын чамаласам, беркая да чыкмыйча, ?йд? ген? утырыр идем. ? шигырьне ничек язарга ик?нен д? белс?м, Тукайны? ?зен ?нсез ит?рд?й шигырьл?рне том-том итеп язып ташлар идем. Андый серл?рне белмим ??м мин шуны? бел?н б?хетле д?.

Табигать ?зе беркем д? керм?слек иттереп бикл?п куйган аф?тле зонага – авазлар болганышына, т?в?кк?лл?п, мин япа-ялгызым барып кер?м. С?з бел?н к?зг?-к?з калам. Якалашам. Ма?гайга-ма?гай кил?м. Ни?аять, мин аны буйсындырам, Хаостан алып чыгам, ?зем ген? белг?н к?йг? се?дер?м. Гомерлек дошманым булган кодр?тле с?зне ?земне? гомерлек дустым ит?м. И? яратмаган сорауларым: «Шигырь ничек языла? И? яраткан шигырегез кайсысы? Бу шигырь ни хакында?» Б?й, алай булгач, а?латыгыз ми?а: та? ничек сызыла? И? яраткан та?ыгыз кайсысы? Та? ни хакында?

Ихлас с?з шыпырт кына, к?зг? карап кына ?йтел?. М?х?бб?т хакында м?йданнарга чыгып кычкырмыйлар. Гади с?з кайчан шигырьг? ?верел?? Моны ми?а берг?л?п к?т? к?тк?н бабай бик гади ген? иттереп а?латты:

– П?ке-пычак та тидерм?! Кулы? бел?н д? кагылма! ?мма шушы чыбыркы сабын кыскарт! – диде ул.

Уйлый-уйлый т?мам диванага ?верел? яздым бит, ?й!

Кызганды булса кир?к, бабай кеткелд?п к?леп куйды да:

– Сере бик гади аны?, олан, – диде. – Киресен т?гел, киред?н уйларга ?йр?н… – ??м ул ?зене? озын чыбыркы сабын минем кыскарак чыбыркы сабы янына куйды да: – Й?, кыскардымы? – диде.

? без ?аман сап кыскартабыз, дип, гел каерылып балта чабабыз.

Мактана килдек: «Татар поэзиясе – солдат поэзиясе! Безне? поэзия – к?р?шчел?р поэзиясе! К?р?шчел?р кир?к!» ? татар, борынгыдан килг?н каргышлы язмышы хакында эченн?н сызып, болай дип сыкранган:

Карадагынай урман… Кара?гы т?н…
Яхшы атлар кир?к л? ?т?рг?…
Заманалар авыр… Юллар ябык! —
Дус-иш кир?к д?нья к?т?рг?…

Колонизатор ыштыр урынына салып таптаган халык язмышы хакында язылырга тиешле ме??р томнарга тора бу д?рт юл. Татар язмышын а?латыр ?чен, б?т?н с?зл?р эзлисе юк. Татар поэзиясе – каргышлы язмыш поэзиясе. Калганы – ялган.

«Юллар ябык!» – Безне? язмыш тамгасы ?н? шул. Моны беренче тапкыр кем, кайда ?ырлады ик?н? Тукмалган халык, шушы ?ырга тотына-тотына, б?генгесен? килеп егылган. Бу ?ырны оныткан яшьл?ребез н?рс?г? тотыныр? Башаклы тагаракка баш тыгып мыркылдаудан туктап, йолдызларга к?з салган ??р ду?гыз – шагыйрь. К?р?шк? чакыру – в?хшилек.

К?р?ш – талау, ?тер?, к?чл??, ?имер?, мыскыллау-р?н?ет?. К?р?ш – кыргыйлык гам?ле. Аны? максаты – ?и??. ?и?? – ?ир?нгеч тантана. Асыл шигырь догага т??г?л. Аны? башка т??ар?тсез с?зл?рд?н аермасы ?н? шунда. Асыл с?зл?р шагыйрь телен? эл?г?не к?теп тилмер?. Д?ньяны а?ларга т?гел, а?латырга маташу – шагыйрьне? ??лак?те.

Дан-алкыш ?чен шигырь язу – г?на?. ?з шагыйрьл?рен акча ?чен шигырь язарга м??б?р итк?н ??мгыять икел?т? г?на?лы. Ч?нки ул Ходай ?зене? яраткан б?нд?сен? ген? бирг?н сир?к б?л?кне – Талантны ?зене? ш?хси м?нф?гатьл?ренд? файдалана. «Ходай» с?зен ялварып т?гел, сатып ала. Минем шигырьне укыгач, кыз бел?н егет ?беш? ик?н, яш?вемне? м?гън?се бар, дим?к. Минем шигырьне укыганнан со? кемдер б?т?нне суя ик?н, мин – т?муг кис?ве.

Уйлана торгач, с?зл?р шигырьг? ?верел? башлады:

Куыра илне кайнар ?ил,
Дулап, г?л?п, калкынып…
Чыгам уттан ышыкларга.
Мин – кара?гы бер болыт.

?т?р д? кит?р эссе ?ил…
Каргарсыз к?кк? карап: —
Иял?нде ген? бит бу! —
Китм?с?, эшл?р харап…
? мин й?рим… Тамчы ?ыям
Ишелеп явар ?чен —
Со?гы дым к?тк?н иренг?
?зелеп тамар ?чен!

Й?римен баш очыгызда,
Ачылмас бер сер булып —
Алла? т?гел,
Р?с?л т?гел,
Мин —
кара?гы бер болыт…

??м, ?ле ген? ?йтк?нн?ремне сызып ташлап, к?з алдыма да?и Кол Гали язмышы килеп баса:

…Мин борынгы иренн?рне ?б?м.
Яш?ешем! Тамырлары? тир?н! —
Кан тибешем кайнар дулкын булып
К?т?рел? м??гелек ту? ?ирд?н.

Катламнарга тир?н т?шк?н саен,
Тир?нлект?н к?кк? тия т?б?м.
Алла ?зе яш?р биеклект?н
?ирк?емне? тир?н ?анын ?б?м.

Та? сулкылдый ерак тамырларда.
Киенг?нем – к?б?м.
К?гем – т?б?м.
…Со?гы яу алдыннан кылыч кайрыйм
??м борынгы иренн?рне ?б?м…

Х?зерге замана ис? шагыйрьг? кылыч тоттырган, аны? якты хыяллардан балкып торган башын Моабитта чапкан, Колымада черетк?н. ? югыйс? борынгы бер б?ек хан хакында шундый бер игелекле вакыйга сакланып калган. Ян?се, орышка керер алдыннан, ул мондый ф?рман бир? торган булган:

– Шагыйрьл?рне ??м иш?кл?рне уртада калдырыгыз! Алар сугыштан со? кир?к булачак!

Моны? киресе: гарепне? б?ек яугирл?ренн?н берсе орыш алдыннан мондый ф?рман бир? торган булган:

– Бу кайнар канлы, хыялый егетл?рне – шагыйрьл?рне – яуга алдан кертегез! Б?т?н солдатларны рухландырсыннар!

Яшьлегемд?, Муса ??лил хакында уйланып, болай дип язган идем:

…Сугыша белг?н былбыл ул
??м ?ырлый белг?н б?ркет…

Былбылын сугыш б?ркете урынына яуга чыгарга м??б?р итк?н илне?, халыкны? г?на?ларын кем к?т?рер?

?д?биятыбызны? канын корыткан бер яман т?шенч? ?ле д? хакимиятк? ирешеп алганнары ?чен ген? «популяр» язучы булып к?еф-сафа корган абзыкайларны яклый. Ул т?шенч? – «халыкчанлык». Халыкны? ул в?киле – алып-сатып баеган, акчадан бетл?г?н бер татар – театрга килг?ч нишл?г?н ди? Ул киерелеп утыруга ук, п?рд? ачылмагач, ?леге «халык в?киле» мыжгый башлаган:

– Машнасагыз машнагыз… Машнамасагыз, н?фл?в?йт, кайтам да кит?м!

? тамаша башлангач, буфеттан «к?геп» керг?н д? бу:

– К?л?сем кил?! Артистлар! Т?шегез монда! Кытыклагыз мине! – дип, б?тен театрга кычкырып утыра ик?н.

Й?, халыкчан булыйм дип, шушы убырны? корсагын кытыклау ?чен языйммыни инде? Нич? еллар буена с?нгатебезне шул «Прокруст ятагы» на салып, тере т?нен-?анын кыйдык. Зур с?нгатьк? лаек булсын ?чен, халык ?зе «Халык» д?р???сен? к?т?релсен!

Сибгат ага Х?кимне? бер с?зе ист? калган: «?ырны? ?ыр булуы ?чен ?ч??не? – шагыйрь, композитор, ?ырчыны? – бер-берсен? бик нык туры кил?е кир?к». ?ир, су, к?к берлеге т?гелме со? бу? Шигырьне? йолдызлы к?к булуы м??б?ри т?гел, бакалы сазлык булса да, бик ш?кер – тере ген? була к?рсен! Ми?а к?п чыгышлар ясарга туры килде. Беренче «тамаша» ?ле д? к?з алдында тора. Чыгыш ясыйсы шагыйрьл?р, китапларын, куен д?фт?рл?рен актара-актара, «?темлер?к» шигырьл?р эзлил?р: «Бу залда бусы ?т?, бу клубка монысы да ярый… Кир?кми – затлылар ?чен! А?ламаячаклар!» ?ырчылар ис? халыкны елатып кул чаптырырдайларын – «?нк?ем, б?гърем» темасы тир?сенн?н актарырга тотыналар.

Шулай булгач, з??кыбызны? т?б?н т?г?р?вен? кем гаепле?

Б?генге татарны? фикер с?реше митингтагы мегафон д?р???сен? т?шк?н ик?н, моны? ?чен кем ?авап бирерг? тиеш?

Белмим, ?мма б?генге шигърият, ни?аять, ?з биеклегенн?н карап я?гырый башларга тиеш. Иелеп т?, тезл?неп т? т?гел! Ишетмисе?, а?ламыйсы? ик?н, тагарактан башы?ны к?т?реп, ?ск?р?к кара! Симез муены? баш к?т?рерг? ирек бирми ик?н, мо?а син ?зе? ген? гаепле, туганкай! Сандугачны? б?хете – сайрауда. Аны? ??лак?те д? сайрауда – сандугач й?р?ген кыздырып ашауны Рим императорлары ш??р?т, байлык, муллык билгесе итеп санаган. ? безне? халык, куш й?р?к булмыйча торып, кил?ч?кк? ис?н-имин барып ?ит? алмас. Бер й?р?к – батыр й?р?ге, икенче й?р?к – сандугач й?р?ге. ? керпене? б?хете – аулакта. Чикл?век куагы т?бенд?ге тыныч ?йд?.

Б?л?к?й чакларымда мин, коеп я?гыр яуганда, зур ?рекм?н яфрагы астына кереп, тыгыз яшел яфракка ша?-шо? килеп тамчы шо?гырдаганын ты?ларга хыялландым.

Ышанам – ?зен артык ?авалы тойган шагыйрьл?р, ирт?н Кояш т?рт? буе к?т?релг?н арада, чир?мне? к?ч?н?-к?ч?н? шытуын ишетмидер д?. Ч?нки аларны? колак ш?рифе артык югары. Шигырь – болытны?, Кояшны?, туфракны? кушылмасы – гап-гади чир?м. Шул чир?мг? куе чык т?шк?нд?, т?пил?ре? ап-ак булып агарганчы, саф, салкын, балкып торган чыкларны ч?чр?т?-ч?чр?т? й?гер д? й?гер! ??м шуны? р?х?тен с?зл?р бел?н ген? б?т?нн?рг? с?йл?п бир. Ул салкын чык б?т?нн?рне? д? табанын кыздырсын.

М?слим ягы кешел?рене? авыз тутырып, т?мл?п с?йли бел?ен? га??пл?н?л?р, йомшак, назлы, сак тел… М?слим кешесе х?тта ?зене? с?ген?ен д? ад?м башына килм?ст?й лирикага, шигъриятк? т?р? бел?. Нишлисе? бит, ?ич т? с?генм?сл?р иде – заманасы шу?а лаек.

С?ген?се? ик?н, теле? д? пакь калсын, кешене д? ?тереп ташлама, ?йт?се?не д? чумдырып ?йт. Шу?а охшашрак х?лг? Польшада тап булдым. Поляклар урамда ?зл?ренч? с?йл?шеп бара-бара да, ачуы чыккач, н?къ безг? таныш «..ать! Мать!» ка к?ч?.

Нишл?п шулай? ??ркем ?з телен шакшыдан сакларга тырышадыр инде, к?р?се?…

Бары тик ?з телен ген? и? ?стен, и? б?ек итеп расларга тырышкан ??р халыкны? язмышы аяныч. Б?ек ?с?рл?р и?ат ит?рг? с?л?тле тел ген? Б?ек. Кешелекне? и? зур да?ие, и? б?ек тел белгече беренче тапкыр айга караган да соклануыннан «Ай!» дип шаккатып калган.

Б?генгег? кад?р «ай» дибез… Д?ньялыкны? ад?м баласы к?р? башлаган ??рн?рс?сен? исем бирг?н кеше, ?лб?тт?, шагыйрь булган. Шагыйрьлек булмаса, яратышу, ?йл?неш?, гаил? кору, ?рч? д? булмас иде. Шигырь – яралу, туу.



Бер ?к?м?тне иск? т?шерим ?ле. С?рия, Ливан якларына с?ях?т ?чен группа туплыйлар. Барасым килде. ?иб?рм?яч?кл?рен сизеп торам. КГБ ??м райком комиссиясен? киттем. Алар минем беренче саф, сад? китабымны актаргалап, шаккатып утыргандай кыландылар.

– Ай-яй-яй! Кереш с?зне Х?с?н Туфан ?зе язган бит, ?й! – (Х?с?н Туфанны телг? алулары мине сагайтырга тиеш иде югыйс?. Юк, яшьлекне? колагы сак т?гел…) Тора-бара болай дидел?р: – Маяковский ?з шигырьл?ре бел?н СССРны т?зерг? булышкан. Евтушенко Братск ГЭСын т?зеште! ? кайда сине? андый поэмалары??

Кемн?р бел?н с?йл?шк?немне чамаламастан, болай дип ?авап бирдем:

– КамАЗ т?зерг? килг?н егет бел?н кызны гашыйк ит? ик?н, мин д?ртьюллык шигыремн?н д? кан?гать булачакмын. Дим?к, мин д? гигантны т?зештем!..

Юл?рлек! Шуны? бел?н мин ?зем ?чен чит илл?рг? чыга торган капкаларны йозаклап куйдым. Ачмаслык итеп.

Теге елларда тукмалдым, алтын елларымны яндырдылар, дип сыкрануым т?гел бу. Саф ?д?биятны? юлын х?зер базар диг?н монстр тагын да ныграк томалап куйды.



Исегезд? булса, Франция президенты Франсуа Миттеран бел?н безне? Горбачёвны? кызык кына ??г?м?сен телевидениед?н к?рс?тк?нн?р иде. Кызганыч, юньл?п ты?ламаганбыз. Горбачёв, ифрат горурланып, болай диде:

– Без базар м?н?с?б?тл?рен? юл тоттык!

Миттеран тыйнак кына ?йтеп куйды:

– ? без планлы ху?алык турында хыялланабыз…

Базар экономикасын маяк итк?н б?ек илл?р кешелекк? лаек с?нгать бир? алмады. Сатлык с?зл?рд?н шигырь т?зеп булмый.

?мма безне? ?д?биятны да хезм?тче булырга ?йр?теп ?лгердел?р. Хезм?тчег? ху?а кир?к. ? канатлы атка – д?лд?лг? – ху?а табылу бел?н ?к, ул аны? канатларын сындырып ташлап, камыт кидер?ч?к, сыртына ы?гырчак салачак. Тал коры далада ?рчеми. М??гелек комлыкта чикл?век куагы ?сми.

Империя ?зе кад?р ?к зур ?д?бият бир? алмый. Бер чикл?век куагында к?п диг?нд? егермел?п сабак ?с?.

Артканы – я?а куакка аерыла. Артык иш?йг?н куакта чикл?век булмый. Милл?тл?р – ?нк?без Табигатьне? т?рле агачлары, аерым куаклары.

Моны бернинди Мичурин да ?зг?рт? алмый. Сак усак леперд?п утыра. Юк?, гашыйклар сыман, назлы иттереп, шыпырт кына с?йл?ш?.

Им?н тарихны? ?зе сыман тир?нн?н – ?ир к?кр?генн?н г?ли.

Кылганнар, дулый-дулый, офык аръягына ашкына.

Язган шигырьл?ребезне, р?семн?ребезне, ?ыр-биюл?ребезне ген? алып карагыз.

Кавказ халкы, кайнар кыя ташына басып, табаны пешеп ?т?л?нг?нд?й, очына-очына бии. Башкорт офыкны? аръягына чыгардай булып ашкына. Мари ?зене? карурманында м?к ?ил?ге ?ыйган шикелле тыпырдый. ? татар биюенд? б?ек ?и??че каршындагы куркаклык бар. Кыяр-кыймас, очар-очмас, тояр-тоймас бию.

Иманым камил – азат Болгар халкы болай бием?г?ндер!

? б?генге биюл?ребезне караганда сыкранам – коллык биюл?ре…

Х?ер, шул ук «Карурман» дагы шикелле яшерен сыкрану авазы т?гел мик?н со? бу? И?ат кешел?ре азат булган халык кына чын м?гън?сенд? азат була ала шул.

Тир?н фикерл?р к?п булыр, азат фикер кир?к.



