Книга - Yosxul insanlar

Yosxul insanlar
Fyodor Dostoyevski


Yoxsul insanlar naz etməyi xoşlayırlar, – təbiətləri belədir.Bunu əvvəllər də hiss edirdim, amma indi tamamilə əmin oldum. Yoxsul adam həmişə göz-qulaqda olur, günəşin işığına da başqa cür baxır, ətrafına şübhəli nəzər salır, yoldan keçəndən də şübhələnir, hər sözə şəklənir, – bəlkə ondan danışırlar? Burası da həqiqətdir ki, yoxsul insan pis qəbul olunur, heçkimdən hörmət görmür, nə edirsən et, bu belədir.





Fyodor Dostoyevski

Yosxul insanlar



Hər dəfə sən kitab oxuyanda, ağaclar sevinir və ölümdən sonrakı həyata inanırlar…



Həmid Piriyevin tərcüməsində



Fyodor Dostoyevski. Yoxsul insanlar.

Bakı, “Köhlən” nəşriyyatı, 2021.



© Фёдор Достоевский / 1846

© Köhlən Nəşriyyatı / 2021



Ah, bu hekayəçilər! Bu qədər xeyirli, xoş, gözəl şeylər qala-qala, harda gizli şeylər varsa tapıb çıxartırlar!.. İmkanım olsaydı onlara yazmağı qadağan edərdim! Bu nədir axı: oxuyursan, istəmədən düşünürsən, – axırda hamısı beyninə hopur; doğrudan da, qadağan etmək lazımdır; sadəcə qadağan etmək.

Knyaz V.F.Odoyevski




1-ci məktub – 8 aprel


Çox dəyərli Varvara Alekseyevna!

Dünən xoşbəxt idim, çox xoşbəxt idim, hədsiz dərəcədə xoşbəxt idim! Həyatınızda bircə dəfə də olsa, mənə qulaq asdınız. Axşam saat səkkizdə oyandım (işdən sonra bir-iki saat yatdığımı bilirsiniz), şamı yandırdım, kağız hazırladım, qələmi götürəndə birdən gözlərimi qaldırdım və ürəyim atlandı! Mənim nə istədiyimi, qoca ürəyimin nəyi arzuladığını başa düşmüşdünüz! Pəncərənizdəki pərdənin bir ucu qatlanıb dibçəyin dalına sıxışdırılmışdı, eynən o dəfə eyham vuruğum kimi; elə bil ordan sizin simanızı da gördüm, siz də otağınızdan mənə baxırdınız, mənim haqqımda düşünürdünüz. Amma xoş çöhrənizi yaxşı görə bilmədiyim üçün elə kədərləndim ki! Vaxtikən mənim də gözlərim yaxşı görürdü. Qocalıq sevinc gətirmir, əzizim! Elə indi də gözlərim bulanıq görür, gecə bir az işləyirəm, yazı-pozuyla məşğul oluram, səhərsə gözlərim qızarır, elə sulanır ki, adam içinə çıxmağa utanıram. Amma sizin təbəssümünüz nəzərimdən qaçmadı, mələyim mənim, gülümsədiyinizi görərkən sizi öpəndə hiss etdiyim duyğuları yenə hiss etdim, Varenka, – o öpüş yadınızdadırmı? Bilirsiniz, hətta mənə barmaq silkələdiyinizi də gördüm. Elədir, şıltaq qız? Əlbəttə ki, bütün bunlar haqda məktubunuzda yazacaqsınız.

Bəs sizin pəncərəniz haqda düşündüyümüz oyun necədir, Varenka? Çox hiyləgərcəsinədir, elə deyil? İşləyəndə də, yatanda da, duranda da bilirəm ki, siz mənim haqqımda düşünürsünüz, məni xatırlayırsınız və özünüz də gümrah və şənsiniz. Pərdəni saldınızsa, demək bu – Yatmaq vaxtıdır, Makar Alekseyeviç, gecəniz xeyrə qalsın! – deməkdir. Açsanız – sabahınız xeyir, Makar Alekseyeviç, necə yatdınız; və ya özünüzü necə hiss edirsiniz? Mənə gəlincə, şükür yaradana, yaxşıyam, sağlamam! Görürsünüz, incəqəlblim, necə də ustalıqla düşünülüb; məktub da lazım deyil. Bunu axı mən düşünüb tapmışam. Çox kələkbazam, hə, Varvara Alekseyevna?

Sizə deyim ki, anam, Varvara Alekseyevna, bu gecə çox rahat yatmışam. Düzdür, çox vaxt təzə mənzillərdə rahat yatmaq olmur. Amma mən bu gün çox şən oyandım. Nə gözəl səhərdir, anam! Pəncərəm aydınlanmışdı, günəş nur saçır, quşlar cikkildəyir, havadan bahar təravəti duyulur, təbiət oyanır – qalan hər şey də öz qaydasındadır, baharda olduğu kimi. Mən hətta xoş xəyallara da daldım, Varenka, mənim xəyallarım sizin haqqınızda idi. Sizi insanlara təsəlli və təbiətə gözəllik vermək üçün yaradılan səmavi quşla müqayisə etdim. Düşündüm ki, Varenka, işlər və həyəcanlarla yaşayan biz insanlar, səmavi quşların səbəbsiz və günahsız xoşbəxtliyinə qibtə etməliyik. Məndə balaca kitabça var, Varenka, bütün bunlar orda ətraflı yazılıb. Fikirlər cürbəcür olur, Varenka, ona görə bütün bunları yazıram. İndi bahardır, fikirlər də elə xoşdur ki, incə arzular gətirir – çəhrayı rəngli incə arzular! Buna görədə bütün bunları yazdım; əslinə qalsa, hamısını o kitabçadan götürmüşəm. Yazıçı eynən belə arzular diləyir və yazır: Nə üçün mən quş deyiləm, vəhşi quş deyiləm!

