Книга - Các dân tộc Nam Á. Ngôn ngữ, Di cư, Hải quan

Warning: mb_convert_encoding(): Unable to detect character encoding in /var/www/u2150601/data/www/ae-books.online/wp-content/themes/twentyfifteen/content.php on line 442
C�c d?n t?c Nam��. Ng?n ng?, Di c?, H?i�quan
Andrey Tikhomirov


Cu?n s�ch k? v? ng?n ng?, d?n t?c, c�c phong tr?o di c? c?a c�c d?n t?c Nam �, v? c�ch c?ng d?ng Nam � ph�t sinh, v? s? h?nh th?nh t?n ng??ng, phong t?c, nghi l?, nghi l?. Nhi?u ngu?n l?ch s? v? d?n t?c h?c c?a c�c th?i di?m kh�c nhau c� li?n quan. Ng? ph�p ng?n g?n c?a m?t s? ng?n ng? Nam � d??c cung c?p.





C�c d?n t?c Nam��

Ng?n ng?, Di c?, H?i�quan



Andrey Tikhomirov



��Andrey Tikhomirov,�2020



ISBN�978-5-4498-1636-8

������� � ���������������� ������������ ������� Ridero




C�c d?n t?c C�c d?n t?c Nam��


Ng??i Nam D?o hay ng??i C�c d?n t?c Nam � l? t?n ch? nhi?u nh�m s?c t?c ? D?ng Nam �, Ch?u D?i D??ng v? D?ng Phi n�i c�c ng?n ng? thu?c ng? h? Nam�D?o.

H? bao g?m c�c th? d?n D?i Loan, da ph?n nh�m s?c t?c ? Malaysia, D?ng Timor, Philippines, Indonesia, Brunei, Madagascar, Micronesia v? Polynesia, Qu?n d?o Cocos (Keeling), ng??i M? Lai ? Singapore cung nh? c�c d?n t?c Polynesia ? New Zealand v? Hawaii, v? nh?ng ng??i phi-Papua c?a Melanesia. Ng??i Nam D?o cung d??c t?m th?y ? mi?n Nam Th�i Lan, c�c khu v?c sinh s?ng c?a ng??i Cham ? Vi?t Nam v? Campuchia, d?o H?i Nam (Trung Qu?c), m?t s? khu v?c ? Sri Lanka, ph?a nam Myanmar, c?c nam C?ng h?a Nam Phi, Suriname, v? m?t s? d?o thu?c Qu?n d?o Andaman. C�c d?n t?c n?y d??c k?t n?i th?ng qua ng? h? Nam�D?o.

C�c cu?c di c? th?i hi?n d?i khi?n c? d?n n�i c�c ng?n ng? Nam D?o t?i M?, Canada, ?c, Anh Qu?c, H? Lan, T?y Ban Nha, B? D?o Nha, H?ng K?ng, Ma Cao, v? Mauritius cung nh? c�c n??c T?y Nam��,

C�c gi? thuy?t tr??c d?y cho r?ng ng??i C�c d?n t?c Nam � c� ngu?n g?c ph??ng b?c, t? d?ng nam Trung Qu?c v? D?i Loan. Tuy nhi?n nh?ng nghi?n c?u m?i cho th?y ng?n ng? Nam D?o c� ngu?n g?c b?n d?a ? Melanesia ho?c D?ng Nam��.

C�c d?n t?c C�c d?n t?c Nam � theo ph?n b? d?a�l?:

Th? d?n D?i Loan (D?i Loan): ng??i Ami, ng??i Atayal, ng??i Bunun, ng??i Paiwan.

Malay-Polynesia:

Nh�m Borneo: Kadazan-Dusun, ng??i Murut, ng??i Iban, ng??i Bidayuh, ng??i Dayak

Trung v? nam d?ng b?ng Luzon: ng??i Tagalog, ng??i Bicolano

Nh�m Cham: C�c s?c t?c Cham ? Campuchia, H?i Nam v? Vi?t Nam; ng??i Aceh ? b?c Sumatra, ng??i Gia Rai, ng??i Utsul.

Igorot (Cordillera): Balangao, Ibaloi, Isneg, ng??i Kankanaey.

Lumad (Mindanao): Kamayo, Manobo, Tasaday, T�boli.

Malagasy (Madagascar): Betsileo, Merina, Sakalava, Tsimihety.

Melanesia: ng??i Fiji, ng??i Kanak, Ni-Vanuatu, ng??i Solomon

Micronesia: ng??i Carolinia, ng??i Chamorro, ng??i Palau.

Moken: Myanmar, Th�i�Lan.

Moro (Mindanao, qu?n d?o Sulu): ng??i Maguindanao, ng??i Maranao, ng??i Tausug, ng??i Bajau.

B?c ph?n d?ng b?ng Luzon: ng??i Ilocano, ng??i Kapampangan, ng??i Pangasinan, ng??i Ibanag

Polynesia: ng??i Maori, ng??i Hawaii, ng??i Samoa.

Qu?n d?o Sunda�Sulawesi: ng??i M? Lai, ng??i Sunda, ng??i Java, ng??i Bali, ng??i Batak (v? d?a l? g?m c? Malaysia, Brunei, Pattani ? Th�i Lan, Singapore, d?ng v? trung Indonesia).

Bisaya: ng??i Aklanon, ng??i Cebuano, ng??i Hiligaynon, ng??i Waray.