Кайчан ?ырлыйсы кил?? ?лб?тт?, язын тау т?б?сен? менеп, калкынып-яш?реп килг?н д?ньяга к?з салгач! Ходайны? ?зен? якынаю гал?м?те м?лл? бу? Т?шк?н саен с?з д? т?б?н?я… Безне? халык ?ырларына геологик тир?нлек т? хас. «Шахтёр ?ыры», ни гал?м?ттер, б?т?н бер ген? халыкта да юк бугай. Татар зимагурлары язмышы… Алар ?ырларындагы иронияне, ?че юморны, р?н?еш-сагышны нинди ген? ?с?рл?рд?н табып булыр иде ик?н? Ш?риф Камалда булса гына инде…

Татар шигырене? язмышы ?н? шул тир?н шахта т?пл?рен? ?к т?шеп тамырланган. М?ск??д? минем бел?н берг? укыган рус прозаигы Плетнёв – гомерлек шахтёр – болай дип уфтанды:

– Зульфат, браток! Без анда, ?ир астында, сукыр тычкан кебек казынган арада, сыртларыбызга ?лл? кемн?р менеп атланган лабаса! Забойда минем татар бел?н рустан башканы к?рг?нем юк!

Мен? си?а «Шахтёр к?е», зимагурлык, «Карурман»… Тук илл?рне? тук шигъриятен? ияр? безг? т?с т?гел. Ач булып кыланган тук х?ле безг? а?лашылмас.

Д?ньяда Пушкинны? «Евгение», Тукайны? «Б?р??ге к?е» бар.

Чын шигырь кикер?д?н т?гел, «Уф Алла!» дан башлана. Ул – ачы язмыш.

Туган т?б?гене? б?екл?р исемен? кагылышлы булуы ??ркемне? д? к??елен? хуш кил?. Г?рч? узып кына китк?н булса да, «Бу юлдан ул узган!» дип горурланабыз. Бу ??ркайда шулай. ?мма б?ек шагыйр? Марина Цветаеваны? Татарстанга б?йле к?нн?ре турында ?рнеп-сыкрап, тетр?п кен? ?йтерг? м?мкин.

Бу к?нн?р – Шекспир кал?мен? ген? лаек трагедияне? ?ан ?шеткеч финалы. Юк, бу фа?ига ?чен Татарстанны? да, халкыбызны? да тамчы кад?р д? гаебе юк. Б?ек шагыйр?не гомерен? д?нья буйлатып айкап-чайкап й?ртк?н язмыш чая ??м аф?тле бу ш?хес ?чен Алабуганы? аулак йортында элм?к ?зерл?п куйган булган. Аны? и?аты – эченд? кош тырпылдаган с?зл?рг? ?верелг?н фа?игале музыка. Аны а?лар ?чен, тояр ?чен д?ньяны? гад?ти ?лч?мн?ренд? ген? калу ?итми.

Кыргыйлыктан чыгып, Т??рег? й?з юн?лтк?н ??мгыятьт? ад?м балалары шундый югары с?нгатьне? кадерен бел? башлады. Мен? шул чакта шигъриятне? асыл с?гате сугачак. Тик, ни аяныч, безд? ?лег? шигърият кайгысы т?гел… Х?ер, ?ир куенындагы алтын б?ртекл?рне? беркая да ашыгасы юк. Аларны? т?се у?мый, ? б??асе арта гына бара.

Ходай кушып, Марина Цветаеваны? каберен? таш куярга туры килде ми?а. Аны? югалып табылган кабере ?стенд? язмышлар хакында уйланып, бик озак басып тордым.

Й?р?к ?рн?е сатылмый. Аны? б??асе юк. Ад?м балаларыны? парламентларсыз гына кабул итк?н конституциясе – шигърият. Тарихны? шигъри вариантын ?йр?нм??, ?йр?н?не тел?м?? катаклизмнарны китереп чыгара тора.



Туганлыкны? кан тибеше – шигырь. Лев Толстой кабере янындагы агачтан коелган яфракларны М?слимне? Я?а С?ет авылы яныннан ага торган тын ерганакка – Коргылдыга алып кайтып агыздым. Калганнарын Тукай каберен? илтеп салдым. Лермонтов туфрагын ?нк?м каберен? сиптем. Коперникны? туган йорты нигезен? Тукай туфрагын куштым. ?земне? шушы м???силект?н к??елем хушланды.

«Бисмилла?и, дип башладым бу б?етне? башларын» – б?етл?р ?н? шулай башланган. Шигърият – дога. Шигърият – турыдан-туры Алла?ы Т?гал?г? м?р???гать.

Шигырь к?члене? кулында камчы булганчы, бичараны? керфегенд? тамчы булсачы! С?яс?тчел?р, ?г?р намуслары ис?н-имин ик?н, шагыйрьл?рне? шигырьл?ренн?н программа т?зесенн?р, закон язсыннар. Чын шигырь уен яки куен гына т?гел. Шигырь – назлы бишек т?, яу атыны? сыртына салынган ияр д?. К??ел чытырманыннан йолкып, аралап алган кыргый шигыремне ??ркемне? а?ларына ышанып, к?кр?к тутырып укый алырмынмы? ? бит укыйсы кил?, ишеттер?се кил?. Шигырь – чытырманнан я?гыраган былбыл авазы. К?п кир?к т?гел: аны? кайчан сайраганын бел д?, та?гы чир?мг? чалкан т?шеп, ме? яш?г?н им?нг? башы?ны куеп, ирт?нге алсу болытларга карый-карый ты?ла да ты?ла…

Шигырь язу ?чен к??елне? м?лдер?п тулуы, со?гы тамчыны? ташуы кир?к. Мордва ягындагы Рузаевка станциясенн?н ерак та т?гел бер авылда – Ш?риф Камалны? туган авылы Пешл?д? булган бер вакыйга к?п еллар буе гел ?анымны сыкратып торды.

Шагыйрьне язмыш тоташтан эз?рлекли ик?н. К?п еллар узса да, куып ?ит?, каршысына чыгып баса ик?н. Шигырь – язмыш.

С?земне йомгаклап, сезг? шигырьл?р укытасым кил?. Шагыйрь хакында гына т?гел ул. Ул шагыйрь язмышы, шигырь язмышы хакында. Язылу тарихы – шигырьл?рне? ?зенд?.

З?лф?т

1992




I


Нил?р булды си?а, и мо?лы зат,
Ник ?ыр итте? а?лы с?зе?не? —
Даладагы учак яннарында
Ты?лыйсылар кил? ?зе?не!





Ходай сулышы


Инде кайтмас яшьлек
Й? якында,
Й? еракта учак кабыза,
Якын-ерак айкала да ялкын,
Б?гырьл?рне ?т?… ?ан сыза!

Шул баш бирм?с еллар – кайнар яшьлек
У?ны-сулны белм?с булганга —
Кагылганмын былбыл оясына
??м басканмын кара еланга…

Д?рли ген? яшьлек, ут шикелле,
С?нм?с, капмас ?чен кабынган —
Кичке ш?ф?къл?рд? учак кабыз
Кич?ге та? офыкларыннан!..

…Ходай сулыш ?рг?ч, ?ан керг?н бит
Безг? —
сынга —
?зле балчыкка!
Б?лки… тагын сулыш ?рер Ходай?
«?итте…» дим?, й?р?к, ашыкма!

Ут й?герг?н ик?н шул сулыштан
Сулык-сулык типк?н бу канга, —
Дим?к,
с?ю булып килеп керде?
?зе? гомер ит?р Ватанга!

Билл??и, дим:
гомер диг?небез,
Еллар бел?н санап караса?,
Ме? аф?тле еллар т?гел ?ич т? —
М?х?бб?тле еллар лабаса!

Ч?чл?ремне ?илл?р тараганда,
Уйларымны еллар тарады —
Й?р?гемне былбыл чакты минем,
Кара елан ми?а сайрады.

…Ник тоташтан гашыйк булам ?аман?
Алгысытыр еллар к?п м?лл??
Ходайны? бер Кашка Т?к?семе?
Яш?р ?ирем Изге К?к м?лл??

…Туймас-т?к?нм?с бу гыйшкым ?чен
Ни диярмен анда – азакта?
Яратудан кылган г?на?ларым
Саналмасмы ик?н савапка?

Уйнаклап кан,
?йб?т ??мл?л?рне
Яшьт?н шигырь итеп мин шаштым —
Болар ми?а савап саналмас шул…
Болар —
минем бетм?с г?на?ым!

Китм?с ?чен килде, ахры, яшьлек…
Тетр?п,
д?нья онытылганда
Кагылам гел былбыл оясына
??м…
басам гел кара еланга!

Р?хм?т, д?нья,
Язмышны? син ми?а
Тоташ шигырьлесен сайлады?, —
Й?р?гемне былбыл чакты минем,
??м ?здереп елан сайрады!..

Упкын т?пл?ренд? г?лл?р ?ск?н
Кыяларны белеп сайладым…
Мин
былбылдан сезне чактырырмын,
Ты?латырмын елан сайравын.




?иде юл чаты


?лл? нинди яман бер киная,
Ым бар сыман тоя к??елем —
Белг?нг?ме кемне йотканлыгын
Ме? тугыз й?з утыз ?идене??

Язмыш шулай сайлаганмы ?лл?
И?ади ?ан сулар вакытны?
Д?шк?н еллар
Дантесларны т?гел —
К?н киемле бозбаш ма?кортны!

Гигант илне? табигате шундый,
?аман да шул шомлы ?ил ис? —
К?р —
Пушкинны кача-поса ?ирл??
Н?къ безне?ч? – утыз ?идеч?!

Тарихы?нан кая качмак кир?к? —
Г?з?л храмны бу ил бар кылган…
– Б?т?нн?рг? т?зем?сенн?р! – дип,
Осталарны? к?зен чукыган.

…С?ер «?иде» ?аман ?анга тиде —
Егерме л? ?иде яшенд?
?леп, халкын Тукай ятим итте…
Артык серг? м?лл? т?шенг?н?

Аф?т арты аф?т… Бу зур илг?
Кем каргышы тиде? Ник тиде? —
Октябрьле бер ел ымсындырды! —
Тик ул —
ме? тугыз й?з ун?иде…

Х?ер, дуамал ил сан тылсымын
Санга сукмас иде… Болай да
Элеп кен? ала, селкеп сала —
?ан котыла качып Ходайга…
Белми ген? китте мик?н Пушкин
Газраилне? атта ?ил?сен —
Шагыйрьл?рне дуэльл?рсез ген?
Аулар утыз ?иде кил?сен?

Юньле илд? юньле шагыйрьл?рне
К?т?р иде ?иде юл чаты…
Ил шагыйрьсез калмас… ?мма бу ил
К?пне алды… Азны югалтты —
Азны… тере язны югалтты!




Н?сел тамгасы


Ерак бабайлардан килг?н тамга,
Безне? тамга – н?сел тамгабыз…
?тк?ем? килеп ирешк?н ул…
Н?сел тере! Ис?н калганбыз!

Ул тамганы ?тк?й,
?й салганда,
Балта бел?н чапты нигезг?. —
Х?терл?п кал, улым, бу тамганы
??м яман с?з а?а тигезм?!

Бу тамгада —
ад?м, фикер, очыш…
Шулар ?ич т? туктап калмасын!
Тапшыра к?р, бер?к, оныкларга —
Бу тамганы сулар агызмасын,
Бу тамганы утлар алмасын!

Сукбай каны т?гел —
тамырында
Борынгыдан килг?н кан яна! —
Сине? ?чен н?сел кызармасын,
Син дан ?ст? шушы тамгага!




Ишетелми л?кин кайтаваз


Се?елл?рем Халис? ??м ?нис?г?,

кия?л?рг? – К?бир ??м Торсынтайга



I

Казах к?зе урманнарны с?йм?с,
Дала кир?к казах к?зен? —
Ат чаптырыр ки?лек кир?к а?а,
?илпесен ?ил казах й?зен?…

Торсынтай гел ми?а ?йт? иде:
«Авылыгыз матур, и З?к?!» —
Л?кин урманда мин базда сыман,
К?з к?некк?н минем ки?лекк?!

…?из казыган ?изказганга т?ш?м,
Мин шахтага т?ш?м – тир?нг?.
Катламнарда ургый иблис уты,
????нн?мг? и?дем мин – б?нд?.

?изказганны? ачык шахтасы бу,
?ир урталай г?я ярылган,
????нн?мне? уты, билл??идер,
Н?къ шушыннан гына кабынган.

С?релг?нн?рне син исе?д? тот,
Тоташ б?йле килеш чакларны…
С?рг?нн?р д? богау кидерг?нн?р,
Утыртканнар безне? татарны!

К?пмел?рне тукмап интектерг?н
?изказган бу… Алар ут йоткан…
Шуларны гел уйлап, чал башымны
Иеп тынып калган минутлар…
Кыз туганнар гомер итк?н ил бу!
Ч?ч?к ата ?илд? сарана;
Кайнар дала ?иле иск?н чакта,
Сараналар ?илг? карана…

Упкын сыман шахтага мин т?ш?м,
Урап т?ш?м
?ирне? ?анына.
Туктыйк, К?бир кия?!
…Минем куллар
?ирне? й?р?ген? кагыла.

Белм?г?нмен яш?? кадерен мин,
А?ламаган ик?н мин аны —
?ирне? й?р?ген? кул тидерг?ч,
А?ладым мин бераз д?ньяны.

Далалары? чиксез, казах ?ире,
Абайлы ?ил уйлар уйлатты —
Й?р?гем? тулды иркен уйлар,
Й?р?гем? чиксез мо? ятты…


II

?изказганны?
Ачык шахтасына
Т?ш? ген? т?гел бу ми?а —
?ир й?р?ге сулык-сулык килеп
Торды сыман минем алдымда.

…Катламнардан,
????нн?мд?гед?й,
С?ер томан тоташ б?ркел?,
?йтк?н сыман:
– И бер к?нлек б?нд?,
Нил?р ген? кылды? бу к?нд??

Кратерларга т?шк?н кешеме мин?
Мен? б?ген ишет?м й?р?ген!
И? га??бе – гел белен? ик?н
?ст? кемне? нишл?п й?рг?не!

…?ан ?ылысы
Шахта т?бенд?ге
?ылыдан да юкса ?ылырак…
?ирне? й?р?ген? юл – аф?тле,
Кеше й?р?ген? юл —
Ерак!..


III

?изказганны? ??йге ?илл?р иск?н
Даласыны? к?ге чалт аяз.
Офык арты офык бу тарафта —
Ишетелми л?кин кайтаваз…

Х?терлиме минем якташларны
Кайнар ?илле, м?кле бу дала?
?ил чуалткан ?л?нн?рд? уйлар
Дуамал ?ил сыман бутала…

Вулкан кратерын х?терл?тк?н
Ачык шахтаны? и? т?бенн?н
К?ндез йолдыз к?рг?н кебек булдым
Казахны? ки?, т?псез к?генд?!..

Катлам асты катлам… ????нн?мг?
Якын гына кала т?гелме?
?ир ?стенд? нинди батыр идем!
Монда ис?… Беттем… ?и?елдем…

Данте т?мугына т?штем г?я,
Тик Вергилий гына ?итм?де.
…Б?терел? ?ст? ал агымсу,
Назлы агым – дала м?кл?ре…

Алды г?з?л дала куенына,
М?кл?р дулкынына к?мелдем…
Л?кин талгын гына х?л алырдай
Бер?р т?ше бармы бу ?ирне??

?изказганны? ??йге к?кл?ренн?н
Б?хет ява г?я… Чалт аяз!
Офык арты офык бу тарафта,
Ишетелми л?кин кайтаваз…


IV

Б?ек итеп яратырга, ахры,
Со?ардым мин, артык кичектем!..
…Кузы К?рпеш бел?н Баян Сылу
Каберен? б?ген тез ч?ктем.

Эссе капкан мазар ташларына.
Кайнар дала чатнап ?ил йота.
Борынгы бер хикм?т язуы к?к
К?лт? эзе – утлы комлыкта.

??м Торсынтай ?йтте:
«Д?ньяда бу
М?х?бб?тк? ??йк?л – берд?нбер!»
…??р таш монда ми?а таныш сыман —
Т?шл?рем?, б?лкем, керг?ндер.

Ташны ташка куеп ?йг?н мазар,
Ике гашыйк ?анны ышыклап,
?ирне? к?кк? омтылышы булып
К?т?релг?н чиксез бушлыкка.

«М?х?бб?тк? урын – к?кт? бары!»
Диг?н с?зе м?лл? ташларны?? —
Янды?, й?р?к, гашыйк булды? д?рл?п,
Тик ниг?дер к?кк? ашмады?!..

Булды ла бит юкса тик бер ген?
Тибр?п алган керфек хакына
?зер чаклар – ике уйламастан
Ташланырга т?псез упкынга!

Булды ла бит «Юк, син т?гел…» диг?н
Котылгысыз ?авап со?ында
?ан-атымны куып яндырганым
??лак?тк? илтк?н юлымда…

Без кичерг?н с?ю газапларын
Т??ре ?зе ген? к?рг?ндер!
Б?ек т?гелмени ??рбер с?ю? —
??ркемд? бит й?р?к берд?нбер!

Яратырга кир?ктер шул ?ирд?,
?аны? ч?лд?й кибеп корганчы —
??лак?тсез булмыйдыр шул с?ю,
Булмыйдыр шул Б?ек Корбансыз…

…Кузы К?рпеш бел?н Баян Сылу
Б?ек м?х?бб?тк? кичекм?с, —
Л?кин алар
Беркайчан да,
килеп,
Безне? м?х?бб?тк? тез ч?км?с.

– С?еп була ??лак?тсез д?! – дип
Б?х?сл?штем шушы минутта.
…Х?терл?тте дастан х?рефл?рен
Дала к?лт?л?ре комлыкта.

Мин т?зм?дем – дала авылына
Мотоцикл безне? кузгалды —
Бу авылда гомер итк?н, дил?р,
Баян Сылуны? кыз туганы.

Ш?р? комлык. Кайнар к?лт? эзе.
?йтерсе? л? ми?а ук тиде.
Яралылар
Су сораган сыман,
Су сорадым – эчем ут иде…




Б?хет кошы ?ркеп очмасын


Т?нге ак каеным, и ?аным!
К?з яшьл?ре? тама тын гына…
Чык т?шс? д?, г?лл?р егыла,
Авырлыгын тоеп д?ньяны?,
Т?нге ак каеным, и ?аным!