B?ng ch?ng kh?o c? cho th?y c� th? c� li?n h? gi?a c�c n?n van h�a n?ng nghi?p c?a mi?n nam, g?m khu v?c D?ng Nam � v? Melanesia, v?i c�c di ch? d??c bi?t d?n tr??c ti?n ? l?c d?a Trung Qu?c. K?t h?p c�c b?ng ch?ng kh?o c? v? ng?n ng? d?n d?n gi?i th?ch ng?n ng? Nam D?o c� ngu?n g?c ph??ng b?c, t? mi?n d?ng nam Trung Qu?c v? D?i Loan.

Tr??c khi di?n ra s? H�n h�a, ng??i C�c d?n t?c Nam � lan xu?ng b? bi?n ph?a nam Trung Qu?c qua D?i Loan v? v?nh B?c B?. Theo th?i gian, H�n h�a lan r?ng t?i t?t c? c�c qu?n th? C�c d?n t?c Nam � tr?n d?t li?n, t? thung lung s?ng D??ng T? t?i c�c khu v?c ven bi?n ? v?nh B?c B?, v? qu� tr?nh nh? v?y hi?n dang di?n t?i D?i Loan.

N� th? hi?n ? ch?, c�c ng?n ng? Nam D?o hi?n d??c ph?n lo?i th?nh 10�chi, th? d? c� 9�l? chi Formosa ch? d??c bi?t d?n ? D?i Loan. N� d?n d?n l?p lu?n r?ng m? h?nh gi?i th?ch t?t nh?t l? s? ph�t t�n c?a nh?ng ng??i n?ng nghi?p l? t? D?i Loan d?n c�c d?o D?ng Nam �, Melanesia, v? cu?i c?ng l? Th�i B?nh D??ng. M? h?nh n?y d??c g?i l? �chuy?n t?u t?c h?nh t?i Polynesia��� l? ph? h?p v?i c�c d? li?u c� s?n, n?n d??c quan t?m nhi?u.

Nh?ng nghi?n c?u sinh h?c ph?n t? d? d?n t?i m?t m? h?nh kh�c. Nghi?n c?u c?a D?i h?c Leeds v? d??c xu?t b?n nam 2011�trong t?p san Molecular Biology and Evolution (Sinh h?c Ph?n t? v? Ti?n h�a), x�c d?nh r?ng ki?m tra d?ng ADN ty th? cho th?y r?ng ng??i C�c d?n t?c Nam � d? ph�t tri?n trong v?ng d?o D?ng Nam � (ISEA) cho m?t kho?ng th?i gian d?i h?n so v?i d? do�n tr??c d?y, t?i v?ng d??c g?i l? Sundaland.

S? ph�t t�n d?n s? x?y ra khi m?c n??c bi?n d?ng v?o h?i 10�Ka BP, d?n d?n di c? t? Philippines sang D?i Loan. T? ti?n c?a ng??i Polynesia d?n c�c qu?n d?o Bismarck c?a Papua New Guinea ?t nh?t l? t? 6�d?n 8�Ka BP. Oppenheimer d? ph�c th?o c�ch m?c n??c bi?n d?ng l? d?ng ba d?t lu l?t l?n g?y ra cho d?n khi d?t m?c nh? hi?n�nay.

Nh?ng ph�t hi?n m?i t? T? ch?c B? gen lo?i ng??i (HUGO, Human Genome Organisation) cung cho th?y d?n c? ph?a d?ng ch?u � l? k?t qu? s? ki?n di c? duy nh?t t? ph?a Nam l?n. H? t?m th?y s? t??ng d?ng di truy?n gi?a c�c qu?n th? tr?n to?n ch?u �, v? t?nh da d?ng di truy?n gi?m d?n t? ph?a vi d? Nam d?n mi?n B?c. M?c d? d?n s? Trung Qu?c r?t l?n, n� l?i c� ?t t?nh da d?ng di truy?n h?n so v?i qu?n th? sinh s?ng trong khu v?c D?ng Nam � c� d?n s? nh?�h?n.

Di?u n?y cho th?y s? lan t?a c?a van h�a Trung Qu?c x?y ra r?t g?n d?y, theo sau s? ph�t tri?n c?a n?ng nghi?p l?a, ch? trong v?ng 10�Ka tr? l?i ng?y�nay.

C� ngu?n g?c t? v?ng d?t hi?n n?m ? ph?a nam Trung Qu?c v? mi?n b?c Vi?t Nam, ng??i Vi?t d? ti?n v? ph?a nam trong ti?n tr?nh k�o d?i h?n hai ngh?n nam d? chi?m l?y c�c v?ng d?t b? bi?n ph?a d?ng b�n d?o D?ng D??ng. D?n t?c Vi?t Nam, hay ng??i Vi?t (th??ng d??c g?i ch?nh x�c l? ng??i Kinh), s?ng ? nh?ng v?ng d?t th?p v? n�i ti?ng Vi?t. Nh�m d?n t?c n?y chi?m ?u th? tuy?t d?i v? van ho� v? ch?nh tr? ? Vi?t�Nam.

S? ph?n lo?i hi?n d?i c?a c�c d?n t?c Nam��.

C�c d?n t?c Nam��:

D?n�t?c

D?n t?c Khmer

Ng??i Katuysky

Ng??i Nicobari

C�c d?n t?c c?a Munda: Munda, Savara, Santal,�Ho.

C�c d?n t?c Mon-Khmer: Bahnar, Bulans, wa, ti?ng Vi?t (ti?ng Vi?t), Ze-Cheng, Khashi, Khmer, Khmu, Lamet, Ma, Mona, Mueong, Palaun, Sedangs, Salmon, Senoy, Sinmun, Sre, T�ro,�Tho.