К?з яшьл?ре? тама тын гына…
Чиш?м, диеп, Гал?м серен мин,
Йолдыз нурларына керендем!
Керфек ачкан Гал?м алдында
К?з яшьл?ре? тама тын гына…

Чык т?шс? д?, г?лл?р егыла.
Ирт?гесен уяныр ла ул,
Тибр?п-тибр?п уйланыр ла ул!
Уйлы та?нар аткан чагында
Чык т?шс? д?, г?лл?р егыла.

Авырлыгын тоеп д?ньяны?,
И?н?рем? башы? куй ?ле.
Берг? кич?р ерак к?нн?рне?
Ерыйк ?ле куе томанын,
Авырлыгын тоеп д?ньяны?!

Т?нге ак каеным, и ?аным!
Сере? с?йл?… С?йл? чистасын!
Б?хет кошы ?ркеп очмасын,
Котсызлыгын к?реп д?ньяны?.
Т?нге ак каеным, и ?аным…




Шомырткай


Гел шаяртып ?йт? иде ?тк?й:
– Минем ?чен СССР —
Чыжылдатып безг? с?тен бирг?н
Шушы юмарт Шомырткай – сыер!

…Сыерлы йорт! Бу йорт – ?метле
йорт.
Чил?к аумас, казык черем?с.
Ышык к?л?г?д? каз какланыр,
Б?р??гел?р базда ?рем?с.

Табыннары булыр с?тле ч?йле,
Каймаклы ??м куе катыклы:
Бу йорт белер б?ек хезм?т серен,
Монда тормыш к?рк?м ??м ныклы.

Сыерлы йорт… К?т? чыккан чакта
Киерепл?р ачкач капканы,
К?рс?гез л? ик?н
Горурлыгын
Сыер чыгаручы апаны?!

Сыерлы йорт булса, ил д? булыр,
Сыер тоткан йортка кот и??р —
?ылы куллап сыер сауса кичен
Ак яулыклы килен-?и?гил?р…

И сыеркай, Шомырт! Сине? бел?н
Булды безне? б?хет ян?ш?.
Юк,
Хатын-кыз
Чын хатын-кыз булмас,
Назлап сыер сава белм?с?!

Чиста намазлыкка утыргандай,
Сыерга ул ипл?п кагыла
??м чил?кк?,
Юк, шаулы с?т т?гел —
Татлы бер ?ыр г?я агыла!
? кырыйда бозау ?рсезл?н?:
– Калдырыгыз, – дип, —
с?т ми?а да!
Сыер к?ши… Тигезл?рг? тели
??мм?безне…
Сыер уйлана.

И Шомырткай! Т?мле с?те? ?аман
Телл?ремд? эри шикелле…
Син бит ?нк?ем? с?тт?ш ?нк?м,
С?тле ?нк?м булды? бит инде!

Без сыерлы йортта туып ?стек,
Ул бит безне ис?н саклады.
Сыер эзл?рен? баса-баса,
Безне? тыйнак б?хет атлады.

Балачакны? шушы ш?фкатьлесе
Ти? булмаса ?г?р бер ?ырга —
Мин багышлап шигырь язмас идем
Шомырткайга – безне? сыерга…

…Юкка ?йтм?г?ндер зир?к ?тк?м:
– Минем ?чен СССР —
Чыжылдатып безг? с?тен бирг?н
Шушы юмарт Шомырткай-сыер…




Сынавы мик?н?


Хак Т?гал?не? бер сынарга
Тел?ве мик?н —
Томана ??м ертлач илне
Пушкинлы итк?н?

Иблис корган бу илне?
Яш?ве – хата!
Ф?решт? т?шеп кунардай
Урын юк чакта,
Кешелекне? ак намустай
Пакь к?нн?ренн?н
М??ге кот кунмас бу илг?
П?йгамб?р и?г?н…

Пушкиндыр, б?лки, Р?с?лне?,
Тукайдыр намы, —
Да?илар, якты с?з ?йтеп,
Х?сис д?ньяны
Уятмак булып килг?нн?р,
Ышанып, Хактан,
Бу халык иле бел?н ?к
Х?р?мг? баткан!

Пушкин кир?кмени а?а? —
Пугачёв кир?к!
Ургылсын кан бугазлардан,
?ир торсын тетр?п!
Угрылык ургый канында! —
Юлбасар токым
Ничек а?ласын шагыйрьне?
Ила?и утын?!

Ка?ка?? бел?н шаркылдап,
Иблисл?р к?л?р,
Иделд?ге ушкуйниклар
Ты?ласа шигырь!

Ул ??лладны? Мартыновмы,
Дантесмы намы —
Шагыйрьсез ит?рг? ?зер
Алар д?ньяны…

Табылачак к?ч
Шагыйрьд?н
Йолырга ?ирне —
Чахотка булып
Казанда
Буар шагыйрьне…

…Т?гал?не? ил-халыкны
Сынавы мик?н?
?зен? ти? зат и?дерг?н —
Шагыйрьле итк?н!

Ф?решт? х?тта ??я?л?п
Качкан бу илг? —
Йа Ходам, а?лат гам?ле?! —
Шагыйрьл?р ниг??




Ак акчарлак х?ле


?ем-?ем ген? кил? елгыр балык —
Т??к?-т??к? тере яктылык!
Канат очы кара акчарлаклар
Ак яшенд?й т?ш? атылып.

Тырнакларда тыпырчына балык…
Балык оча!
Га??п х?л к?кт?!
?илпенми ул… ?ава – кошны гына,
Су балыкны гына ?илкет?.

Ау уены —
гадел!
К?кт?н аска
Томырылып т?шк?н аучыга
Койрык к?рс?т? д?
чума балык!..
Аучыны? ?ен куба ачудан!

Ау ??н?ре – и? борынгы ??н?р,
Ш?фкатьле д? ??н?р,
Гадел д?!
Ау ик?н ау! Куып сук корбанны!
Котыл аудан —
килс? х?ле?н?н!

??р тере ?ан, х?р?м кылмый гына
Тапса ик?н х?л?л т?гамне,
И? беренче ??н?р – ау ??н?ре
Ад?м итк?н безне – ад?мне.

Л?кин…
?нсез ит? бер тамаша:
Гигант ч?плекл?рне? ?стенд?,
Юк, ?л?кс? козгыннары т?гел —
Горур акчарлаклар чемчен?…

…Актарына ап-ак акчарлаклар,
Юаш тавык г?я тибен?…
Иблис ?и?г?н ф?решт?ме алар,
Демон м?лл? Ходай к?генд??

Х?лл?р болай барса, Иблис ?и?с?,
Ак хыяллар т?мам ?и?елс?,
Сандугачлар х?ер тел?нс?л?р,
Тиреслект? Пегас тибенс?,

Яш?? булырмы бу? Шул акчарлак
Х?ле килде безг?, ипт?шл?р!
Кая менеп, ни дип оран салыйк?
С?нгатьт?шл?р,
х?л бит бик х?т?р…

Б?ек Табигать бит ?зе иде
И?атчыны? и? зур остазы!
…Ч?плек башы… Ап-ак акчарлаклар
Юаш тавык сыман ?им казый…




Онытма, ди ми?а сыкы ?иле…


– Туган к?не? кайчан? – дип сораса?,
Карт-корылар к?леп куя да:
– К?нен бел? ниг? кир?к? – дил?р, —
Килг?нг? ме? ш?кер д?ньяга!

…Олы, с?ер йола керде безг?,
Ул – туган к?н диг?н зур б?йр?м!
К?не т?гел, еллары да х?зер
Т?шкил бары туган к?нн?рд?н…

Г?я ?ирг? зур миссия и?г?н,
Т?шк?н г?я я?а п?йгамб?р!
– Б?ген – минем к?н! – дип х?рм?т
даулый
Д?ньялыкка б?ген килг?нн?р.

Безне? ?чен б?тенл?й чит йола,
К?л? ген? картлар бу х?лг?.
– Туган к?не?, бабай, кайсы к?н со??
– Мин туганмын кырпак т?шк?нд?…

?йтеп бир? алар туган к?нне
Г?я б?ет ?йтк?н шикелле:
– Яман суык булган… ??м кояшка
Ике колак ?ск?н ул к?нне;

Ту?ып х?тта карга егылган, ди,
М?чет манарасы очыннан…
– Мин туганда тупыл мамыклары
Буран сыман тузгып очынган…

С?йли алар:
– ?йт? иде ?нк?й:
«Син туганда ярлар ишелде,
Ташу кубып,
тек? ярда ?ск?н
Куш им?нне убып т?шерде!»

С?йли алар:
– Мин туганмын ик?н
Н?къ арышлар башак кысканда…
– ? мин ис? – к?зге тымызыкта,
Еф?к п?р?везл?р очканда…

…?н? шулай т?гаенли картлар
Туган к?нне… Уйлап караса?,
Безне? бел?н чагыштырса?,
Алар
Ме? кат б?йр?млер?к л?баса!

Яд ит?без х?зер
б?генгел?р
Туган к?нне нил?р бел?н без? —
Нич? ?р?? х?мер т?нт?рг?нбез
??м ничек баш бел?н й?рг?нбез?

Безне? туган к?нн?р хатир?се
Шул тир?д?… ?ич юк б?т?не.
Шу?а к?р? сизми яшибез шул
К?нн?р, еллар… гомер ?тк?нне.

…Туган к?нем сорасалар минн?н,
Н?къ картларча телим ?йтерг?:
– ?нк?й м?рх?м?не? иск?ртк?не
Гомерлекк? калган х?терд?:

«Гыйнварда син, ?чесен? чыккан
Та?да туды?… Б?тен д?ньясын
Сыкы сарган салкын та? иде…
Шу?а к?р?, суыкка ?ч итеп,
Артык кайнар булмаса? иде!»

?йтк?нн?ре д?рес булып чыкты…
Л?кин кайнарлыкны? артыгы,
Явыз к?чк? ку?т ?ст?мич?,
Керсез шигырь булып саркыды.

«Онытма, – ди ми?а
та? ?илене?
Сыкылары сирпеп ?тк?нне, —
Ак сыкылы та?ны ??м пакь ?анлы,
Кабатланмас, кайтмас ?нк??не!»

…«Прогресс» диеп лаф орсалар,
Мин тын уйга калам, энд?шмим…
Чын гомерле булган элеккел?р,
Чын шигырьле булган, билл??и!
Борынгы шул учак янында…

Борынгы шул учак янында…
Борынгыдан ?ырлар, ?ай, агыла,
?ырны чыгаручы ничек т?зг?н? —
Ты?лаганда й?р?к ярыла!..

Кайсы ?аннан саркып чыккан бу ?ыр,
Кайсы чордан, нинди илл?рд?н?
?ыр иясен барып табар идем —
Тылсымын шул Ходай бирм?г?н!

Чыкса? ик?н типк?н чишм?сен?
?ыр диг?н бу ?лм?с агымны?!
Нил?р булды си?а, и мо?лы зат?
Д?ньясына сыймас чагы?мы?

Чыдый алмас чикк? ?итк?нсе?дер,
К?р?ч?ге? к?реп, чынлап та…
Бик борынгы д??ш?т
Б?рене д?
Тулган Айга ?н? улата!

М?х?бб?тт?н шашар чикк? ?итеп,
?ыр сузды?мы ?лл? б?хетт?н?
Бер ?релеп кен?
?аные?а
Тотып бирде? м?лл? кош к?кт?н?

Й? хыян?т кылдылармы си?а, —
Куендагы елан чактымы?
Ташкын булып ургылдымы ?лл?
К?кр?ге?н?н ?и?? шатлыгы? —

Нил?р булды си?а, и мо?лы зат,
Ник ?ыр итте? а?лы с?зе?не? —
Даладагы учак яннарында
Ты?лыйсылар кил? ?зе?не!

Кем син? ?зелепл?р с?йг?н яры
Еракларда илл?р гизг?нд?
Та? талына башкынаен салып,
Ялгызы яшь т?кк?н кыз м?лл??

Тик бер ген? ты?лап ?ыр иясен,
?ыр яралган серле илл?рд?н
Тик бер ген? урап кайтыр идем!
Ходай андый тылсым бирм?г?н…

Ме?-ме? еллар элек, к??ле тулып,
Кем ул ?ырга салган й?р?ген…
Сизм?г?н ул шушы ?ыр утыны?
Артык ерак… ерак д?рл?вен!

Куанычын ?ыры итк?н кеше
?рн?ен ?ыр итеп ?ырлаган…
Ты?лаганда й?р?к ярылыр к?к! —
?ыр чыгарган —
Ничек чыдаган?!

…? шулай да бер утырса? иде
Борынгы шул учак янында!
Борма-борма ?ырлар, ?ай, агыла —
?ырга лаек язмыш табыла…




Д?гъва


Кит? б?ек затлар… Кайчак да?и,
Б?ек кит? д?гъва калдырып:
– Ул кемнеке? —
?авапсыз бу сорау
Чордан чорга бара ка?гырып.

Б?леш?л?р ч?ч?н-дастанчыны,
Ф?лс?фл?рне, данлы яугирне:
– Ул – безнеке!
Кешелекк? бирде
Безне? кавем и? зур шагыйрьне!

– Ул – безнеке! – Кырыс ??м т?гаен
К?пме ил-халыкны? д?гъвасы.
Тарихларны? т?псез чо?гылыннан
Ме?-ме? д?лил таба ??мм?се
??м а?латып бир?
?з ягына
??р д?лилне? ме?-ме? м?гън?сен!

Нинди м?гърур илл?р ??м халыклар!
Д??ш?т иял?ре югыйс?!
?н? шулар
?ирд? яш?п китк?н
Да?и затны ?аман б?леш?…

?йтерсе? л? берг? уйнап й?рг?н
Ике сад? сабый талаша:
– Бир! Минеке!
– Юк! Минеке! – диеп,
Бер уенчык ?чен даулаша!

…Кайсы туфрак бирг?н ул да?ига
«Эврика!» лы сир?к акылны? —
К?пме тереклекл?р алмашынды,
К?кт?н к?пме йолдыз атылды!

Тик чишелми шул чияли т?не…
Д?гъва кала…
Калсын! —
Ул да?и
Бик ерактан карап елмаядыр,
Мо?аядыр ты?лап, билл??и!

Нишл?р иде
бирг?н булса Ходай
Да?илыкны? а?а явызын?
Нишл?р иде
китеп барган булса
?ирд? каннар, к?з-яшь агызып?

Нишл?р иде
исме халыкларда
Каргыш с?зе булып гел й?рс??
«Юк! Безнеке т?гел!» дип, халыклар
Аннан т?мам й?зен ч?ерс??

Нишл?р иде,
эзен эзл?п табып,
Калкынмаслык итеп к?мс?л?р.
«Юк! Безнеке т?гел мондый да?и!
Ниг? мондый да?и!» дис?л?р?

…Явыз да?и даны язган ик?н,
Диваналык килсен б?нд?г?, —
Диваналар изге санала бит
??р кавемд?, барлык илл?рд?.

«Аф?т читл?п узды… Нишл?р идек,
Диванабыз ?г?р булмаса?
Коткарды шул Ходай б?нд?се!» дип
Яд ит?рл?р аны, ичмасам…

…Кеше гомере булып
Вакыт ?зе
Терелеп бер балкып кит? бит…
Эврикасыз булса булсын гомер —
Булсын
Сагынып яд ит?рлек!..




Бер мин ген? т?гел…


Шаулап-г?рл?п яши-яши
Т?шендем мин шу?а —
Ялгыз уйланырдай куыш
Кир?к ик?н ми?а.

Нинди давыллар кубарып
Яш?с? д? б?нд?, —
Килг?н м?ленд? ул ялгыз,
Ялгыз —
китк?н м?лд?.

Шу?а, ахры, ялгыз куыш
Эзли башлый к??ел…
Табигать мо?а буйсына —
Бер мин ген? т?гел!

С?ерсенм? —
калын п?рд?
Тойса? карашымда,
Тынлык д?ш? к??елемне —
С?б?п бары шунда…




Р?х?т ?лем


Тукаебыз ?анын авыр борчу
?аман пар?-пар? телг?ндер:
«Безне? милл?т ?лл? йоклаганмы?
Безне? милл?т ?лл? ?лг?нме?»

Кем бу милл?т – т?муг учагына
Ыргытасы коры утынмы?
Инде ?мет йолдызлары с?нг?н,
Инкыйразга м?хк?м токыммы?

«Халкы? х?лен татып яш?!» – дипме,
Бугазымнан буа бу ют?л?
…Х?тта Тукай белг?н х?лл?рд?н д?
Х?вефлер?к х?зер безне? х?л…

Кайчагында х?тта «к?фер» фикер
Сиск?ндереп куя к??елне:
Терелекк? милл?т тере сыман…
Л?кин…
тере м?ет т?гелме?

Ышанасы кил? буш хыялга,
Ымсындыргыч ялган ?метк?.
? д?реслек кырыс,
??м ?метне?
Кысырларын тет?, юк ит?!

Кысыр ?мет кысыр килеш кала —
Ме? килешт? аны т?рл?ндер!
Тукайны? да к?з алдына шушы
Т?псез, кара упкын килг?ндер…

Кер?ле д? чыгалы бу, дил?р,
Ни ?ле бу, дил?р, ни тере…
Халык кад?р халыкны со? нинди
Язмыш со?гы чикк? ?иткерде?

…Р?х?т ?лем, дил?р,
?лс? кеше
Тир?н йокыдагы к?енч?;
?з-?зе?не? мескенлеге? танып,
Курыкса? да уянсана, халык!
Р?х?т ?лем к?т? югыйс?.

Шундый р?х?т ?лем к?т? безне,
Р?х?т ?лем… Л?кин чын ?лем!
Нишл?п инде шушы аф?т х?тта
Пар?-пар? телми к??еле??!




Дала уртасында ак теплоход…


Юлы бетеп бара Иделк?йне?…
Зур Х?з?рг? х?зер т?ш?се…
Колач салып бер й?з?се кил?,
Каерылып ишк?к иш?се!

…Идел читт? калды… Дала безне
Кунак итеп д?ште т?рг?р?к.
Монда гына к?реп була ик?н —
Чынлап, газиз ?ирк?й т?г?р?к!