C�c d?n t?c Katuysky: Bru, Katu, Suai, Taoy.

Ng??i Nicobari.

Munda l? m?t nh�m c�c d?n t?c ? Trung v? D?ng ?n D?. C�c nh�m nh? cung s?ng ? c�c n??c l�ng gi?ng. T?n gi�o�� Kit? gi�o, ?n D? gi�o, t?n ng??ng truy?n th?ng. C�c d?n t?c kh�c nhau dang ? c�c c?p d? ph�t tri?n kh�c nhau. Munda, Santal v? Kho d? ph�t tri?n n?ng nghi?p tr?ng tr?t, Savar, Kharia v? Bhumij c� n?ng nghi?p ch?t v? d?t b?ng tay. Nh?ng ng??i nh? Juang v? Birchors g?n d?y d? chuy?n sang n?ng nghi?p. C�c lo?i c?y tr?ng ch?nh l? l?a, ng?, c?y h? d?u, rau. C�c ho?t d?ng kh�c l? thu th?p, san b?n, d�nh c� v? chan nu?i. Th? c?ng�� g?m, ch? bi?n g?, d?t. T?n d? b? l?c d??c b?o t?n trong x? h?i. B?y gi? m?t ph?n c?a mund d??c d?ng h�a b?i c�c d?n t?c l?n c?n, m?t s? d??c s? d?ng. Ni?m tin v?o tinh th?n, s? t?n k?nh c?a t? ti?n, n? th?n m?, m?t tr?i, v?n v?n. Munda, adivasi, l? m?t d?n t?c ? ?n D?. T? ch? d?nh�� horoko (�ng??i�). N� thu?c v? nh�m ng??i c?a mund. D?y l? m?t trong nh?ng �b? l?c dang k?� l?n nh?t ? ?n D?. ?ng s?ng ? Bihar v? trong c�c nh�m nh? ? T?y Bengal, bang Orissa v? Madhya Pradesh. H? tuy?n x?ng Kit? gi�o, ?n D? gi�o v? b?o t?n t?n ng??ng truy?n th?ng. Theo ngu?n g?c, n� c� l? l? d?n s? b?n d?a l?u d?i nh?t c?a ?n D?. Ng?n ng?�� Mundari (Mundari-ho), l? th?nh vi?n c?a nh�m Munda. N� c� ph??ng ng?: kera mundari, nagori, tamar, fraad. Ngh? nghi?p ch?nh l? tr?ng tr?t, h�i l??m v? d�nh c�. T? c?y tr?ng, l?a, ng?, v? c?y h? d?u d??c tr?ng. Nu?i v?t nu?i, l?n, d?, tr?u, b?, b?. Gia s?c d??c s? d?ng nh? s?c m?nh d? th?o. Th? c?ng: g?m, trang s?c, d?t, d?t t? tre v? l� c?. D?ng b?ng tr?n d?ng b?ng c� b? c?c tuy?n t?nh. Ng?i l?ng d??c chia th?nh nhi?u ph?n theo s? l?n sinh. C� nghia trang gia d?nh, khu r?ng linh thi?ng, d?a di?m cho c�c di?u nh?y nghi l?. Nh? ? l? h?nh ch? nh?t trong k? ho?ch, bu?ng d?n. C�c v?t li?u d??c s? d?ng trong x?y d?ng nh?�� tre, s?y, d?t s�t. M�i nh? l? m?t m�i nh? hai ho?c b?n d?c l?m b?ng r?m ho?c ng�i. D??i m?t m�i nh?, c? ph?ng kh�ch v? cui d?u c� th? d??c d?t. Trang ph?c truy?n th?ng cho nam gi?i l? botoys, ch?ng h?n nh? dhoti. Ph? n? m?c m?t m?nh v?i v?i d??ng vi?n m?u qu?n quanh h?ng (lahanga). Th?c ph?m truy?n th?ng l? g?o lu?c, c�c lo?i d?u v? ng?. C� v? th?t chi?n trong d?u th?c v?t d??c s? d?ng l?m gia v?. D? c� l?nh c?m s?a. Th?c u?ng y?u th?ch l? bia�g?o.

Ng??i Nicobari (t? ch? d?nh shom�� ng??i)�� d?n s? c?a Qu?n d?o Nicobar (?n D?). Duy tr? t?n ng??ng truy?n th?ng, m?c d? c� ng??i H?i gi�o v? C? d?c gi�o. Ng??i d?n b?n d?a tr?n qu?n d?o Andaman v? Nicobar d??c chia th?nh Nicobarians v? Shompens. Ngh? nghi?p ch?nh l? gi?t m? (khoai m?n, khoai m?, thu?c l�, c? d?a) v? c?u c�. L?n v? g? d??c nh?n gi?ng. D? g?m v? s?n xu?t thuy?n bu?m d?i (l?n d?n 14�m) v?i b? c?n b?ng d??c ph�t tri?n. Nh? ? l? nh?ng t?p l?u h?nh tr?n ho?c h?nh ch? nh?t tr?n s?n cao t?i 4,5�m. C�c ng?i l?ng c� t? 4�d?n 30�t?p l?u nh? v?y v? d??c bao quanh b?i m?t b?c t??ng. Qu?n �o cho nam bao g?m m?t chi?c kh?, ph? n? m?c t?p d? ng?n l?m t? s?i th?c v?t. Quan h? x? h?i d??c d?c tr?ng b?i s? s?p d? c?a h? th?ng x? nguy?n th?y; nh?ng ng??i s?ng s�t c?a ch? d? m?u h? d??c b?o t?n. C� m?t gi? d?nh r?ng ng??i Nicobari d?n t? B�n d?o Malacca. Trong s? xu?t hi?n c?a h? c� c�c t?nh nang Mongoloid. Shompens s?ng ? n?i s?u th?m c?a D?i Nicobar coi ng??i Nicobari l? ng??i ngo?i h?nh tinh. H? r? r?ng l? ng??i b?n d?a. Ch?ng kh?ng gi?ng nhau v? m?t nh?n h?c v?i ng??i Nicobari�� d?c di?m australoid c?a ch?ng r? r?t h?n, nh?ng ng??i Mongoloid ?t d??c ph�t ?m h?n. Ng?n ng? thu?c nh�m Nicobar. D?y l? kar (pu), Trung Nicobar (th?c ra l? Nicobar), v?i c�c ph??ng ng? c?a camort, swing (kutchell), Nankouri, Trinkat, Tetat, Shom Peng, South Nicobar (d? th??ng), Teressa (Teng Long). Ch? vi?t xu?t hi?n v?o th? k? 20. d?a tr?n d? h?a Latin. Ngh? nghi?p ch?nh l? n?ng nghi?p n??ng r?y. Chu?i, du d?, d?a, pandanus, g?o, ng?, cau, khoai m? d??c tr?ng. Ph�t tri?n ngh? c�, chan nu?i l?n. Th? c?ng: l?m ca n?, d? g?m, dan r?, chi?u. Gi?a c�c nh�m d?o ri?ng bi?t, giao th??ng s?i d?ng d? d??c ti?n h?nh. C� m?t chuy?n m?n, m?i h?n d?o s?n xu?t m?t c�i g? d� c?a ri?ng m?nh. V? d?, v?. Chaura l?m g?m, m?c d? d?t s�t d? d??c khai th�c v?. Teressa, v? d?a c? ?y v?. Chaura. Ca n? d??c s?n xu?t tr?n c�c h?n d?o ph?a nam v? trung t?m v? giao cho ng??i mi?n b?c. M?t vai tr? d?c bi?t trong trao d?i n?y ch?i v?. Chaura, ng? t? tr?n c�c tuy?n d??ng th??ng m?i. Kh�ch t? c�c d?o kh�c nhau d? t?p trung t?i d?y. D?nh c?�� ch? y?u ? b? bi?n, nh? ? truy?n th?ng�� khung c� m�i h?nh n�n bi?n th?nh t??ng. M�i nh? d??c ph? c?, l� c?, lau s?y. Qu?n �o�� m?t c�i kh? (kasat), m?t d?u c?a n� treo t? l?ng xu?ng d?t. B?y gi? qu?n �o qu?c gia d??c thay th? b?ng x? r?ng ki?u Indonesia, cung nh? qu?n short v? �o s? mi ch?u ?u. Th?c an ch?nh l? rau lu?c ho?c h?m, c�, th?t l?n, th?t gia c?m, v?i gia v?. C?y c? d?a kh?ng ch? cung c?p th?c ph?m, m? c?n l? nguy?n li?u cho nhi?u d?i t??ng. M?t m�n an ph? bi?n l? Cuven (b�nh my). Y?u th?ch u?ng nicobartsev�� r??u c? Toddy. Nhai tr?u l? ph? bi?n. Trong m?t t? ch?c x? h?i, c�c c?ng d?ng gia d?nh l?n v?n c?n. Ng?i l?ng d??c l?nh d?o b?i ng??i d?ng d?u. H?n nh?n l? m?t v? m?t ch?ng, nh?ng da th? x?y ra trong c�c gia d?nh gi?u c�. M?t phong t?c d?c tr?ng l? Kuwada, t? ti?ng Ph�p. couvade�� n?,�� m?t lo?t c�c phong t?c d?c bi?t d??c th?c hi?n b?i ng??i ch?ng trong khi mang thai, sinh con v? ngay sau khi sinh v?. Ng??i ch?ng ki?ng khem c?ng vi?c, tu?n th? ch? d? an ki?ng, m?c v�y ph? n?, b?t ch??c sinh con, v.v., trong khi ng??i ph? n? chuy?n d? th??ng l?m vi?c v? cham s�c ch?ng. Gi?i th?ch c?n k? nh?t v? phong t?c n?y, d??c d? xu?t b?i nh? khoa h?c ng??i Th?y Si�I.�Ya.�Bakhofen v? d??c ph�t tri?n b?i nh? khoa h?c ng??i Nga�M.�M.�Kovalevsky trong cu?n s�ch �M?t ti?u lu?n v? ngu?n g?c v? s? ph�t tri?n c?a gia d?nh v? t?i s?n�, coi Kuwada l? m?t hi?n t??ng d�nh d?u s? chuy?n d?i t? quan h? h? h?ng c?a m?. to�the patrilineal (theo ng??i cha): m? t? mang thai v? sinh con, m?t ng??i d?n ?ng, nh? n� d? d??c, ch?ng minh quy?n l?m cha v? quy?n c?a m?t t?i kho?n quan h? cha�con.