Шулчак… ?лл? инде акылыма
Дала сихерл?ре сирпелде? —
Ак теплоход бара дала буйлап,
Карап туймас мираж шикелле!

Катлы-катлы «Титаник» тай кораб
Алсу м?кле дала т?ренд?!
Иделк?йне? Х?з?р кочагында
Эреп юкка чыгар ?иренд?!

…Идел ярында мин а?лый алдым:
Булган ик?н минем алдымда
Дала р?ш?сене? шук уены —
Серле мираж т?гел, чын д?нья…

…Югарыдан – очкычтан – мин к?рдем
Таралгандай булды томаннар:
Мен? кайда ик?н Иделк?йне
Тотып алып, буып салганнар!

Килг?н юлы инде ди?гез аны?,
Юл д?вамы м?г?р… к?р ?ле! —
Шушы ик?н
Безне? буынга ят
Борынгы, чын Идел диг?не!

Казан янындагы шау дулкынлы
Сусаклагыч т?гел ик?н л?! —
Бормаланып ага… Яры таллы…
Теплоходлар й?зеп ?тк?нд?

Минем сыман,
Тын даладан, читт?н
Кемдер кылса моны тамаша,
?йтер:
«Титаник» тай олы кораб
Дала буйлап бара лабаса!»

…Суы да бит
Инде х?зер яман —
Су коену х?тта тыела…
?мма ярлар монда – чып-чын ярлар,
Борынгылар булып тоела!

Казан-Болгар к?реп белг?н ярлар
К?пт?н аккан л?мг? уралып…
Очкыч т?р?зенн?н карап уздым —
?нсез калды й?р?к беравык…

К?з алдына гел кил? д? баса
Без яш?г?н с?ер бу заман:
Дала уртасында – ак теплоход!
…«Титаник» ка никтер охшаган.




Кендеге? каны


?йл?нде безне? яш?еш,
Т?мам тулганды…
Кайларга тамган иде со?
Кендеге? каны?

Шул изге ?ирне, чордашым,
Табарсы? мик?н?
Х?терне изеп, г?яки
Чир?л?р ?тк?н…

Ни н?фес безне котыртты? —
Алга ташландык!
Кич?ге га??еп гамьн?р
Б?ген – ташландык,

??м н?къ шушы ташландыктан
К?нне башладык…
Безне? х?тта ирт?г?се
К?н д? ташландык…

Шундый ташландык д?ньяда
Кем белсен аны —
Кайларга тамган ик?нен
Кендеге? каны?!

Догалар кылып салынган
Нигезл?р купкан, —
Нигезл?р эзен кабатлап
Шыта кычыткан.

Авыллар купкан ?ирл?рд?
К?т?лек кала,
Буразна сыза т?р?нн?р,
Иген чайкала.

С?р?л?р д?, таптыйлар да
Инде югыйс? —
???т нигез кычытканы
Кабаттан ?с?!

Онытты? кая тамганын
Кендеге? каны.
Шул т?шне? бетм?с тамгасы —
?ир кычытканы!

Ни ?семлек биек, б?ек
Кычыткан чаклы?
Шундый уй килде…
?йтерсе?
Кычыткан чакты!

…Уйлар да ташлар бу уен
Ташландык бала?,
Ташландык ил, ташландык ?ир,
Ташландык заман!

К?з алдына кил? шомлык,
Куркынып куям:
Салкын бушлыкта оча
?ир —
ташландык оя…




Ипи к?р?ге


– Ми?а «Ин?к?й!» дип энд?шегез! —
Диде безг? ?нк?й ниг?дер…
?йт? алмыйм – бу с?з кайсы яктан,
Кайсы тарафлардан кил?дер?

…Бар иде бит шундый р?х?т чаклар!
Караулы ??р казык, ??р такта…
Мич алдында чуен… б?р??геле…
Чыжлый ч?йнек кече учакта…

Барыбыз да берг? – мич алдында…
??ркем ис?н… Берг? берг?сен,
Л?кин беребез д? белми ?ле
Кемне? кая барып кер?сен!

Ипи к?т?без л?:
– И ин?к?й,
Ач инде шул мичне? капкачын!
– Ачар идем мичне? капкачын да…
Ярар мик?н аны ачкачтын?

Уртасы чи калып, асты к?еп,
Нишл?рмен со? ?сте килм?с??
…Абау бу ин?к?й! ?з с?зе с?з!
Бирми ик?н Ходай бирм?с?!

Мич капкачын ачмый… ?зе ис?
Шул капкачны ачып карый да
?йтеп куя:
– Инде, Ходай кушып,
Й?зе ген? килс? ярый ла!..

Мич к?йм?се таман таманын да…
Ипек?йне? ?сте купмасын!
Ч?, атасы! Суык керт?се? бит!
Яп ишекне! Шуны? тупсасын

Киезл?, дип, нич? ?йттем си?а!
…Без – с?кед?… Ипи к?т?без…
Шул ипине кабып карар ?чен,
Мичк? керер х?лг? ?итк?нбез…

Ч?, агайне! Бер?к шауламагыз! —
Мичт?н ипи ала ин?к?й!
Сындыра ул кайнар ипек?йне,
Чыжлатып май яга ин?к?й!

Сап-сары май се?г?н ипек?йне?
Кайнарлыгы – авыз пеш?рлек,
Тик бер ген? кабып карау ?чен,
Сират к?перл?рен кич?рлек,
Яланаяк кузга т?ш?рлек!

…Бар иде бит шундый нурлы еллар —
Барыбыз да берг?, ис?нн?р!
Мич астында чикертк?л?р сайрый…
?ылы ид?н, якты т?ш?мн?р…

Нил?р ген? кичерм?де кеше,
К?пме илд?, юлда й?рм?де!
Л?кин аны? к?з алдында торды
?и?ел саплы ипи к?р?ге…

Эзл?п тапкач,
юк?лекне? и? тын,
Баллы ч?ч?к аткан ?ирл?рен,
Саф юк?д?н и?ат итте оста
Изге корал —
ипи к?р?ген!..

…И? т?рд?ге ипи булар б?рки…
Ала шуны ипи к?р?ге…
Кайнар к?р?кт?ге кайнар ипи —
Шул,
ин?к?й,
сине? й?р?ге?!




Татлы бал


Олы м?гън?
тел очында гына,
Тел очында… бик т? еракта! —
Мин сорауга гына ышанамын,
Гел ышанмас булдым ?авапка.

Ачылырмы со?гы м?гън? сере?
Борчымасмы сорау к??елне?
Сер ачылып бетк?н андый заман
Ахырзаман ?зе т?гелме?

?авап бит ул
д?реслекк? т?гел,
Бер шаукымга гына охшаган.
Со?гы м?гън? д?
сорау булып калыр…
Чынга гына бары ышанам.

…Кеше г?з?л
м?гън? якынлыктан
Т?мам ?з?кл?ре ?зелс?:
– ?йт? ген? алмыйм, тел очымда,
Тел очымда гына югыйс?!..

Ходай ?зе белсен… Безг? ниг?
А?латулар газиз гомерне? —
Минем ?чен кеше мен? шулай
Аптыраган килеш кадерле!..
А?лашылмас килеш кадерле…

Тел очында кала б?ек очыш,
Б?ек шигырь —
б?ек чишелеш…
?авап ?аман тел очында килеш
Со?гы йортка – г?рг? т?ш, имеш!

…Х?ер, гыйлем кир?к мик?н мо?а?
Бераз гашыйк булып алсана!
Гашыйкларны? тел очыннан —
Н?рс?? —
?лб?тт? ки, татлы бал тама!




Чылтыр-чылтыр к??елем…


Се?лем Н?зил?г?


?аным арганда, талганда к??ел,
«Абыкай!» диеп энд?ште се?ел,
Куе болытлар китте таралып…
Д?ньядагы бу шомлы каралык
Гомерлек т?гел, м??гелек т?гел,
?аным арса да, талса да к??ел,
«Абыкай!» диеп энд?ште се?ел…

Ыкны? агымы – ?и?елд?н ?и?ел!
?йт? сыман Ык: «Агам да агам
Гомерне? теге ягына табан…»
К??ел Ыгымда ташы син, к??ел,
«Абыкай!» диеп энд?ште се?ел.

Куе болытлар китте таралып,
Кил? иде бит ?анда яралып,
Ярмакчы булып минем й?р?кне…
Атка тагыпмы язмыш с?йр?тте? —
С?йр?лдем кара комга уралып…
Якты болытлар китте каралып.

Гомерлек т?гел, м??гелек т?гел,
Замана, сине? шыр ш?р? к?ге?!
Йолдызга к??ел ?аман ашкынган —
Саф чишм? чыга ташлар астыннан…
Чылтыра, к??ел! Ташып,
бер т?гел!

Каралык ?ирд? м??гелек т?гел.
?аным арганда, талганда к??ел,
Ярсулы Ыкта дулкыннар ?и?ел…
С?лам ?йт, дулкын, м??гелек юлга!
Тезл?ник ?ле
Гал?м алдында,
Д?ньяда яш?п туярлык т?гел, —
«Абыкай!» дип энд?ште се?ел…




Кызлар к?л?


Илл?р иск? т?шк?н чагында,
К?з алдыма кил? гел ген? —
Сулар тиб? чишм? т?бенд?,
Кызлар к?л? чишм? янында,
Илл?р иск? т?шк?н чагында.

К?з алдыма кил? гел ген?
Шул чишм?не? яшел сукмагы;
Каршыма ук килеп туктады?,
Чулпы чы?лый иде биле?д? —
К?з алдыма кил? гел ген?…

Сулар тиб? чишм? т?бенд? —
Исе?д?ме сине? ул к?нн?р?
Ул к?нн?рд?н калды т?тенн?р…
Л?кин ?аман ?ле к??елд?
Сулар тиб? чишм? т?бенд?.

Кызлар к?л? чишм? янында.
…Ул чишм?л?р кипте л?баса —
Я?а заман – я?а тамаша!
Хыялымда бары, ?анымда
Кызлар к?л? чишм? янында.

Илл?р иск? т?шк?н чагында,
Утлы уйлар айкый к??елне:
Кемн?р ?ырсыз итте бу илне?
…Г?яки мин х?кем алдында —

Илл?р иск? т?шк?н чагында…




Каргыш


Коткы диг?н н?рс? бу татарга
Нишл?п ик?н шулай тиз кер?? —
Х?ер, тилег? «син – тиле» дис??,
Ул тиг?н?к буе сикер?!

?ир тырмашып гомер итк?н чакта
Гел иманнан ?анга кот кунып,
Денсез чир? килг?н ил ?стен? —
Осталары кызыл коткыны?!

И м?четле татар авыллары!
?ир бел?н к?к г?я тоташкан…
Манараны? айга орынуы —
Ашкынуы ?анны? Ила?ка.

Денсез чир? белг?н ?и?ел?сен,
?ан ??м Ила? ?аман бер булса,
Чир? ?и??р —
к?кк? т?б?лг?н шул
Манаралар ?ирг? егылса.

М?селманны? бары ?зенн?н гел
Алла? йортын чир? иштерг?н.
Табылган бит шундый м?рт?т затлар —
Кара т?нд? иблис ?шкерг?н!

Риваять бар: илд? и? беренче
Манараны киск?н бер б?нд?,
Бар халыкны? т?кбир ?йт?-?йт?
?ксеп елаганын к?рг?н д?

Шаркылдап бер к?лг?н:
– ?ай, ахмаклар!
К?рдегез – зур г?на? эшл?дем!
? ник Алла? ми?а ??за бирми?!
Ник башыма яшен т?шм?де?!

Ак чалмалы мулла шунда а?а
Кырыс х?кем булып калкынган:
– ?з ??засын Ходай бирг?н инде —
М?хр?м итк?н сине акылдан!

…М?чет манарасы кис?чел?р…
Илемд? к?п юллар кичеп, мин
Шулар хакында
гел шомландыргыч,
Яман хик?ятл?р ишеттем.

Кот кунмаган алар н?селен?,
??мм?сене? яман язмышы.
Уйлап-уйлап ?йтеп куярлар гел:
– ?иб?рми шул м?чет каргышы!

Каян тапкан теге денсез затлар
?анын сатар шундый имг?кне? —
М?чете бар ??рбер авылны? ?з
Геростраты булган, дим?к ки!

…М?четле чор кайтты…
? кем ?йтер,
Агым, диеп, кире агылмас,
Кабат к?кк? ашкан манарага
Я?а Герострат, дип, табылмас?!
Й?, кем ?йт? ала?!




Качты иман ??я?л?п


К?зг? ген? к?рендеме ?лл?,
Саташканда т?шт? к?рдемме, —
?нсез итте, с?зсез итте мине
Кара к?не мескен бер ?ирне?!

«Бер ?ир» диг?н ?ирд?,
Кирт? корып,
Ясаганнар чучка ??йл?ве…
Ниндидер к?ч:
«К?р?сен к?р!» – диеп,
Шул ??йл??г? мине ?йд?де.

Р?х?т чиг? монда мырыйк заты —
Танау бел?н к?зне ерт, актар! —
Ду?гыз н??есен? чумган инде
Ч?ч?к ?чен ?ск?н куаклар…

Чир?млекне аунар саз итк?нн?р,
Ышкынырга ?айлы ташлары…
…Шул ташларны к?рг?ч,
К?к ишелеп,
?йл?нде д? китте башларым.

Н??есл?нг?н шул ташларны? берсен
Чир?м бел?н с?ртеп карасам…
?аны тере ??р м?эминг? газиз
Коръ?н х?рефл?ре л?баса!

Бу… борынгы кабер ташлары ла! —
Кайсы ауган, кайсы янтайган…
Си?а иман китерг?нн?р рухын
Ниг? якламыйсы?, и Аллам!

Догалы таш
м?сх?р?г? т?шк?н,
Ду?гыз ышкынырга таш калган…
Яки кавем юкка чыккан монда,
Яки кавем… иман ташлаган! —

Дияр иде?…
Юлыктым мин мо?а
?зебезд?,
читт? т?гел л?! —
Елгалары б?терелеп аккан
Ис?н, тере татар иленд?…

? бер к?м?к ху?алыкны? ?н?
«Ху?а» сына шайтан к?ч бирг?н, —
Зиратны ул кат-кат с?рдерг?н д?
Шунда… карабодай ч?чтерг?н!..

Юкса ?ан бит ??ркемд? д? бары
Тик бер ген? к?нлек к?б?л?к…
Кем ?чендер ул – м??гелек сыман! —
Иман, ахры, качты ??я?л?п.

?з г?на?ы? ?чен а? орулар
Кайтмас булып качты х?терд?н…
С?ен?л?р шу?а – ?йтерсе? л?
Явыз ристан качты к?терд?н!

…Иман сатып, зина кылу бит бу
Ходайны? н?къ ?зе алдында
Асыл м?эминн?рне? оныклары
Б?ген яш?п яткан авылда…




С?йл?шик, дисе?…


Илд?шем минем, с?йл?шик, дисе?
Илд? гарасат уйнаган чакта…
Нинди к?нн?р бит кайтмаска кит?!
Нинди т?нн?р бит китм?ск? кайта!

Килг?н бу т?нн?р кит?р, дисе?ме,
К?н кайтыр к?нн?р ?ит?р, дисе?ме?
?лм?с-терелм?с ил ??йр?п ята —
Калка да бата, бата да калка…
Ни дип с?йл?шик, илд?ш, бу хакта?!




Гомерлек ырымнарым


Ничекл?р т?з? комнары,
Ничекл?р т?з? яры? —
Вакыт адымнары сыман
Ыгымны? агымнары…

Чиге бар мик?н д?ньяда
Шулкад?р ыргылуны??
Туктата алмастыр сине
Кыям?т х?тта, Ыгым!

Табан астыннан комнарны
Умырып ала Ыгым…
Кин?н? ?ир сине? к?чт?н:
– Й?, тагын… тагын, ныгым!
…К?рс?т, Ык, тагынлыгы?!

Талпынган тере суым син,
Алкынган тере суым,
Т?н йокылары белм?г?н
Гашыйклар сере —
Ыгым…

Гомерне? адымнары бу
Ыгымны? агымнары,
Ыгымны? агымнары шул,
Агымны? ырымнары —
Гомерлек ырымнарым!




Та?тир?к


Ты?лыймчы ак тынлыгы?ны,
Ак б?сле тугай…
Сиск?неп куйды та?тир?к —
Т?ш к?р? бугай…

Та?тир?кк? язлы т?шл?р
Керг?нме ?лл?? —
Яздан адашып былбылы
Килг?нме ?лл??

Кунгандыр былбыл н?къ шушы
Тир?кне сайлап,
?зе белг?н с?ю ?ырын
Туйганчы сайрап.

Йокыга чумган тир?кне
Сиск?ндерг?ндер —
Та?тир?кне? ?аныдыр – ?ыр,
? ?ан – берд?нбер…

Шулайдыр… Ак б?сле тугай
Тынлыгын ?уйды —
Сиск?нде кин?т та?тир?к,
Ак б?сен койды.

…Га??еп м?ле ?и?анны?…
Актан ак йокы…
Х?тта йолдызлы к?кне д?
Сарыган сыкы…




?аннарга тия шул…


Татар ?ыры… Бер юлдашны?
?йтк?не иск? кил?:
– Сезне? ?ырларны ты?лавы
Авыр бит… ?анга тия!

Тугарылып алмыйсыз бер —
Санаулы бит ??р к?не!
Сез, татарлар, ?ырлашмыйсыз —
Елашасыз шикелле…

…Хаклысы?, юлдаш!
К?рг?н ??м
К?н итк?н гомеренд?
Уйлаган уйга и?? шул,
?ырлаган ?ырга и??.

Бетм?с-т?к?нм?с а?-зарлар
?ырдан ?ырга к?чк?нн?р:
«С?ялеп ял ит? торган
Талларымны киск?нн?р…»

Ничек ?аман ис?н татар?
Ничек калды? Бетм?де?
Атлаган саен бит аны?
Киселг?н ?метл?ре!

Х?лл?р б?тенл?й башка шул:
?и?елс? горур халык,
?и??че туйдан туктамас,
Гомерлек ?чен алып

Из?р д? сытар горурны,
Гарьл?неп ?зе ?чен,
Мо?арчы шушы горурга
Тезл?нг?н тезе ?чен!

?ч алып туймас!
Кит?р ?ч
Гасырлардан гасырга,
?и?елг?нне? сыкранулы
?мете к?ч?р ?ырга.

?йе, ?анга тияр бу ?ыр,
Иск?ртеп торыр ?аман:
«Т?з! Х?ле? ?ый! К?не? килер,
Синеке булыр заман!»

?ай бормалы, бормалы ла,
Бормалы ?ырларыбыз
?анга тия:
– К?н кил?ч?к!
К?з ачып уйланыгыз!

Кайларга барып с?ялеп,
Кайларда х?л алсын ул?
Ничек кен? аяг?р?
Горур килеш калсын ул?

Атлаган саен, упкынга
Этк?нн?р д? т?ртк?нн?р —
К?з алдында намазлыгын
Ертып ыштыр итк?нн?р!

К?пме балталар чабылып,
Туралган тамырлары,
Тамыр ярасыдай сызлап
Сыкраган мо?-?ырлары…

Шашар иде б?т?н халык
Шулкад?р тилмер?г?,
??р ?ыры ша?ит Милл?тне?
Богаулы гомерен?!

?и??че безне алай да,
Болай да итк?н була!
?и?елг?нбез… ?и?елг?нне?
?ырлары б?т?н була…

Х?ер, мескен д? ?и?ел?,
??м ?и?елг?н мескенг?
?ич т? каныкмый ?и??че
??м биеми ?стенд?!

Уйланыгыз!
Кара язмыш
Алып китм?сен кире!
…Мен? шунда инде, юлдаш,
Сезг? бик авыр тоелган
Безне? ?ырларны? сере…

К?нг? юл ярган чишм? к?к,
Тир?нн?н кил? алар…
?йе,
Каннарга тия шул алар,
?аннарны кыя алар…




Ат тугарасы болын


Булган, бар ??м булачак гел
М??гед?й б?ек илл?р…
Аларны? баш очында да
Со?гы каен ?илферд?р!

?з илене? ни кылганын
А?лый, к?р? бу б?нд? —
Кыям?тсез булмый х?тта
Д?нья яулаган ил д?!

Гомер арбасына артык
Т?ялм?сен, тулмасын,
Минн?н кала дип ?ксерлек,
Кычкырырлык булмасын.

?йтим тугаргач атымны,
Й?г?н калгач кулымда:
– Килеп ?иттем… Ат тугардым
И?-и? со?гы болында…

М?гърур илл?р! Сезне? атлар
К?п илл?рне таптады…
Тугарасы к?нн?р кил?
Ил таптаган атларны!




Очкындай чагым


К?зл?дем учак очкынын,
К?рдем учак утларын…
Очкыннар сыман, к??елем
Очардай минутларым…

?емелд?п к?кне тел?г?н
Очкындай чагым, ?аным…
Кайчан к?рербез
К??елд?
Очкыннар уйнаганын?

?ир ?аны т?пт?н кузгала,
Йолдызлар т?ш? к?кт?н…
«Яратам» диг?н с?з
Шушы
Х?р?к?т т?гел мик?н?

…А?, г?на?лар бар ик?н шул,
Торсын алар ?ст?леп…
Юкса каян килсен безг?
Мондый ак ф?решт?лек?

…Ярый ?ле ?ич г?на?сыз
Ап-ак бер к??ел иде…
Саваплы еллар югыйс?
Кил?се т?гел иде…

Нил?р дип хушлашыйм ик?н?
Инде мин китеп барам —
Ак г?на?лы
Ак юлымны
Со?гача ?теп барам…




Шулай ик?н…


Узмас дип й?рм? гомерне…
?ил сыман уза ик?н!
?н? бит —
Х?тта йолдызлар
Картая, туза ик?н…

Ку?т бир
Саф м?х?бб?тне
Ашкынып к?тк?нн?рг? —
?илл?р гел у?ай булсыннар
Юл д?вам итк?нн?рг?!

Юкса бит
Якты йолдыз да
С?рел?, туза ик?н…
С?еп яш?г?н гомерл?р
Нишл?п тиз уза ик?н?

…?лл? ни булмас…
Кит?рмен
Гал?мг? ялгыз гына,
Суыныр, с?нер, югалыр
Ялгыз бер йолдыз гына…




Иярде д? китте


Актарды ?ил каен ябалдашын!
Яшел шавы шушы каенны?
Иярде д? китте та? ?илен? —
?ил з?хм?те а?а кагылды.

??м туй итте д?нья ки?легенд?
Каен шавы бел?н та? ?иле —
Шул з?хм?тле туйны? гайр?тенн?н
Шау ?ерм? купты, билгеле…

Бу ?ерм?, Т??ре ?зе кушкач,
?верелде кин?т ад?мг?.
Ак к?газьг? иелде ул ад?м
??м ?релде кулы кал?мг?…

Кал?менн?н т?шк?н х?рефл?рг?
Сыйды а?лы ??м шат гомерл?р!..
…?н? шулай п?йда була тора
С?ер затлар – ??ле шагыйрьл?р…




Шагыйрь дуска


?метсезлек м??ге гамьсез
Бушлыкларга ти? ик?н, —
Син т?гел гомер ит?че,
Б?т?н ?лл? кем ик?н!

?ан асрау сине уята…
Юк, б?ек эшл?р т?гел!
?ан атып яш?? гайр?тен
Оныткан инде к??ел…

Оныткан инде к??еле?
Биекк? ?релг?нне,
С?йг?не? керфек какканда,
Ме? ?леп терелг?нне…

Оныткан инде
Хыяллар
Канатын каккан м?лне,
Я?а уй балкып китк?нне
Утыдай яшенн?рне?…

Т?шл?ре??, ?нн?ре??
?анны б?йл?р к?ч тула:
«…Ялгыз башка кайда да бер —
Та? ата да кич була…»

…Югыйс? уйлар уе?ны
Шигъран? ты?ла ик?н, —
?мете?? ?ан ?рерд?й
Чын сихер шунда ик?н!

Уйлары?ны сал шигырьг?!
Х?терл?п ш?п чакларын,
Ашкынып к?кк? д?рл?сен
Хыялны? учаклары!

?зг?ртсен с?зл?р асылын!
С?зг? я?а к?ч тула:
– Шагыйрь ?анга кайда да ш?п! —
Та? ата бит! Кич була!

Уян, к??ел! Шундый чак бит!
??р м?ле бер шигырьлек —
Сылу бер керфек какканга
Ме? ?леп терелерлек!

Шигърият и?г?н минутлар
М??гелекк? иш була —
Билл??и, ??рбер х?рефт?
Та? ата да кич була!

Яратулы ??р сулышка
?ан атып тора к??ел…
Уян б?ек эшл?р ?чен —
?ан асрар ?чен т?гел!




Кайчан, кайда?


Елларны? сер т?енн?рен
Бер?мл?п с?теп барам,
Сизми д? калдым шикелле —
Гомерне ?теп барам…

Сизми д? калдым бугай ла
С?йг?нне, с?елг?нне —
?илл?рд? ?ш?нг?нн?рне,
Г?лл?рг? к?мелг?нне!

Х?ер, язмышны? ?илл?ре
Ми?а гел исте у?ай, —
Б?хетне? килеп китк?нен
Сизми д? калдым бугай…

Елларым ел гына т?гел —
Ташкынны? ?зе иде…
Булды – ?йтк?нем д?верне?
Берд?нбер с?зе иде!

«?сс?лам!» – дим
Яш?п узган,
Яш?л?се елларга —
Д?ньяны? и? г?з?л серен
Ачмыйча ?теп барам…

Нишл?птер уза бу вакыт —
Р?хс?тл?р тормый сорап…
Кил?ч?к ?н? якында,
Яш?г?н ген? – ерак…

…Сизм?дем газиз гомерне?
?илд?й ?илеп ?тк?нен —
Мин яш?мим – еллар серен
С?т?мен д? с?т?мен…

Вакыт ис? – с?т?-с?т?
С?телепл?р бетм?с сер…
Кайчан килде?? Кай с?гатьт?
Т?мамланырсы?, гомер?




Берд?нбер очыш





I. Хуш


?ил исте… Яфрак дертл?де,
Сиск?нг?н сыман итте:
– Агачым, хуш… Инде безг?
Хушлашыр минут ?итте.

?тк?н д? китк?н бер ??йлек
Бу г?з?л гомерк?йл?р, —
Я?а ??йд? ?илл?р я?а
Яфракларны ирк?л?р…

Тормышны? га??п ямьлесен,
Шаулысын бирде Ходай,
Гел ямьле ??м т?мле булып
??й кабатлансын шулай!

Н?къ Ходай тел?г?нч?, без
Яш?дек, гомер иттек,
Минем берд?нбер очышка —
К?зем? килеп ?иттек.

Беренче ??м со?гы очыш!
Кит?л?р г?з?л ик?н —
Елап югалмыйм, агачым,
Мин бары… очып кит?м!

?йт ми?а х?зер, агачым,
?йт ми?а ?з «Хуш» ы?ны
??м карап кал минем шушы
Берд?нбер очышымны!

…?зелде яфрак тын гына…
Г?яки ул терелеп
Чыкты берд?нбер очышка
??м очты б?терелеп!

…Со?гы очышларга чыкса?,
Ерак китешледер ул —
?анны? т?се булса ?г?р,
Шул яфрак т?следер ул…

Туфракка т?шеп ятканчы
Безне? ?анны? да шулай
Бар мик?н со?гы очышы? —
Шулай булсачы, Ходай!..




II. ?зем кир?к


Ялгызлыкка вакыт булдымыни? —
К?рм?г?нд?й кордык та боздык.
«Бер килермен ?ле си?а!» диеп
Янап китк?н иде
Ялгызлык.

?йтк?н иде:
«?йд?, кыланып кал,
Суына чум, ыргыл утына! —
Кемлеге?не бик тиз чамаларсы?,
Кир?ксезг?, б?нд?м, чык кына!»

Янаулардан куркыр чак идеме?
Шулай да бер с?ер шом калды —
К?з алдыма ?ич китер? алмыйм
Т?мам кир?ксезг? чыкканны?

Х?ер, ниг? пошынырга ?ле, —
Ялгызлыкмы булды явызлык?
Т?мам ялгыз калсам,
Сине? бел?н
Ик?? булабыз ла, Ялгызлык!

Кир?клене кир?ксезд?н
?ирд?
Б?л? ик?н нинди бусага?
Мин кир?к бит
Х?тта
Кир?ксезг?
Чыгар ?чен ген? булса да!

Мин кир?кмен
Атлап бетерерг?
Ми?а тиеш со?гы адымны;
?зем кир?к
Б?хилл?шеп со? кат
К?рер ?чен газиз к?к-?ирне,
Сезне – г?з?л туганнарымны!

…И Ялгызлык! Кил син,
Кил ген? син!
Сине? барлык к?пне уйлата —
Д?ньяда ?ич ти?е булмас шигырь
Языйк ?ле ик??…
Аулакта!




Ниг? кир?к сезг??


Ниг? минн?н т?ртип сорыйсыз гел
Г?яки чын Т??ре шикелле? —
Корбан т?к?сен? атланып, дус,
Сиратны да ?лл? ?тте?ме?

Ниг? ген? кир?к ик?н сезг?
Сызган сызыклардан узмавым?
Сезд?н артык ярсып шашынмавым,
Сезд?н артык кызып азмавым?
Ниг? кир?к сезг??

…Азган-тузган бер комета булдым —
?илг? очырдым мин язымны,
М?х?бб?тем х?тта ярсу к?кк?
Яшен бел?н ген? язылды!

Тугарылып ?аман яш?дем мин…
Минд?йл?рне, х?ер, к?к сиз?! —
Шигырьл?рем,
ялтыр яшен булып,
К?кр??л?рен илтер тик сезг?!

…??м ты?ларсыз аны
Минсез д?…




Аулак сукмак


Гомер буе кабалана торгач,
Гади берн?рс?г? т?шен?м:
Олы юллар т?гел, аулак сукмак
Кир?к ик?н уйлы кешег?.

Кошлар т?шеп кунар ?чен м?лл?,
?йтик, гаярь супер-автобан?
? тын сукмак ис?
Аулактагы
Кошлы та?нар мо?ын ятлаган.

Ту? тимерд?н салган к??елл?рне
Узгынчылар бары таптады,
? хыялый гашыйкларны к?тте
Айны?
Тын судагы сукмагы.

Салмак карлар т?шк?н тын сукмакка
Яфрак очышлары т?ш?лг?н;
Аста тир?н сулар чылтыраган,
?ст? ялтыр яшен яшьн?г?н.

…Биек яшен исе се?г?н килеш,
Се?г?н килеш чишм? тавышы,
Табигатьт?н килеп Табигатьк?
Тын сукмактан узып барышым…




Юрап булмас т?ш


Балачагым узган йорт т?шем? керде…
Нинди ген? мо?лы ист?лекл?р с?йл?р
Т?б? саламнарын кыштырдаткан ?илл?р?
Шул саламда шыткан сарут х?тта тере, —
Балачагым узган йорт т?шем? керде…

?аман ?ылы килеш болдыр сайгаклары!
Кем м?лдер?п шулай карый ик?н дис?м,
«Ботак к?зл?ре» не? карашлары ис?н…
?нк?й кырып юган ид?нн?р сап-сары.
?аман ?ылы килеш болдыр сайгаклары…

Т??ре ?зе шулай иск?рт?ме ?лл?:
«Т?п йорты?да, б?нд?м, бер т?ш булып
керер,
Фани д?ньядагы сине? фани гомер,
Янган еллар сине? калмас кара к?лг?!» —
Т??ре ?зе шулай иск?рт?ме ?лл??

Юрап булмас т?шне кемн?н юратырга?
Кояш т?шкелект?н ашкан к?нн?ремд?
Уйный сабый ?аным болыт менд?ренд?,
Й?г?н тимерл?рен чылтырата юрга…
Юрап булмас т?шне кемг? юратырга?




Язган булса…


Без мик?нни шушы якты ?ирне?
Ши?м?с та? кабызган г?лл?ре?
Шулай булгач, ниг? куырды со?
Замананы? усал ?илл?ре?

…Серле йомгак минем кулларымда,
Ме? таратып аны ме? с?т?м:
Гомерлекк? диг?н кавемме без,
Тимерлекк? диг?не мик?н?

К?пме зат-д??л?тл?р югалттык без,
Таптаттырдык асыл ирл?рне! —
?ылы ?илл?р кайтмас, ахры, безг?…
Яман ?илл?р бик нык ?илг?рде!

…Инде: «Беттек! Безне бетердел?р!
К?йдердел?р!» – диг?н чакта да,
Атасы та? ?г?р атар булса,
К?йг?н туфракка да
Чык тама…




Моны? ?чен к?п т? кир?к т?гел…


Ыгы-зыгы, шау-шу тулы д?нья!
Ник мин синд??
?лл? ялгыштым?
Як ик?н бер учак! – Очкын бел?н
Саф йолдызлар т?шеп кавышсын!

Югыйс? бит – ?зем шаулы б?нд? —
Ме? д?ньяны, имеш, яуладым!
? б?ген сер итеп кен? язган
Шигырь укыр кешем калмады…

…Утырса? ла ик?н ?р?м?д?
Ик?? ген?
Учак тергезеп! —
Йолдызлардан т?гел, шул учактан
?ем-?ем итс? иде к?к й?зе!

Моны? ?чен к?п т? кир?к т?гел…
Чытыр утын ?ый да
Сыз шырпы!
??м ?йт:
– К?кл?р безне т?гел,
?н?! —
Безне? учак к?кне яктыртты!

Аулак учак очкын сирпег?нг?,
Йолдызлы к?к шашты акылдан! —
Бер?к, Ходай, м?хр?м ит? к?рм?
Учагымны тере яктыдан…

Югыйс? гел ажда?адай йота
Гомерл?рне д?нья тамагы! —
Х?тта газиз серем итеп язган
Шигырь укыр кешем калмады…

Югыйс? л?
Мондый нурсызлыкка
?аннарыбыз инде к?нде бит —
Учак кына т?гел, к?кл?р ?лде,
Бини?ая к?кл?р с?нде бит!

Мин ?зем д?, чатыр уты сыман,
?зер
Очкын ч?чеп д?рл?рг?;
Кагыл гына кайнар очкын булып,
Янгын ?рл?р
Бу д?м т?нн?рг?!

…Янмасын ла,
Бушка калмасын ла,
Дис?к ?г?р безне? бу гомер —
?р?м?г? чыгып,
Ялгыз калып,
Тын бер учак ягыйк ?ле бер…
Очкын бел?н йолдыз кавышырлык
Булсын безне?
Аулак шул учак! —
Т?нге учаклардан очкын т?гел,
Иксез-чиксез к?кк? ?ан оча!..




Гал?мне? саф керфегенн?н


Ходай безне шулай каргадымы?

Усал язмыш шулай к?лдеме?

Башкаема коеп елыйммыни

Нигеземн?н калган к?лемне?



Мин ышанмас булдым х?тта чыкка, —

Ялган – та?гы урам, талгын ?ил…

Тууым да минем ялган ик?н,

Ялган ик?н минем туган ил!



Без лаектыр инде бу язмышка,

Ходай ?зе шулай кушкандыр…

Болай т?гел, дис??, язмыш кынам,

Киресен? мине ышандыр!



Б???кл?р д? ?з диг?нч? яши…

Мин д? л? бит, язмыш, бер бала?! —

Кил?ч?гем минем ак томанда,

?тк?нн?рем минем —

Югалган…



Кайсы тарафларга атласам да,

Юк, белмим бит, белмим юл ?аен…

?йр?т – кайда мин яшисе д?нья?

С?зе? кызганмачы, Ходаем!



Бел?се? бит юкса барлык серне —

М??гелекне?, м?лне? серл?рен?

Шуны белг?н килеш, Хак Т?гал?м,

Ниг? мине ?ирг? ?иб?рде??



Ки??ш?сем кил? – Син д?шмисе?.

Шикл?н?м мин… Таулар уела.