Nh?ng l?i gi?i th?ch kh�c c?a Kuwada d?n t? ni?m tin ma thu?t v? m?i quan h? gi?a h?nh vi c?a ng??i cha v? s?c kh?e c?a m? v? con. Kuwada d??c ch?ng ki?n b?i nhi?u b? l?c ? Ch?u �, Ch?u Phi, Ch?u D?i D??ng v? Ch?u M?, ? Ch?u ?u, ng??i ta bi?t d?n ng??i Basques, v? v?o th?i c? d?i v? ng??i Trung c?, ng??i Scythian, Celts, Tibarenes v? nh?ng ng??i kh�c d? bi?t d?n. gi?y ph?t cu?i c?ng tr??c khi sinh con, ng??i v? b? di t? d�. M?t th�ng sau khi sinh con, h? kh?ng l?m vi?c v?t v?, ng??i ch?ng th??ng t?m bi?n, t?m r?a, b? coi l? ?m, di d??i m?t chi?c ? v? tu?n theo m?t s? di?u c?m. Ng??i ta tin r?ng vi ph?m c?a h? c� th? g?y h?i cho s?c kh?e c?a d?a tr?. Ch?ng kh?ng th? d??c th?t n?t, v? linh h?n tr? con cung s? b? th?t n?t. Sau khi sinh nh?ng d?a tr? sau d?y, th?i h?n c?a nh?ng di?u c?m k? n?y gi?m xu?ng c?n 1�2�ng?y. Phong t?c t??ng t? d??c t?m th?y ? nhi?u d?n t?c ? D?ng Nam ��� v? d?, c�c b? v? dang ch? sinh con v? sinh con ? nh?ng ng?i nh? ri?ng bi?t, v? h? b? coi l? ? u? v?o th?i di?m n?y. Khi t�n t?nh, ch?ng trai tr? th?m nh?p v?o c? d?u nhi?u l?n v?o ban d?m v? c? g?ng vu?t ve c?, trong khi c? d�nh anh ta. N?u anh dau kh?, sau d�, tin v?o s? ki?n nh?n c?a m?nh, c? d?ng ?. T?i s?n truy?n t? cha sang con. K?ch th??c c?a n� d??c x�c d?nh b?i s? l??ng l?n, c?y c?, nh? v? v??n. Ng??i Nicobari th?ch ng?y l?, l?, thi d?u (ch?o thuy?n, d?u v?t qu?c gia), nh?ng c�c cu?c thi kh?ng d??c t? ch?c v? l?i ?ch v??t tr?i. Ng??i Nicobari r?t m? t?n, tin v?o linh h?n, c� nh?ng ? t??ng ho?t h?nh, nh?ng kh?ng c� t?n gi�o c?a h?. Ch?n trong l?ng d?t. C� m?t truy?n thuy?t. C�ch d?y r?t l?u, m?t tr?n l?t d? x?y ra ? qu?n d?o Andaman v? Nicobar. M?t nikobarets d? tr?n tho�t trong m?t c�i c?y, n?i anh ta ng?i cho d?n khi n??c r?i di. Sau d�, anh t?m th?y m?t con ch� tr?n c?nh c?y, c?u c? v? l?m v? anh. Nicobar xu?ng t? h?. L?a ch?n th? hai n�i r?ng m?t v? vua Mi?n Di?n d? g?i con g�i di l?u vong, t?m hi?u v? m?i li?n h? kh?ng t? nhi?n c?a c? v?i con ch�. ? qu?n d?o Nicobar, c?ng ch?a d? gi?t m?t con ch� v? c??i con trai c?a m?nh t? con ch� n?y. Nicobar xu?ng t? h?. Do d� c�c kh? v?i du?i.

Shompenes s?ng trong nh?ng t?p l?u nh? kh?ng c� t??ng, ch? c� m?t c�i kh? d??c m?c t? qu?n �o, c?n ph? n? l? v�y. Tr??c d?y, h? kh?ng m?c qu?n �o. Chu?i, d?a, g?u tr?c, th?c v?t kh�c v? th?t l?n r?ng d??c ti?u�th?.

C�c d?n t?c Katui l? m?t nh�m c�c d?n t?c li?n quan sinh s?ng ? v?ng n?i mi?n trung Vi?t Nam v? v?ng cao nguy?n ph?a d?ng nam L?o. H? n�i c�c ng?n ng? c?a nh�nh Katuy c?a gia d?nh Mon-Khmer. Nh�m bao g?m Paco s?ng ? Vi?t Nam, cung nh? c�c d?n t?c c?a c? Vi?t Nam v? L?o: Bru (Wankyeu), Suai, Taoy v? Kathu, cung nh? c�c nh�m d?n t?c h?c nh? h?n c?a c�c d?n t?c�n?y.

Ng??i Katuy dang tham gia l?m n?ng, san b?n v? d�nh c�, s?ng trong nh?ng ng?i l?ng nh? d??c x?y d?ng xung quanh m?t ng?i nh? chung. V? m?t t?n gi�o, h? v?n l? nh?ng ng??i ho?t h?nh, t?n th? c�c linh h?n c?a r?ng, l?a v? t? ti?n.

T? ti?n c?a Vieta v? Myongs hi?n d?i�� Lakviet (loyue Trung Qu?c)�� l? d?n s? b?n d?a c?a mi?n b?c Vi?t Nam hi?n d?i. H? t�ch ra kh?i c�c d?n t?c Vi?t Nam kh�c sinh s?ng v?o d?u thi?n ni?n k? th? 1�tr??c C?ng nguy?n. e. l?nh th? c?a mi?n nam Trung Qu?c hi?n d?i v? ti?n v?o l?u v?c s?ng M?u�d?.