…Гал?мне? саф керфегенн?н ?аман

К?меш яшьл?р ?ск? коела…




Х?ерлег? булсын, х?ерлег?!.


Яртылаш т?н, яртылаш к?н ?ле…
Т??ре ?ирг? тылсым т?шер?.
Сандугач та ?ле уянмаган…
Саф чык т?ш?… г?лл?р т?ш к?р?…

Алсу та?ны? ?ылы яктысына
Керфек ачып д?нья г?лл?ре,
Та? ?иленн?н юратмакчы булып,
Т?нл? к?рг?н т?шен с?йл?де.

А?лыйсылар, бел?сел?р кил?
?ирд? яш?п китк?н к?нн?рд?:
Нинди т?шл?р к?р? ик?н г?лл?р,
Нинди т?шл?р кер? г?лл?рг??

Син атомны с?тте?, б?ек акыл,
Ачылмасны ачкан к?не?д?!
Та? калдырып б?тен д?ньялыкны,
Г?лл?рг? т?ш юра син мен?!

…И с?йг?н яр!
М??гелекне? безг? —
Икебезг? насыйп т?шенд?
Кылган догам кабул була к?рсен —
Г?лл?р к?рсен сине т?шенд?…

??м ки? болын иркен сулап куйсын:
– И я?а к?н, р?хм?т т?шкере! —
Х?ерлег? булсын, х?ерлег?:
Г?лл?рем? г?з?л т?ш керде!..




Д?ш? Коръ?нд?ге ??р аять


Д?ньялыкны? ??рбер дене д?ш?,
Д?ш? Коръ?нд?ге ??р аять:
М?х?бб?тсез яш?? д?рес т?гел,
М?х?бб?тсез яш?? —
?инаять!

Нур уйнаклый т?псез ки?лекл?рд?…
Нурлар – чиксезлекне? юлдашы…
Тик с?юсез яш?п буламыни? —
Юкны с?йл?м?гез, валла?и!

Яратмаска яратылган булсам,
Булсын бу гомерем т?ш кен?!..
Яратусыз еллар кил? ик?н,
Мин – юк…
Мине «?лде» дисенн?р…

Яратмыйча яш?? – гомерсезлек.
Бу – тумыштан ?лем!
Бу – ??за…
Б?т?н ??за уйлап табып булмас,
К?пме эзл?с?? д? д?ньяда…

И? зур каргыш булып калыр ?аман
Сиратларны? кылыч ?ткере:
– Юлы? фатихасыз булсын бер?к!
– М?х?бб?тсез гомер иткере!

…Юк-юк! Болай гына ?йт? куйдым…
Сайрасын кош,
Талда талпынып,
Ае-елы, с?гатьл?ре т?гел,
М?х?бб?тле булсын
??р минут!..

…Чиксезлект?н
шомырт ч?ч?гед?й
Коелганда с?ю ?аннарга,
?илд?ге бер яфрак булып тибр?н
Безг? аткан серле та?нарда…




Бер ?к ?ан


Син ми?а бу д?ньялыкта
Гел кир?к ик?н…
Без ик??л?п тибр?н?се
Пар тир?к ик?н!

Заманалар уйландыра…
Уйланып куям:
Сине? яфрак к?нн?ре?…
Мин – яфрак коям…

Карт тир?к бит яшь тир?кк?
Башкаен салган…
«С?ям» диг?н с?з ген? хак…
Калганы – ялган!

Бер ?к ?ан ик?н л? бит без,
Бер й?р?к ик?н —
Былбыллар оя ?рерлек
Пар тир?к ик?н…




Упкын


Атланыйм да чабыйм ?ле!
К?зл?ремне каплавын
Сине? кайнар яллары?ны?
Томалап та? атканын

Тоеп калыйм!
Мин юл?рне
С?ендер гел, шатландыр!
Б?хет – упкында, дис?л?р,
Шул упкынга капландыр!

Ябындым утлы яллары?…
Д?рл?п янды бу т?нем.
Та?ны? ?зен иярл?г?н
Ярсу егет мин идем!

Нишлим инде?
?верелдем
М?х?бб?т тоткынына…
Очам… очам… очам… очам…
М?х?бб?т упкынына…

…Мин шул упкынга очасы
М?лл?рне сизм?демме? —
Чабышкыны? ут яллары
Каплады к?зл?ремне!..

Берегез д? к?рми торган
Бер та? уянып янды…
Шуны к?р?м…
Башкасына
К?зл?рем томаланды…




Та?га каршы й?гердек…


Ниг? шулай тугарылып с?йдем?
Т?мам таралдым бит, с?телдем,
Мин б?тенл?й юл?рл?ндем бугай
Чат кояшын эзл?п д?м т?нне?…

Без б?хетл?р ?мет итеп юкса
Тауга каршы та?га й?гердек!
Д?ньялыкны? зур хатасы булдык,
Бер ярасы булдык – гомерлек…

…Х?ер, бу д?ньяга тик бер килеп,
Бер яратып кит? яраса,
Яш?? хата т?гел…
Ул ?зе ?к
М??гелек туй ик?н л?баса!

С?телг?нн?р ?релер бит берчак…
…Узып китте? ?ле алдымнан,
Да?и хыял гына яш?р итк?н,
Сокланыплар туймас сын сыман!..




Кош канаты кыеп язганы


Кайтып тик бер к?р?се иде л?,
К?реп с?лам бир?се иде!
Елын белмим… Б?хет ?зе к?кт?
Кагынган ел тир?се иде…

И кагынды безне? б?хет кошы
Биекл?рд?н х?тта биект? —
Тоеп, сизеп, а?лап бетерм?слек,
Х?тта хыял сыймас ки?лект?!

Булса булыр ик?н иркенлекл?р!
Ила? ?зе янда, якында…
Кош канаты к?кк? дастан яза
Яратуны? сере хакында.

Кайтып тик бер к?р?се иде л?,
К?реп с?лам бир?се иде —
?ан ?ылысы бел?н еллары?ны
?ылы итеп т?р?се иде!..

Табылмаска югалган шул чорга
Кайтасы да кер?се иде…
Елын белмим,
Аяз к?кт? яшьлек
Талпынган ел тир?се иде…

Кем ген? со? сиз? яшьлегене?
Кайтмас ?чен очып узганын?
Яшьлек дастан ик?н… Дастанны? да
Кош канаты кыеп язганы…




Т?нбоек к?з йомган м?лл?рд?





I. Тезл?н д? бер…


Бу борынгы к?кт?
Бик борынгы
Ак болытлар й?зде югары…
Тезл?неп,
бар белг?не?не укы
Туфрагында Б?ек Болгарны?!

…Кара с?рем япкан
Бу к?кл?рне
Яулар килеп утлар г?л?тк?н, —
Кара кис??, ятим х?раб?л?р
Торып калган б?ек д??л?тт?н.

Яуда ятып калган яугирл?рне
Т?нл? чишендерг?н бур сыман
Килг?н бу т?б?кк? мародёрлар,
Кабер ташын казып ташыган.

Ташыган да капка т?пл?рен?
Аяк кырыр ?чен т?ш?г?н,
Юкса шушы ?ирд?, изге яуда,
Ярсып яу атлары кешн?г?н!

?и?елде?ме – шакшы аяк бел?н
Й?р?ге?? басып ?т?рл?р…
Юк, язмасын гына ?и?елерг? —
Тарихы?ны ч?пр?к ит?рл?р!

К?л-корымнар кабат д??л?т булмас,
Тик
Кайта бит Тарих каргышы,
??р т?б?кт?н: «Вон!» – шул
Мародёрга…
Яш?вен? к?р? – язмышы.
Угрыны? шул озын кулы корый…
Боргалана м?ет талаучы.
…Сине? ?че? кайта бугай инде,
Кайта, Б?ек Болгар каласы!

Шуны тел?п, белг?немне укыйм,
А?ы калка Б?ек Болгарны?!
??м килер к?н…
Син а?ларсы?, татар,
Болгар аша юлы? узганын!

Бик борынгы авыр к?нн?рд? д?,
Кич?, ирт?г? д?, б?ген д?,
Авыр уйлар т?яп болыт й?з?,
Уйлар й?з? Болгар к?генд?…




II


М???сил?п син ш?м кабызды?.
«Кил син! Кил син!» – д?ште? бугай ла
Тик икебез белг?н тугайга…
Язмыш юлын безне? кем сызды?
Ни тел?п син утны кабызды?…

«Кил син! Кил син!» – д?ште? бугай ла,
З??г?р т?нд? ш?мг? ут элде?,
Т?нге толымнары? с?телде…
Дертл?п куйды й?р?к шулай да —
«Кил син! Кил син!» – диде? бугай ла.

Тик икебез белг?н тугайда
Эзл?р калды чыкта ?емелд?п,
Бетм?с сагыш калды к??елд?…
Икебезг? уртак мо? кайда? —
Тик икебез белг?н тугайда!

Язмыш юлын безне? кем сызды? —
А?лый алмыйм шуны ?ич кен?…
Язмыш нурлы булсын ?ченг?
Син бит с?ю ш?мен кабызды?! —
Язмыш юлын безне? кем сызды?

?анда г?я бер нур кабызды?…
??м ул нуры? тере… Ул яна! —
Сизеп м?лл? синсез д?ньяда
Каласымны шулай ялгызым,
Оныта белм?с х?тер кабызды??..




III. Со?гы томан


Бу тетр?н? инде китм?стер ?аннан, —
Аф?тле хист?н тетр?н? д?ньям…
Каплый гомерне д??ш?тле томан.
Йолдызлар-к?кл?р каралып тынган,
Томаннан б?т?н кабынмас сыман…

Авыр, буш томан кайларга ага,
Кит?ме ул б?ек д?ньяга?..
Уйлар тулгана, к??ел шомлана,
Кара болыттан авыр шом тама…
?ан сорап томан кайларга ага?

И томан, безд? булды ни ?че??
Яндык д?ньялар ?ылынсын ?чен,
С?юд?н булды бар яш?р к?чем —
Т?нн?рд? к?рг?н и? газиз т?шем…

…Бу томан си?а барып сарылды —
Эзл?г?н ик?н сине? ?аны?ны…
Уятып сине? бар мо?нары?ны,
Г?яки яшен болытлары?ны,
?анымны телеп яшен ярылды…




IV. Юк


Кан?ферл?р ч?ч?к аткан бер т?н…
Ай балкыды мо?лы ул т?нд?.
Авылы? да х?тта ?ирд? юк бит!
Учак яктык… менде т?тенн?р!..

Тик икебез ген? килг?н сыман
Идек л?баса бу д?ньяга!..
Уйлауга ук кан?ферле т?нне,
?ан сызлатып шул ук мо? ява…

…Син юк инде… Л?кин бу х?терем
Х?терл?теп ?ич т? туймады
Кан?ферне? та?да былбыл кунган,
Тик икебез тибр?р куагын.




V. Мо?су ?илл?р


Ад?м баласыннан кала
Мо?су иск?н ?илл?р ген?…
«Кил ?ле болын т?ренн?н
К?л?-к?л?, Г?лн?зир?!

Кил ?ле, кил! Яз г?ленн?н
Такыялар ?р?-?р?!
Кил ?ле, кил! Ш??л? булып
?тм? ген?, Г?лн?зир?!»

Диеп кен? ?йтер идем,
Кычкырып бу фани ?ирд?н! —
Бер к?нлект?н м??гелекк?
Ирешм?с с?з, Г?лн?зир?м?!

Кайтсам, с?зем таба алмам,
Андагы чор д?ш? мине
Теге д?нья к?нн?рен?.
Д?шк?н ?илне? исеме бер —
Сине? исем – Г?лн?зир?.




VI


Кереп бастык ик?? талбасмага,
Т?нбоек к?з йомган м?лл?рд?…
Нил?р ген? юрап йоклый алар
Без к?р?се килг?н к?нн?рд??

Ак яулыгы? шуды и?н?ре?н?н,
Мин, к?р?се?, саксыз кагылгач,
Син с?йл?де? мик?н, ?лл? инде
Сайрадымы ярсу сандугач?

Ик?? ген? белг?н якты айлы
Т?нн?р ген? й?ртк?н ?илл?рд?
Талбасмага д?ште?, Г?лн?зир?м,
Т?нбоек к?з йомган м?лл?рд?…

Йолдызлы к?к тына, мо?лана да
Нидер тоеп, карый, ты?лана…
?н? алар ик?? – талбасмада!
Нишл?п алар мо?су, уйлана?..

Йолдызлар ни диеп энд?ш?дер,
Ик?? ялгыз калган т?нн?рд??
Уйный дулкын… ??м без – талбасмада,
Т?нбоек к?з йомган м?лл?рд?…




VII


Яшисел?р, ?йд?, ме? яш?сен!
Язмышыма кил? энд?ш?сем…
К?пме еллар яш?п ?ттем д? мин,
Томырылдым тир?н ?ткелг? мин, —
Сине? бел?н килде с?йл?ш?сем…
Яшисел?р, ?йд?, ме? яш?сен!

Язмышыма кил? энд?ш?сем…
Т?гелсен л? кайнар, ярсу яшем!
Инде, язмыш, кыйна бу ?анымны,
Суксын яшен барлык булганымны! —
Керфегемд? инде кипм?с яшем,
Язмышыма кил? энд?ш?сем…

К?пме еллар яш?п ?ттем д? мин,
Сер йомгагын с?ттем-с?ттем д? мин —
Гомерлекк? сыкрап калды б?гырь…
Ничек инде? Син ??м… салкын кабер?!
Синд? булган ик?н д?нья гамем,
К?пме еллар яш?п ?тс?м д? мин…

Томырылдым тир?н ?ткелг? мин,
Тик… д?ньяны? чиксез читенд? син…
Юк, кабынмас кабат яшьлек та?ы,
?тте д? бит китте гомер янып,
К?рдем д? мин б?хет с?телг?нен —
Томырылдым тир?н ?ткелг? мин!..

Сине? бел?н килде с?йл?ш?сем,
«Та? ата… К?р!» диеп энд?ш?сем,
Сыйпап кайнар, калын толымы?ны…
Кемн?р тояр тагын мондый мо?ны?
?йтерсе? кош кошка энд?ш?се —
Сине? бел?н килде с?йл?ш?сем…

Яшисел?р, ?йд?, ме? яш?сен,
К?кр?сен к?к, уйнакласын яшен!
Очар йолдызлар к?к-гал?м ярып,
Куш ?ан килде ?ирг?, китеп барды…
Изге ик?н ?ирд? тик к?з яше…
Яшисел?р, ?йд?, ме? яш?сен!




VIII. Пар толым


И?н?ре?д? уйный ик?н
?аман шул ук пар толым.
Шул ук оялчан елмаю…
Шул ук с?ер тартыну…

?аман ?ырлар яратасы?,
?ырлары? ми?а таныш,
?ырлаган саен, аларга
?ст?л? бара сагыш.

?ырлама син ул ?ырларны,
Тын гына Ыкка кара,
Ык т?бенн?н,
яшьлек сыман,
Болытлар агып бара.

Аяк астында болытлар —
К?зге Ык к?зге сыман…
Болытларга тиеп булмый —
Яшьлект?й изге сыман!

Без д? шул болыт шикелле
Агабыз да агабыз,
Бер к?н килг?ч, ?ир ?стен?
Тамчы булып тамабыз.

Беребез тама г?лл?рг?,
Беребез тама ташка…
…Ак болытка ?верелеп
Очабыз я?абаштан.

Б?тенесе кабатлана!
Кабаттан тетр?нерл?р
Н?къ синекед?й толымнар
Кемне?дер и?н?ренд?.

Аерылырбыз без гал?мне?
Ниндидер почмагында —
Мин, б?лки, т?тен булырмын
Кемне?дер учагында…

Син, сагышлы бер ?ыр булып,
?аннарга кагылганда,
Таратырлар мине ?илл?р
Та? нуры кабынганда.

Учак янындагы егет
С?йг?нен читк? с?йр?р:
– К?зе?? т?тен кер? бит,
К?зл?ре?не йом, юл?р!..

…Син ис? читк? китм?ссе?,
Танырсы?, б?лки, мине —
?йтерсе?:
– Ул бит шулкад?р
Мине яраткан иде…
…ул бит шулкад?р
… мине яраткан иде!..

…Шул ук оялчан елмаю,
Шул ук с?ер тартыну.
И?н?ренд? уйный ик?н
?аман шул ук пар толым.




?илл?рне? ерактан килг?не


Кайчаннар к?з тиде со? безг??
«Сезне? ут гел тере!» дим?де,
?аман да сыйпап гел юатты
?илл?рне? ерактан килг?не…

Без ш?рран ачылдык д?ньяга!
«Ч?, сабыр… К?з тияр!» дим?дек.
Хасмыни сабырлык
С?юг?? —
Котырган давылда д?рл?дек.

Булмадык без матур, тын учак —
Кыргый хис дулаткан ут булдык,
Д?ньяны ?имерер к?ч сыман,
Шашынган давылда йолкындык!

«Пырлаган учаклар тиз бет?!..»
Диг?нне ишетк?н бар иде…
Л?кин бит минем яр син иде?!
Л?кин бит си?а мин яр идем!

К?з тиеп, утыбыз с?нг?нме?
?аваплар эзл?мик еллардан…
Уйласа?, к?з тия бары тик
Артыгын сокланып караудан!

Яманга к?з тими л?баса,
К?з тими тук, тыныч б?хетк? —
Ме? р?хм?т
Х?тта к?з тиярлек
М?х?бб?т кабызган яшьлекк?!

«Буласы булмагач,
Ник с?йдек,
Ник яндык д?ньяда?» дим?мен.
Сыйпап уз чал ч?чле башымнан,
?илл?рне? ерактан килг?не…




Та? кошы?…


Та? кошлары бел?н уянам да
Кузгалам мин ??р к?н
Яш?рг?…
Бирг?н т?къдир
Кошлар телен ми?а,
Язган коштай к?кк? томырылып,
Очып тагын ?ирг? т?ш?рг?…

Шу?а к?р? к?р?м
Д?ньялыкны?
?ичберкем д? к?рм?с балкышын.
С?лам, д?ньям!
Бу мин ?ле – сине?
Та? чыкларын эчк?н та? кошы?!