M?t n?n van h�a Dongshon c? d?i, d??c ph�t hi?n trong l?nh th? c?a mi?n b?c Vi?t Nam hi?n d?i, g?n li?n v?i lakvietami. H? cung t?o ra c?c nam c?a t?t c? c�c qu?c gia Vi?t Nam c? d?i�� v??ng qu?c Vanlang. Sau d�, h? d??c tham gia b?i c�c b? l?c d?i c� li?n quan c?a Auwyet (Trung Qu?c Ouyue) v? t?o ra m?t nh? n??c chung m?i Aulak�� c?t l?i c? x?a c?a t??ng lai c?a Vi?t�Nam.

Ngh? nghi?p ch?nh c?a ng??i Vi?t l? n?ng nghi?p. Theo ngu?n g?c, ch?ng d??c li?n k?t v?i c�c b? l?c Zhiao-chi c? d?i, v?n c?n trong thi?n ni?n k? th? 1�tr??c C?ng nguy?n. e. d? t?o ra m?t n?n van h�a cao v? d?c bi?t tr?n l?nh th? D?ng Nam Trung Qu?c v? D?ng B?c D?ng D??ng. Th?nh ph?n d?n t?c c?a d?n s? Vi?t Nam d??c h?nh th?nh do s? pha tr?n l?p di l?p l?i c?a con ch�u Jiao-chi v?i c�c b? l?c kh�c n�i c�c ng?n ng? kh�c nhau: M?n-Khmer, Th�i v? Indonesia. Hi?n nay, c�c d?n t?c Mon-Khmer d??c d?i di?n t?i Vi?t Nam b?i ng??i Campuchia, ho?c Khmer (Khmer), s?ng ? khu v?c l?ch s? c?a Nambo, cung nh? c�c nh�m d?n t?c nh? c?a v?ng n?i Trunbo v? Bakbo. ? Bucco, c�c nh�m c?a t?i cung d??c bi?t d?n d??i t?n ti?ng Trung l? �miao� v? �yao.� Ph?n l?n, c�c d?n t?c M?n-Khmer l? h?u du? c?a d?n s? D?ng D??ng c? d?i. C�c nh�m d?n t?c thu?c nh�m ng??i Th�i (th?c ra l? ng??i Th�i, ho?c Xi?m, Shai, L?o, v.v.) lan r?ng kh?p Vi?t Nam v?o th?i trung c? t? ph?a b?c v? ph?a t?y; h? s?ng ch? y?u ? bi?n gi?i v?i L?o ? v?ng cao Bacbo. C�c ng?n ng? Indonesia d??c s? d?ng b?i shamy (tyama) c?a c�c v?ng ven bi?n Nambo v? Trumbo v? c�c nh�m d?n t?c kh�c nhau c?a cao nguy?n trung t?m, d??c bi?t d?n trong van h?c d?n t?c h?c tr??c c�ch m?ng d??i t?n g?i t?p th? l? m?n m?n (trong ti?ng Vi?t�� ti?ng man r? c?a ng??i H?i gi�o). H? dang tham gia v?o c�c ho?t d?ng san b?n, c?u c�, n?ng nghi?p. Tr??c d�, th?c d?n Ph�p d? duy tr? m?t c�ch gi? t?o s? l?c h?u c?a vua M? v? c? g?ng ch?ng l?i h? v?i ng??i Vi?t Nam. ? th?nh ph? Vi?t Nam cung c� ng??i Hoa, ch? y?u l?m ngh? th? c?ng v? bu?n b�n. Trong su?t l?ch s? c?a n�, b?t d?u t? th? k? th? 3. BC e., Vi?t Nam g?n b� ch?t ch? v? m?t van h�a v?i Trung Qu?c.

B?t ch?p s? da d?ng s?c t?c c?a d?n s? Vi?t Nam, n� c� m?t s? th?ng nh?t v? van h�a theo nhi?u c�ch t??ng t? nh? van h�a c?a c�c d?n t?c Indonesia. Th?i c? d?i, Lakvieta (loyue) l? m?t ph?n c?a m?t c?ng d?ng da s?c t?c c?a b? l?c C�ch Batvieta (baiyue Trung Qu?c) hay m?t tram (nghia l? nhi?u ng??i) ng??i Vi?t Nam, d??c bi?t d?n t? c�c ngu?n g?c Trung Qu?c c? d?i c?a thi?n ni?n k? th? 1�tr??c C?ng nguy?n. Oe., Ng??i d? n�i c�c ng?n ng? �yue� v? c? ng? trong thi?n ni?n k? II�� I�tr??c C?ng nguy?n. e. ph?a nam Trung Qu?c t? h? l?u D??ng�T?.

Trong c�c ngu?n g?c Trung Qu?c c? d?i, ngo?i Lakviet v? Auviet, nh?ng c�i t?n sau d?y c?a c�c b? l?c Yue-lingual cung d??c nh?c d?n: Dongviet (duneue Trung Qu?c�� Bi?t D?ng Yue Yue), Manvieta (Minyue Trung Qu?c�� Yue Yue ? v?ng Ming), Namvieta (Trung Qu?c Nanyue�� �Nam yue�) v? m?t s? ng??i kh�c.