С?лам, д?ньям!
Холыгы? мин сине?,
Шикл?н?е? сине?, ялгышы?,
Кем дип кен? атаса? да мине,
Мин язмышы? сине?, язмышы?…

С?лам, д?ньям!
Мин уяндым, сайрыйм,
Купса, уянса да ?ил-давыл!
Юк, ?кият т?гелдер бу та?ым…
Т?шем т?гел, ?немдер л? бу…

Кабатланмый, кабат янмый ик?н
Та?нары?ны? серле балкышы! —
С?лам, д?ньям!
Бу мин ?ле —
Сине?
Та? чыкларын эчк?н та? кошы?!




Ш?кер


?з к?ен? ?йл?н?д?н
?ирме ?лл? туктады? —
Ишетел? т?р?з?д?н
Шомырт ч?ч?к атканы…

Тамар-таммас чык ?емелди
Яфрак очында гына…
Уянам… Т?п нигеземд?!
Газиз туган ягымда!..

?йтерсе? ?ле бишект?н
Т?шеп т? карамаган,
Ми?а сайрарга тиешле
Бер кош та сайрамаган!

Д?нья ?итеш булсын дис??
Яш?г?н ??р к?не?д?,
?ит? ик?н бит уяну
Газиз т?п нигезе?д?…

М?лдер?м? тулы б?хет
Шушыдыр… булмас б?т?н! —
?йтерсе? ??р г?на?ымны
Ходаем гафу итк?н…

Кир?к т?гел б?т?н б?хет:
Уянсам ик?н к?н д?
С?йг?н ярым кочагында,
Газиз т?п нигеземд?!

…Уянып керфек ачам да
Ме? кабат ш?кер ит?м:
Син – янда… Б?хет тулсынга
Тагын ни кир?к ик?н?




Кешеч?!


С?зл?р бел?н ген? а?латырлык
Т?гел бугай к??елне? х?ле…
Шу?а к?р? шигырь бел?н си?а
Энд?шерг? булдым мин ?ле.

Гел шигырьг? багышлаган сыман
Тойган идем л? бу гомерне…
?йтк?нн?рем шигырь т?гел ик?н —
Алар
?анны? тынмас ?рн?е!

Язмыш бирг?н г?з?л бу д?ньяда
Яшисе бик кир?к югыйс?,
?лл? кемч? т?гел,
?зебезч?,
?зебезч?, дим?к,
Кешеч?!

Кан кард?шл?р булып калсак ик?н,
Шигырьд?й ?ан
Б?ре ачканда —
М?х?бб?тле яш??, гомер сорап,
Сулык-сулык тиб? ич канда!

М?х?бб?тле туып, м?х?бб?тле
Килеш кит? белик ?ле без!
Минем х?лл?р мен? шулай ?ле…
Ничегр?к со?
Сезне? х?легез?

Бу д?ньяны к?реп кит?р ?чен,
Бер гомерлек кен? ?ан и?г?н —
Шул берд?нбер гомере?д?,
Зин?ар,
Читт?р?к бул инде ?а?илд?н!

Нишл?ре?? сине? б?йле ?аман
Д?ньялыкны? сулышы-х?ле…
Гади с?зл?р бел?н а?лашмасак,
Шигырь бел?н с?йл?шик ?ле!

М?х?бб?тле килеш к?н итик без —
Кил?ч?кт? с?йл?п й?рсенн?р:
«Безне? бабакайлар
М?рх?м?тле,
М?х?бб?тле булган!» дисенн?р.

…Шуны ?йтер ?чен, шигырьг? мин
Багышлаган идем гомерне…
Шигырь т?гел ик?н л? бит алар —
??мм?се д?
?анны? ?рн?е…




Ярам-ярым


Ай-йолдызлы т?нн?р бар иде!
Калды си?а т?нне? шомлысы…
Ирешм?де ?анны? ?ылысы,
?ылытмады сине? к??елне,
Ай-йолдызлы т?нн?р бар иде!

Калды си?а т?нне? шомлысы,
Белмим, ниг? шулай язгандыр?
?аны?, ахры, сизми калгандыр
Гомеремне? якты сулышын —
Калды анда т?нне? шомлысы…

Ирешм?де ?анны? ?ылысы
Гел ерак, гел якын д?нья?а…
Тоелгандыр инде бу а?а —
Г?яки чит д?нья сулышы…
Ирешм?де ?аным ?ылысы!

?ылытмады сине? к??елне
Со?га калган минем бу ташу…
Х?ер, ташу т?гел, саташу
Актарырдай булса да илне —
?ылытмады сине? к??елне!

Ай-йолдызлы т?нн?р бар иде…
Тып-тын гына ?анга и?дел?р
Сер т?яг?н т?нге тын ?илл?р!
Ярым булган ярам бар иде —
…Сызлата ул ?аман к??елне…




?йтми калганы…


Мо? диг?не? – серл?р середер…
?лл? ?йтми калган с?з мик?н?
К??еле?? т?нме, к?н ?тк?н?
Тик бер ген? кара – боз эрер!
Мо? диг?не? – серл?р середер…

?лл? ?йтми калган с?з мик?н —
Кил? д? бит, ?анга тия гел!
…Юкка, ахры, моны с?йл?дем…
Газап и?? чиксез ки?лект?н —
?лл? ?йтми калган с?з мик?н?

К??еле?? т?нме, к?н ?тк?н?
Шул мик?нни нуры гомерне??
Б?нд?м, ни корды?, ни ?имерде??
Гал?м диг?н биек ки?лект?н
К??еле?? т?нме, к?н ?тк?н?

Тик бер ген? кара – боз эрер!
Уты кабар х?тта керфекк?! —
Ялкын шавын ишет-ишетм?,
?аннары?а ялкын й?герде —
Тик бер ген? кара – боз эрер!..

Мо? диг?не? – серл?р середер!
Нил?р ген? ?йтим мин тагын?
Янсын ?ле д?рл?п учагым…
С?ю ??рчак к?кк? ?релер!
Мо? диг?не? – серл?р середер.




Чын


Уйдырма булып чыктымы яшьлек? —
Ул бит гомерлек бер б?йр?м т?сле
Булыр шикелле иде л? ?анда…
Юллар ?зелде… Ташулар т?ште…

Шомыртлы язлар, сыкылы кышлар
Яшерде минн?н сине? й?зе?не,
Оялчан Г?лем! Арага безне?
Ташулар т?ште… Юллар ?зелде…

Юктан сарылмас сагыну ?анга!
Юктан кабынмас н?зберек к??ел.
С?юле сагыш, сагышлы с?ю —
Дим?к, бу яш??
Уйдырма т?гел!

Дим?к, бу яшьлек уйдырма т?гел…
Кабыныйк ?ле тагын, яшьлегем!
?зелсен юллар, ташулар т?шсен —
?имер ?ле бер к?нн?р т?ртибен!

Нинди ахмак с?з – «т?ртипле яшьлек»!
Чатнасын яшен, упкыннар упсын,
Була алмый ул ?и?елг?н яшьлек —
?зелсен юллар, ташулар купсын!

Р?хм?т, язмышым!
Б?хтем шул булды! —
Мо?ардан башка тагын ни дисе?! —
Насыйп булды бит
Яшьлекне? чыны —
М?х?бб?тлесе, чын с?юлесе!..




Барыбер!


Ярат, имеш, сине уйда гына!..
Юкса, имеш, к?к ишелеп т?ш?р,
Алашалар сайрар былбыл булып,
Сандугачлар алашадай кешн?р!

?ирне? асты ?ск? килер, имеш,
С?я калсам сине д?ньялыкта,
?и?ан, имеш, т?мам с?тел?ч?к:
Утлар суга к?ч?р, сулар – утка!

?верелсен! Зыр ?в?р? килсен! —
С?й д?, имеш, чыгырдан да чыкма!
С?ю, – дим?к, канун ?имер? ул,
?ил уйнату
Тыныч чынбарлыкта…

И? беренче гашыйк т?гел л? без —
??р тере зат акылыннан язган.
??р м?х?бб?т аваз салган саен,
Бар д?ньясы килг?н пыран-заран!

Ярат, имеш, сине уйда гына…
Юк, яратам тоеп, сизеп, к?реп!
Ме? каргышка дучар булсам булам,
Тик барыбер эрим си?а кереп!

Ярату аз ми?а уйда гына! —
Кайнар к?кр?ге?? башым салам,
Сайрый башласа да алашалар,
Сандугачлар кешни башласа да!..




Ике гашыйк Сине? алда…


Баллы Ай нурлары юк?л?рд?н
Саркып кына тама, тын гына —
М?х?бб?тне? саф догада чагы
Кичер?се язмыш алдында…

Хыян?тсез к?нн?р бирче, Язмыш,
М?кер, м?сх?р?д?н азат кыл!
Ихлас узсын безг? насыйп гомер,
Булса да ул ме?-ме? газаплы!

Ике гашыйк сине? алда, Язмыш!
Ниятл?р саф безне?, уй якты…
Олы д?нья сезне к?т? диеп,
Чын м?х?бб?т безне уятты.

Без атларга ?зер ул д?ньяга,
Ташланырга шаулы агымга!
Чакырганы? к?т? айлы т?нд? —
Ике гашыйк сине? алды?да.

Ике гашыйк сине? алда, Язмыш!
Саф мог?иза сине? алды?да —
Тылсымлы Ай нуры юк?л?рд?н
Саркып кына тама, тын гына…

…И? га??бе – шундый изге т?не
??ркемне? д? була…
Була бит!
??ркем ?чен
Шул берд?нбер т?нд?
Шул берд?нбер Ай да тула бит!

Нишл?п ик?н шушы т?нне узган,
Нур и?дерг?н ад?м баласы
?аны б?лг?н,
Рухы ?тел?нг?н
Нурсыз бер зат булып кала со??

Кайчан, кайда шушы изге т?нне
Алдаган ул, итк?н хыян?т?
?з язмышын ?зе адаштырып,
М?хш?р тапкан шушы д?ньялыкта,
Бер?зен? тапкан
Кыям?т.

? с?ю бит ??рчак саф догада
Кичер?се Язмыш алдында!
…Баллы Ай нурлары
Юк?л?рд?н
Саркып кына тама, тын гына…




Караш


Ш?ф?къ капты Ослан тауларына,
Син борынгы чорга бакканда,
Борын-борын заманнардан ташып,
Ак болытлар тауга ятканда.

Без икебез идек…
Борынгы да,
Б?генге д? сыман г?яки…
С?ер милл?тт?ге пар кошлар без,
Безне? милл?т —
С?ю милл?те…

Кил, ш?ф?къка башы? тер?, ?аным!
Тик бер т?нлек сине? назы?нан
М??гелек чор шагыйрьл?ре янган,
Яздай ме? дастаннар язылган!

К?р?се?ме? —
Бу ш?ф?кълар сине?
Карашы?нан ярсу ут алган!
…Янгын капты Ослан тауларына
Син ханбик? сыман бакканнан…




Якты!


К?рер к?нн?ребез ал та?нарны?
Яктылары бел?н яктырды —
Ул та?нар гел атмас иде, б?лки,
Аларны без
Ик?? аттырдык…

Та? ?зен? тарта ике ?анны…
Моны?
Га??п сере бар ик?н —
Та? аттырмый гына кавышканнар
Гел яктыга интизар ик?н…

– Нишл?дегез фани д?ньяда? – дип
Сорасалар бакый д?ньяда,
Тик бер ген? булыр безне? ?авап:
– Та? аттырдык ик?? без анда!

Та? аттыру – шашып яраттыру,
Сихерл?н? та?гы чыклардан…
Та? к?зен? к?ренмич? калсак
Нишл?р идек? —
Язмыш саклаган!..

Уртак булды бугай
Х?тта безне?
Ма?гайдагы «л??хелм?хфуз» л?р! —
Язмыш тактасына
?зе, бары ?зе
Алдан язып куйган ул с?зл?р

Шигырь бел?н, ахры, язылгандыр…
Та? каурыеннан х?реф тамгандыр…
Б?ек Кал?м Иясене? ул чак
Ил?ам ташкан чагы булгандыр!

Шу?а к?р? насыйп булды с?ю,
Газизлект? ик?? яктырдык…
Без б?хетле булдык бу ?и?анда —
Яш?м?дек, без та? аттырдык!




Килми тор!.


К?р?ч?к, безне? тир?г?
Килми тор бер?к!
Зин?ар, безг? кагылмый тор,
Тими тор бер?к!

Г?з?л шаукымнар гел ген?
Булмыйдыр ла бит,
Назлар д?ньяга гел шулай
Тулмыйдыр ла бит?..

Н?къ шушы м?лен гомерне?
Мин к?пме к?ттем:
Кыйбла ?илл?ре кабызды
Йолдызлы к?кне…

?йтел?се с?ю с?зе
Иренд? яна,
К?ренм?с к?з яше булып,
Керфект?н тама…

К?ренмич? тор, к?р?ч?к,
С?юле ?ирд? —
Бу ик?? сине к?рмич?
Керм?с бит г?рг?!

А?лачы бер?к, к?р?ч?к,
Син безне? х?лне —
Бу м?л – гомер диг?нне? бит
Берд?нбер м?ле.

Сабыр ит бераз, к?р?ч?к,
Килми тор ?ле,
Тими тор ?ле безг? син,
Тими тор ?ле!..




Зин?ар!.


Бик к?пт?н ?тк?н чорданмы,
Кил?се к?нн?рд?нме? —
С?йл?рг? с?зл?р ?итм?слек
Д?ньяны? г?з?л яме.

Б?ркелеп тора й?зе?н?н
Г?я Табигать ?ыры —
Халкыбыз ?аны г?я син,
Г?я син – милл?т нуры!..

«Ф?л?н ?ирд? бер кыз бала
Ф?л?н кылана ик?н!»
Диг?н сыман с?зл?р чыкса,
Й?р?гем дертл?п кит?…

Була к?рм?сен л?, зин?ар,
Безнеке, димен, бер?к!
Нишл?рмен ак шан-даны?ны?
Былчыранганын к?реп?

Инсафлы, саф данлы килеш
Бик ерак чорлар узып,
Сине ф?л?н дим?сенн?р,
Зин?ар ла, милл?т кызы! —

Дип, гомер буе ялвардым
Чын хагын к?рг?н килеш,
Оятымнан сине? ?чен
Янган, тилмерг?н килеш.

Чит-ятлар тешен агартып
Мактанган чакта кешн?п:
– Белм?г?нмен, татарка, – дип, —
Ш?п ик?н теге эшк?!

Шуларны белеп теш кыстым,
Сыкранып башым идем:
– Гайб?т кен? була к?рсен,
Юк с?з булсачы! – дидем.

…Нишлисе?, мин уйлап тапкан
Яла т?гел л?баса!.. —
Максатына барган дошман
Еллар, гасырлар аша.

??м ?йтк?н ул:
Бу зур халык
Т?шсен ?чен т?б?нг?,
Иманын ал ??м кызларын
Иш ит безнекел?рг?!

Иш булганнар иш?я шул —
Кит?л?р сылу затлар
Безне? милл?т каны бел?н
Канын к?ч?йтк?н якка!

Кайт ?зе??, милл?т кызы! —
Ме? халык арасында
Горурланып, болай диеп
Д?ш?рлек булсын си?а:

– Бик к?пт?н ?тк?н чорданмы,
Кил?се к?нн?рд?нме? —
С?йл?рг? с?зл?р ?итм?слек
Д?ньяны? г?з?л яме.

Б?ркелеп тора й?зенн?н
Г?я Табигать ?ыры —
Халкыбыз ?аны г?я син,
Г?я син – милл?т ?ыры!

…?йтсенн?р:
– Т?штем утларга,
Бер татар кызын к?реп…
Куенымда тотар идем
Асыл еф?кк? т?реп! —

Л?кин… якын килеп булмый!
Салмый ми?а ?ич к??ел…
Милл?тед?й горур, г?з?л! —
Юк, без а?а иш т?гел!..

?йтсенн?р… сине урап гел
?тсен яман ялгышлар!
?зе?не? кем ик?не?не
Оныта к?рм?, зин?ар!
Оныта к?рм?, зин?ар!..




Ярый ?ле…


Ай болытка ту?ып ябышкан чак.
Аяусыз кыш безне? якларда.
Егылды кош, канатлы боз булып,
Очып барган т?шт?н
Ак карга…

З?м??рирле кышта бичара кош
Ярый ?ле си?а юлыкты —
Биял?е? салып,
Бичараны
Учлары?а алып ?ылытты?.

Сулышлары? бел?н терелтте? син,
Уянды кош… какты канатын!
…??м сиск?неп,
Тетр?п куйды й?р?к —
Н?къ шул м?лд? сине яраттым.

Азмы кичтек гомер з?м??рирен!
Без д? т?штек ту?ып биект?н —
Й?р?гемне
Учлары?а алып,
Тик син булды? мине терелтк?н.

Авыр чакларымда
Юатты? син,
??м,
Кышларда ту?ган кош сыман,
Сулышы?нан канат какты й?р?к
Сине? ?ылы, н?ни учы?да.

??м без ачтык табигатьне? серен —
Безне? ?аннар ?ирд? бер ик?н!
Бу ярату гына т?гел бугай…
С?ям, дим?к, мин кош терелт?м!

Сагынганда, шул кош бел?н берг?
Т?шл?рем? килеп кер?се?:
«Яш?!.. Яш?!..» – диеп
?рс?л?неп,
Н?ни кошка сулыш ?р?се?.

Карашлары?,
Сулышлары? бел?н
Бар д?ньямны минем ?ылытты? —
Бу ярсулы д?нья уртасында
Ярый ?ле си?а юлыктым…




Уйлар талгын чак…


Тымызык к?з ?анга и?г?н м?л бу…
К?нн?р мо?су, уйлар талгын чак.
?зенеке итте мине т?мам
К?зл?р яфрак койган тын сукмак.

Сары яфрак – к?зге уйлар сыман…
Я?а еллар… Ходай ут яккан!
Сине? ?чен ген? яралгандыр
Яфрак к?мг?н к?зге сукмаклар…

Алтын к?зне? барлык куанычы,
Саф сулышы бары синд?дер —
Юл?р бер хис: кошка ?верелеп,
Бер сайрыйсы килде ниг?дер…

Син кил?се? безне? аулак к?зл?р
Яфрак т?ш?п куйган сукмактан.
Юк, к?з янмый ?ирд?,
?аным!
Аулак ?зе
Тын аулакка китеп олаккан.




Ик??

(Х?л?л ?ефетем? – берг? юл чыкканга утыз ел булган к?нд?)


Без – ик??… ??м безне
М??гег? аерган
Вакытны? агымлы,
Чо?гыллы уртасын
Бозлардан бозларга
Сикерг?н шикелле
Йолдыздан йолдызга
Сикереп уз да син,

И? со?гы йолдыздан
Т?ш т? син бу ярга
Ал мине кочакка!
Д?ньясы килешле! —
Кешег? кил?се
Берд?нбер м?х?бб?т
Бары тик н?къ шулай
Килерг? тиешле!

…Онытма, с?юд?н
Бер х?б?р шикелле
Й?р?кк? яшерен
Ут керг?н чакларны —
Бозлардан бозларга
Сикерг?н шикелле
Йолдыздан йолдызга
Сикерг?н
чакларны!..




Г?ллесе…


Килс? кил? к?нне? мо?сызлары,
?шег?не, т?мам ту?ганы —
Салкын кырау сугып китк?н к?не
Була ик?н
Г?лле д?ньяны?…

Мо?сыз к?нн?ремне мо?лы ит?р
Бер?? бар бит ?ле д?ньяда!
Яфрак шавы, дулкын шавы итеп
С?йл?ш?м гел, д?ш?м мин а?а…

Мин гомерг? саныйм
Бары синле,
?ылы булган нурлы к?нн?рне…
Син булганга мин бар бу ?и?анда —
Син ис?нг? ис?н мин ?ле!

Безне? ис?н булу
Д?ньялыкта —
М?х?бб?тне? барлык билгесе…
Безне? Барлык
Шушы д?ньялыкны?
Та? ?иллесе, ?ылы г?ллесе…




?авапсыз килеш


Авыр чакларда йомылып ?аман,
Яман д?ньядан шигырьг? качтым…
Д?нья айкаган с?йях шикелле,
Бу ?аным с?ер д?ньялар ачты.

А?ламадым ла тик бер сорауны —
?авапсыз килеш кала ?и?анда…
А?лату м?мкин т?гелдер аны
Ме? ?авап табар да?и булса? да!

М??гелек сорау м??гег? калыр,
?авапсыз килдем, ?авапсыз кит?м:
Табигать к?че н?къ минем ?чен
Ниг? н?къ сине сайлады ик?н?

Болгавыр д?нья т?рл?рен айкап,
Ниг? н?къ сине тапкан бу к??ел?
…Табышмак булып кала бер сорау:
– Ниг? н?къ сине? Б?т?нне т?гел?..




?йт?сем кил?


К?з тидерм? айлы к?лг? —
Сулар чайкалып кит?р,
Айлы да утлы агымнар
Талны? толымын с?т?р!

Юк?ле к?лд? ялтырап,
Тагын йолдыз атылды,
Нидер буласын тоепмы,
Сизепме этл?р тынды…

Кое бавын ычкындырды,
С?йг?нем минем, к?леп —
Сиртм?д?ге Ай
Коега
М?т?леп т?ште кебек.

?йт?сем кил? «С?ям!» дип…
?йтс?м,
д?нья саташыр —
К?кл?р к?лг? т?шеп чумар
Й? к?лл?р к?кк? ашар!

? бит ?йт?сем кил?…




К?злут


Син – та?дагы к?злут ч?ч?гем…
Та?-керфеге? ист? ич ?ле!
Ме? ч?ч?ген к?реп елларны?,
К?злут к?зл?рен? карадым
??м гал?мне? тойдым к?чк?нен.

Та?-керфеге? ист? ич ?ле…
Б?генге?ме, ?лл? кич?ге?
Сулыш булып ?анда кабына?
Ярсу та?нар аткан чагында
Кил ?ле, кайт! Еллар кич ?ле! —
Та?-керфеге? ист? ич ?ле!

Ме? ч?ч?ген к?реп елларны?,
К?рдем – м?х?бб?тк? со?ардым.
Ашыктымы шулай бу гомер?
К?р?се?, бу – серле билгедер…
Болыннарда ялгыз елармын,
Ме? ч?ч?ген к?реп елларны?…

К?злут к?зл?рен? карадым —
Ак болыттай ?аным таралды
??м сарылды барып офыкка!
?ан т?ренд? ген? – ышыкта
С?н? белм?с бер ут яралды…
К?злут к?зл?рен? карадым.

??м гал?мне? тойдым к?чк?нен!
Йолдызны г?л итеп исн?дем
Та? чыклары янып тамганда,
Т?н ?илл?ре арып талганда
К?рдем йолдыз очып т?шк?нен
??м гал?мне? тойдым к?чк?нен…

Син – та?дагы к?злут ч?ч?гем!
Синсез к?пме еллар кичк?нмен…
Адаштырган д?нья юллары!
С?йл? ерак та?ны? нурларын,
Анда нинди ?илл?р иск?нен,
Син – та?дагы к?злут ч?ч?гем!




Кайнар оя


Й?р?гемне кайнар оя итте
Сандугачым —
Тома ятимем…
Нинди каргыш кара итте ик?н
?ирг? Ходай бирг?н ул к?нне?

Мо? дускаем!
Синд?й бер сандугач
Й?р?гем? корды оясын —
Елыйсы да, ?ырлыйсы да кил?,
Кил? сайрап чыклар коясы!..

Салкын керг?н
Ятим сандугачны?
Оясына —
Мо?лы йортына…
?ырлыйм ?ле диеп, из? чиш?м…
К?кр?гемд? килеш ?ыр тына.

Гел таманга килер,
Гал?м ?зе
Былбыл тын алганны сизг?нд?,
?ырласа? да, ?ксеп еласа? да
Мо? диг?н бу кичке ?з?нд?…




Безд?н калыр-калмас эзл?р бар


Йолдыз нуры тамсын ?аны?а!
?анны? г?лд?й тибр?р чагында,
Яраларга тозлар сибелер…
Без хак ик?нлекне кем белер,
Упкын безне к?тк?н чагында?
Йолдыз нуры тамсын ?аны?а…

?анны? г?лд?й тибр?р чагында,
Д?ньяны? бер н?фис чагында…
Сафмы минем хыял, и ?аным?
Йолдыз тулы т?нен д?ньяны?
К?реп, Ходай ?зе табына,
?анны? г?лд?й тибр?р чагында.

Яраларга тозлар сибелер —
Шу?а бирелг?н бит бу гомер,
С?я бел син, Ад?м баласы!
Яш?? бел?н ?лем арасы
?ан ?чен со? чик т?гелдер!
Яраларга тозлар сибелер…

Без хак ик?нлекне кем белер?
Яшел ?илле каен иелер
Безд?н калыр-калмас эзл?рг?,
?ан йолдыз к?к ?зер й?з?рг? —
Елт ит?р д? с?н?р бу гомер,
Без хак ик?нлекне кем белер?

Упкын безне к?тк?н чагында,
Нур к?пере балкып кабына,
Узыгыз, уз, диг?н шикелле,
Бу кичкесез шомлы ?ткелне,
Очкын атып ?мет кабына,
Упкын безне к?тк?н чагында.

Йолдыз нуры тамсын ?аны?а!
Керфеге?? ?илл?р кагыла,
??р б?ртеге саен – якты та?…
С?ю ?стен ик?н Вакыттан
Куеныма се?г?н чагында…
Йолдыз нуры тамсын ?аны?а!

Безд?н калыр-калмас эзл?р бар.




Кара?гы ?ил


Кайда бу салкын ?ил – к??елд?ме?
?ан ?илк?нен капылт к?т?р?!
…Эзл?п килг?н мине кара?гы ?ил,
Кап-кара ?ил кара к?кл?рд?н…

Китер? д? б?р? бозлы ?илл?р
Борынгыдан ?чле шикелле,
Яктыдан да якты бу язмышлар
Шул кара?гы ?илд? с?телде.

Авыр уйлар уйлар кешеме мин?
Тик
Кара ?ил т?ш? к?кл?рд?н…
Ул ?стери мине!
Серле сулыш —
Явыз сулыш ?р?
?илк?нг?…

?андагы ут,
?илл?р иск?н килеш,
Балкып кит? алмый тилмер? —
Ч?нки
Явыз ?илл?р куенында
Калды бугай безне? гомерл?р…




Шигырем – гомерем


Китс?м д? т?п йортыма, мин
?кенм?м бер д?,
Гашыйклар качып ?бешс?
Минем шигырьг?.

Дошманга тик калкан булма,
Шигырем минем,
Шигырем ген? т?гел син —
Гомерем минем!

Ышыклама явызларны,
Шигырь диг?нем —
Яктырт к??еле сафларны?
Яш?р к?нн?рен!

Тере утым, и гашыйклар,
Сезд? кабынсын —
Шигырем былбыл сайраган
Талтир?к булсын…

Яш?м?дем юкка диеп,
Мин ?л?р идем —
Гашыйклар бер ышык тапса
Шигырьд? минем!..




II


Ага вакыт ?ирг? ак кар булып,
Б?гырьл?рд? г?ли бу вакыт.
К?зл?рен? кара,
К?че? ?итс?,
Шул вакытны юлда туктатып.





?лл? кая китеп югалды?…


…Рафаэль дус Сибат! Бу гомерд?,
Безне? яшьлек янган елларда,
?зенч? бер ЖЗЛлык затлар
Аз очрадымы узган юлларда!

Мин б?генн?н —
М??лам м?д?т бирсен! —
Яд ит?рмен га??п чакларны?
Куен д?фт?рен? сыя торган
ЖЗЛлык кызык затларын!

…Ният кылып, кал?м алуга ук,
Узмагандай ?ичбер чор-д?вер,
Кубарылып
К?з алдыма килде
Хирач агай – тере ?зм?вер…

Сибат! Сине? гармун мо?нары?ны
Тигез кушып к?чле х?мерг?,
Сыкрады ул:
– Талстуй булалмагач,
Ник яшибез ик?н бу ?ирд??!

?йл?н инде, дил?р…
?нк?й кыстый,
Бер кин?ндер, диеп, киленг?!
Гашыйк булыр ?чен кир?к ми?а
Анна Каренина… кименд?!

Дояркалар бар ул…
Тотмаганы,
Кочмаганы инде калмады —
Безне? Карл Маркс колхозында
Каян тапмак кир?к
Аннаны?!

Ник со? ми?а Каренина кир?к?
Ник шуны гел к?р?м т?шемд??
Кир?к л? ул
Поезд асларыннан
Саклап алып калыр ?ченг?!

Р?н?етелг?н хатын-кызны? ?аны
?аман ???л эзл?п яскына…
Янында мин булсам,
Каренина
Т?шм?с иде поезд астына!

…Исе?д?ме, Сибат, шушы агай?
Сипк?ч еллар т?рле якларга,
Хат язгалый иде кайчак Хирач —
Ахры, бик сагынган чакларда…

? берсенд? язган:
«Рафаэльне?
Кайсы якта гомер итк?нен
Бел?се?дер… ? белм?с?? юлла! —
Гозерем шул, Д?лф?т ?ск?нем.

Берг? шаулашкан ш?п вакытларны
Уйлап тилмердем д?… тилердем!..
С?лам итеп, зин?ар, юлла ?ле
Рафаэльг? шушы шигырьне:

«Куллары?а гармун алды? да,
Й?р?гемне мо?га салды? да
?лл? кая китеп югалды?…
Кайда со? син, Ху?ин Рафаэль?!»

Хирач абзый… Колхоз Дон Кихоты!
Гомум?ыелышта б?т?нн?р
Кукуруз ??м силос м?сь?л?сен,
Ящур х?лл?рен х?л итк?нд?,

М?ш??р Хирач мен?
Трибунага:
– Наданлыктан бет? бу калхуз! —
Талстуйны укымаган килеш
Ничек гомер итм?к буласыз?!

…??р кылганы аны? гел ?зенч?…
Килеп чыгар сыман
?ле д?,
Бу болгавыр чорны? с?б?пл?рен
Талстуе бел?н д?лилл?п!

Артык аек, т?г?л яш?ешне
К??еллер?к ит?р ?ченме —
Ходай ?зе махсус бар ит?дер
?н? шундый
С?ер кешене…

Казанга ул кин?т килеп чыгып,
Шактый гына «и?адиланып»
Бер шаулар да юкка чыгар иде,
Бер ел кыйланасын кыйланып.

Табын корган чакта,
И?адилар
Аны телг? алмый калмады —
И?адилар ?чен ?з иде ул!
И?адилар аны
А?лады…

Ул да вафат булган ик?н, Сибат,
Д?нья шундый шаулы чагында…
?йтерсе? л? гел-гел укый торган
Китап янды кара янгында…

Килеп керер сыман ишек ачып,
Салкын к?зне? юеш т?ненд? —
Алтмышлыдыр кирза итекл?ре,
Брезент к?ж?н – ?ч пот кименд?!

– Бусы торсын… Ач я?асын, Д?лф?т!
Мин килдем бит!
Давай ял итик!
Лиф Талстуй ш?р?фен? берне
?илпеп куйыйк ?ле
Ялт итеп!

…Без кызыклы булып калыйк, Сибат —
Берсен берсе ?аннар сагынсын,
Тилмер?д?н тилерерд?й булып,
Сагынулы шигырь язылсын:

«Куллары?а гармун алды? да,
Й?р?гемне мо?га салды? да
?лл? кая китеп югалды? —
Кайда со? син, Ху?ин Рафаэль?»




Хак


Хаким ??м халык… Шул ик?? арасындагы м?н?с?б?т гомер-гомерг? шагыйрьл?рне уйландырган. Бу нисб?тт?н безне? Президентыбыз Минтимер Ш?рип улы Ш?ймиев чын м?гън?сенд? милл?т к?тк?н ш?хес булып чыкты. ??м??риятебез ?стенд? кара болытлар к?пме ген? куермасын, ул безне ?лег? ис?н-имин саклап калуга иреште. Бу шигырь Президентыбызны? шул к?нн?рд?ге тимерд?й ныклыгына, зир?клеген? сокланган к?нн?ремд? язылды.


Халкы хакын хаклый
Чын ир
К?зг?-к?з карап —
Кир?кми а?а салютлар,
Кир?кми парад!

Ме?л?г?н гайб?т яуса да
?стен? аны?.
Сау чыкты яман яулардан,
Саклап иманын.

Милл?т ?аны к?т?р?мг?
Калган чакларда,
Илбашны? уйлысын Ходай
Бирде татарга!

Инде т?мам бу д?ньяда
Бетк?н м?л иде! —
Х?тта а?гыра сарык та
?леп яткан арысланга
Типк?н х?л иде!

Милл?т бит бетеп, к?шегеп
?ш?нг?н иде,
Ахырзаманга туры юл
Т?ш?лг?н иде,
?з ш??л?безне к?реп т?
?рекк?н идек,
Ил-тел бет? ген? т?гел…
Гел бетк?н идек!

Юлларда т?мам егылып
Калыр чакларда,
Уйлы Илбашы килде л?
Безне? татарга…

Уян, милл?т! Танавы?ны
Ал инде ?ирд?н,
Зин?ар,
Яш?рг? ?йр?н син,
Уйларга ?йр?н!

Мокыт бер кавем шикелле
Кит? к?рм? л?! —
Яктыга – якты биекк?,
Зин?ар, ?рм?л?!

Мондый м?мкинлекл?р кабат
Булмаска м?мкин —
?з х?ле?не уйла, зин?ар,
Татарым минем!

Курыкма! Чык язмышы?а
К?зг?-к?з карап! —
Кир?кми си?а салютлар,
Кир?кми парад!

Сынадылар:
– Шушы татар
?ле д? ныкмы?! —
К?рсенн?р инде, ни?аять,
Чын татарлыкны!

…Уйласа? уйла, и милл?т,
Уйларлык чагы? —
Тезгене ныклы кулларда
Чакта чаптарны?!
Яктыра барсын ла, татар,
Яшисе к?не?,
Ул – сине? к?пт?н к?тк?не?,
Чын ханы? сине?!

??мм? кешег? д? илд?
Бетм?с ул ярап…
? ниг? а?а салютлар?
Ник а?а
Парад?

Соратты тарих
Шундыйны
Авыр х?лл?рд?,
Ау башы т?гел, яу башы
Кир?к к?нн?рд?.

К?пл?р ?зер иде безне
Салып таптарга! —
Ныклап уйланыр с?гатьл?р
?итте татарга…

Уйланыр, уйлар чаклары?
?итте, татарым,
…Тезгене затлы кулларда
Чакта чаптарны?!..

Намуслы булыйк,
Тотмасын —
Каргышы каты —
Бер к?р?сен ме? кат к?рг?н
Халыкны? хакы!




Шаян п?йгамб?р

(Фаил Ш?фигуллинны сагынып)


Фа?игад?н бераз тын алгач ук,
Яшь сурыга т?шк?ч к?зл?рд?,
Та? калабыз д??ш?т ?илен тоеп
Х?тта уйнап ?йтк?н с?зл?рд?.

Бик ашыгып язган шаян язу
?ст?ленд? калган Фаилне?:
«Бик к?тм?гез. Булмам. Бернич?л?п
Космик елга киттем ?ле мин!»

Кызык ?чен туган кешел?р бар,
Гомер итми алар ка?гырып,
Шаян ?илд?й исеп уза алар
Кызык яш?п, кызык калдырып.

Яши-яши, сине? таланты?ны?
Хикм?тен?, Фаил, т?шендем:
Син г?яки шаян бер п?йгамб?р —
Чын урынын тоеп кешене? —

Шул урыннан аны таба иде?
Асыл с?зне тапкан т?слер?к,
?йтк?н кебек:
– ?зе?н?н зур булма
??м ?зе?н?н булма кечер?к!





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=51131351) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.