M?t trong m?t s? qu?c gia Vi?t Nam c? d?i th?m ch? c?n mang t?n �Vi?t� (ti?ng Trung �Yue�). N� n?m trong l?nh th? c?a t?nh Chi?t Giang hi?n d?i c?a Trung Qu?c v? t?n t?i trong th?i d?i D?ng Chu trong th?i ky Chunqiu v? Zhangguo, nh?ng gi?ng nh? t?t c? c�c qu?c gia d?u ti?n c?a Vi?t Nam, n� d? b? ng??i Trung Qu?c chinh ph?c v? d?ng h�a. Ch? c� Lacquets v? Auweets�� c�c d?n t?c c?a Wanglang v? Aulac�� c?c nam c?a t?t c? c�c qu?c gia d?u ti?n c?a Vi?t Nam�� d? t? gi?i tho�t kh?i s? th?ng tr? c?a Trung Qu?c v? duy tr? ch? d? nh? n??c.

Ngh? nghi?p truy?n th?ng ch?nh l? tr?ng l?a n??c; H?n 200�gi?ng l?a d??c bi?t d?n, hai lo?i ch?nh l? c?ng (Gao te) v? d?nh (Gao NEP). Th? c?ng�� d?t, th?u, d?t (gi?, t?i x�ch, d? n?i th?t, mu), kh?c g?, d�, ng?, s?ng, s?n v�c ni (tr?n n?n den), d? trang s?c,�vv

Nh?ng ng?i l?ng quy ho?ch d??ng ph? d??c bao quanh b?i h?ng r?o tre. ? trung t?m c?a ng?i l?ng th??ng l? m?t ng?i nh? chung (ding)�� n?i t?p trung c?ng c?ng. Nh? ? l? khung, d?t, ba bu?ng. N?i ch?nh trong nh? l? b?n th? c?a t? ti?n. N?i th?t l? b�nh, r??ng d? d?ng d? d?ng, chi?u, v?ng. B? d? an l?m b?ng tre, v? d?a, v.v� l? d?c tr?ng.

Trang ph?c truy?n th?ng c?a nam v? n? l? �o kho�c th?ng v? qu?n d?i m?u n?u s?m (? ph?a b?c) ho?c den (? ph?a nam). B? d? thanh l?ch c?a ph? n? Aozai�� m?t chi?c �o cho?ng tay ph?i d??c trang b? v?i c? �o d?ng v? qu?n r?t r?ng l?m b?ng l?a nh? c� th?u. Nam aozai kh?ng d??c trang b?, c?t nhi?u h?n. H? d?i n�n d?t l?m b?ng l� c? (nonla).

Trong trang ph?c truy?n th?ng c?a ph? n? v?ng d?ng b?ng s?ng H?ng, m?t chi?c v�y c� b?n t?ng, aotytkhan, cung d??c d?nh k?m, c?ng v?i d� h? deo m?t chi?c t?p d? m?u d?, m?t chi?c khan qu?ng c?, mokua, m?t chi?c mu r?ng v?nh c� vi?n kh?ng vi?n. V�y b?n t?ng c?a Aotythan v? khan tr?m d?u mokua m?u den l? trang ph?c truy?n th?ng c?a ph? n? Vi?t Nam ? d?ng b?ng s?ng H?ng.

Th?c an ch?nh c?a ng??i Vi?t l? g?o, rau, c�, n??c m?m (namok m?), ? ph?a b?c�� s?a d?u n?nh; C�c m�n an ph? bi?n l? ph? g?o (fo, b?n, m? mien, b�nh g?o v?i nh?n th?t (n�), d? u?ng truy?n th?ng l? tr?, vodka g?o. H?t thu?c l�, nhai tr?u, t?y ch?nh l?m den rang l? ph? bi?n.

S? ph?n chia tr?n patronymia v?n c?n, thu?c v? y?u t? d?u ti?n c?a t?n cho bi?t. S? s?ng b�i c?a t? ti?n d??c ph�t tri?n. V?o d?m giao th?a (T?t), m?t chi?c b�nh n?p (bantying) d??c n??ng, ng?i nh? d??c trang tr? v?i nh?ng c?nh d?o dang n? r?, h? t? ch?c c�c cu?c dua thuy?n, s?p x?p d�m r??c v?i h?nh ?nh c?a m?t con r?ng, treo d?n l?ng,�v.v.

Van h�a d?n gian�� m?t chu ky c?a nh?ng truy?n thuy?t v? t? ti?n v? anh h?ng van h�a c?a con r?ng c� ch? quy?n Lac Long Kuan, v? Au Ko v? 100�ng??i con trai c?a h? (50�ng??i trong s? h? d? di d?n v?ng n?i c?ng v?i m? c?a h?, v? 50, ng??i d?nh c? v?i cha c?a h? ? ph?a nam, tr? th?nh t? ti?n c?a ng??i Vi?t) v? vi?c x?y d?ng ph�o d?i Koloa; V? cu?c d?u tranh c?a tinh th?n v?ng n?i Sean Tinh v?i tinh th?n n??c Sean Th?y d? chi?m h?u con g�i c?a nh? cai tr? Mi Nyong, v? ch? em chi?n binh Chyung, v? con r?a v?ng Kim Kui, ng??i cai tr? L? L?i v? thanh ki?m ma thu?t, b?i th? s? thi Thakh Shan v? nh?ng ng??i kh�c.�M?u.

Nh?c c? truy?n th?ng�� g?y nam, b?n v? ba d?y, cung hai d?y (dan no), s�o tr?c (om dit) v? c�c lo?i kh�c.




S? ph�t tri?n c?a ng?n ng? Nam��


C�c ng?n ng? Nam � bao g?m ng?n ng? c?a m?t s? d?n t?c ? D?ng Nam �, d� l?: c�c ng?n ng? Munda ? Hindustan, Mon Khmer ? D?ng D??ng, c�c ng?n ng? c?a Kashi, Wa, Palong, Riang v? Nankauri, h?p nh?t trong nh�m Kashi-Nicobar v? c�c ng?n ng? c?a d?n t?c Malacca c? d?i�� Nh�m Pramalakk, bao g?m ng?n ng? c?a c�c b? l?c semanga v?�hay.

Ng?n ng? Nam ��� m?t gia d?nh (ho?c si?u gia d?nh, theo nhi?u c�ch ph?n lo?i) c�c ng?n ng? ph? bi?n ? D?ng Nam � (Vi?t Nam, Th�i Lan, Campuchia, L?o, Mi?n Di?n, Malaysia, Trung Qu?c) v? ? ph?a d?ng ?n�D?.

H?u h?t c�c ng?n ng? Nam � d??c s? d?ng b?i c�c nh�m ng??i n�i nh?, ch? y?u ? c�c khu v?c mi?n n?i d??c bao quanh b?i m?t d?n s? n�i ti?ng n??c ngo?i. Ngo?i l? l? ti?ng Vi?t v? ti?ng Khmer. Trong macrocomparativistic hi?n d?i, gia d?nh Nam � th??ng d??c bao g?m trong m?t nh�m si?u gi? thuy?t c?a ng?n ng?��o.

C�c ng?n ng? Nam � bao g?m h?n 150�ng?n ng? v?, theo ph?n lo?i th??ng d??c c?ng nh?n trong khoa h?c hi?n d?i, d??c chia th?nh ba nh�nh ch?nh: Munda, Mon-Khmer v? Nicobar. Tr??c d�, trong th?nh ph?n c?a c�c ng?n ng? Nam �, ng?n ng? n?y d??c d?a v?o m?t c�ch v?�t?.

Theo t? di?n h?c, nh�nh Nicobar t�ch ra kh?i ph?n c?n l?i c?a c�c ng?n ng? Nam � trong thi?n ni?n k? th? 7�tr??c C?ng nguy?n. e., trong khi c�i sau ch? d??c chia hai thi?n ni?n k? sau (c?ng l?c v?i c�c ng?n ng? ?n-?u). Do d�, s? d?ng h?n n?u n�i v? hai gia d?nh ri?ng bi?t v? g?i c�c ng?n ng? Nam � l? si?u gia d?nh.

Tuy nhi?n, s? v?ng m?t c?a b?t ky s? t�i c?u tr?c ng?n ng? n?o d?i v?i c�c ng?n ng? Nicobaric l?m ph?c t?p d�ng k? vi?c x�c d?nh t? nguy?n c?a r? Nicobaric, ch?c ch?n ?nh h??ng d?n d? tin c?y c?a v?t li?u Nicobaric. Do d�, trong t??ng lai, cu?c h?n h? n?y c� th? thay d?i d�ng ch?�?.

Ng?n ng? Munda d??c chia th?nh ba nh�m.

1. B?c Munda:

Ng?n ng? Korku: c�c bang Maharashtra v? Madhya Pradesh (?n�D?).

kherwari: c�c bang Bihar v? Orissa c?a ?n D?: Santali, Mundari, Ho v? kho?ng m?t t� ng?n ng? nh? h?n: Korva, Asuri,�v.v.

2. Trung ??ng munda: ng?n ng? c?a Kharia (Madhya Pradesh) v? Juang (Orissa);�� theo truy?n th?ng d??c bao g?m trong nh�m ph?a nam, nh?ng theo t? di?n h?c th? n� kh� g?n v?i nh�m ph?a�b?c.

3. Nam Munda (Sora): ng?n ng? c?a mi?n b?c Koraput: Sora / Jurai v? Gorum (T?y Bengal); ng?n ng? c?a mi?n nam Koraput: gutob, remo ho?c bond v? gata.

Chi nh�nh khmer

Gia d?nh Mon-Khmer bao g?m ph?n l?n c�c ng?n ng? Nam � v? d??c chia th?nh 10�nh�m, m?i quan h? gi?a ch?ng dang d??c ch? d?nh.

T?p do?n Khashi (?n�D?)

Ti?ng Khmer d??c n�i ? Campuchia v? c�c khu v?c l?n c?n c?a Th�i Lan v? Vi?t�Nam.

Nh�m Mon�� Ng?n ng? Mon, incl. Ph??ng ng? Nyakur

Nh�m Peir (Campuchia v? c�c khu v?c l?n c?n c?a Th�i Lan) bao g?m c�c ng?n ng? nh? Chong, Samre, Pehar, v.v� Th?nh ph?n ch?nh x�c v? s? l??ng ng??i n�i v?n ch?a r? r?ng.

Nh�m Bakhnar bao g?m m?t s? nh�m�nh?:

mi?n nam (Vi?t Nam): stieng, chrau, ph??ng ng? c?a mnong, sre (kehe,�ma);

Ng?n ng? Bahnar (Vi?t Nam), d??c chia th?nh nhi?u ph??ng ng? v? tampon (Campuchia);




����� ���������������� ���������.


����� ������������ ��� �������.

���������� ��� ����� �������, ����� ������ ��������� ������ (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=50436805) �� ������.

��������� �������� ����� ����� ���������� ������ Visa, MasterCard, Maestro, �� ����� ���������� ��������, � ���������� ���������, � ������ ��� ��� �������, ����� PayPal, WebMoney, ������.������, QIWI �������, ��������� ������� ��� ������ ������� ��� ��������.