Və s. və i. a. Orda müxtəlif fikirlər var.

Bu səhər hara gedirdiniz, Varvara Alekseyevna? Mən hələ heç işə də hazırlaşmırdım, sizsə bahar ağacdələni kimi otağınızdan çıxıb sevincək halda həyətdən keçdiniz. Sizi görəndə elə sevindim ki! Ah, Varenka, Varenka! Qüssələnməyin. Göz yaşlarıyla əzabı yüngülləşdirmək olmur; bunu təcrübəmdən bilirəm, anam, yaxşı bilirəm. İndi siz çox rahatsınız, səhhətiniz də yaxşıdır. Bəs sizin Fedoranız necədir? Ah, nə mehriban qadındır! Varenka, siz mənə necə yaşadığınızı yazın, hər şeydən razısınızmı? Fedora bir az deyingəndir. Siz ona baxmayın. Varenka, tanrı sizi qorusun! O çox mehriban qadındır!

Keçən dəfə sizə burdakı Tereza haqqında yazmışdım, – o da çox mehriban və etibarlı qadındır. Məktublarımızdan ötrü necə də narahat idim! Onları necə göndərəcəyik? Bir də bu Tereza! Onu bizə tanrı özü göndərib. O mehriban, dinməz qadındır. Amma sahibəmiz çox vicdansız qadındır. Terezanı nökər kimi işlədir, boş dayanmağa qoymur.

Heç təsəvvür etməzsiniz ki, necə oyuna düşmüşəm, Varvara Alekseyevna! Əcəb evdir! Əvvəllər elə sakit yaşayırdım ki… Özünüz bilirsiniz, sakit və tənha; hərdən olurdu ki, milçək uçurdu, səsini eşidirdim. Burda isə səs-küy, qarışıqlıq! Sizin axı buranın necə olduğu haqda təsəvvürünüz yoxdur. Gözünüzün önünə uzun, tamamilə qaranlıq və çirkli koridor gətirin. Sağ əldə boş divardır, sol əldəsə qapılar, ancaq qapılar, nömrələnmiş qapılar. Hər nömrə cəmisi bir otaqdır. Həmin bu nömrələri kirayələyirlər. Buralarda tək, ikilikdə və ya üçlükdə yaşayırlar. Səliqə-səhmanı heç soruşmayın! Ümumiyyətlə, deyəsən yaxşı adamlardır, hamısı oxumuş, savadlı. Bir müfəttiş var (nəsə ədəbiyyat sahəsindədir), oxumuş adamdır; Homerdən də danışır, Brambeusdan[1 - Brambeus və ya Baron Brambeus – jurnalist, tənqidçi və belletrist O.İ. Senkovskinin təxəllüsü.] da, başqalarından da, hər şeydən danışır, – ağıllı adamdır! İki zabit var, bütün günü kart oynayırlar. Miçman var, ingilis müəllim var. Dayanın, anam; növbəti məktublarda onlar haqqında satirik şeylər yazaram, yəni necə adamdırlar, nəylə məşğuldurlar. Sahibəmiz balaca və pinti qarıdır, bütün günü gəzir və Terezanın üstünə qışqırır. Mən mətbəxdə yaşayıram, ya da daha dəqiq deməli olsam, mətbəxdən sonra balaca bir otaq var (burasını da qeyd edim ki, mətbəximiz təmiz və işıqlıdır, çox yaxşıdır), balaca və səliqəli otaqdır. Rahatdır, pəncərəsi də var, bir sözlə, yaxşı otaqdır. Bura mənim guşəmdir. Sizcə, anam, gəlib bura düşməyimdə nəsə sirrli və sehirli bir şey yoxdur ki, – birdən-birə mətbəxin yanı! – amma sizə deyim ki, bu daha yaxşıdır, sakitcə yaşayıram özüm üçün. Bura çarpayı, stol, komod, iki stul qoymuşam, ikona asmışam. Düzdür, bundan yaxşı evlər var, hətta çox yaxşıları var, amma əsas rahatlıqdır; mən axı bütün bunları rahatlıq üçün edirəm, ağlınıza başqa şey gəlməsin. Sizin pəncərəniz qarşı tərəfdədir, aramızdakı həyət də balacadır, hər şey aydın görünür, – bu mənim xoşuma gəlir, həm də ucuzdur. Burdakı ən ucuz otaq otuz beş rubladır. Cibimə görə deyil! Bu otaq üçünsə cəmisi yeddi rubl verirəm. Əvvəllər otuz rublluq evdə yaşayırdım, buna görə də çox şeyi özümə rəva görmürdüm; məsəlçün, çayı həmişə içə bilmirdim, amma indi çayım da var, qəndim də. Bilirsiniz, əzizim, çay içməyəndə də olmur. Burda adam doludur, hamısı da içir. Onu çox vaxt başqalarına görə içirəm, görüntü üçün; əslində, mənim üçün fərqi yoxdur, çay var, yoxsa yox. Təsəvvür edin ki, mənə cibxərcliyi də lazımdır, – bir də görürsən çəkmə almalı oldun, ya da paltar – nə qədər pul lazımdır. Bu da mənim maaşım! Düzdür, şikayətlənmirəm və maaşımdan razıyam. Mənə çatır; artıq neçə ildir ki, çatır, hərdən mükafat da olur.

Hələlik bu qədər bəsdir, mələyim mənim. Mən iki dibçək gülü almışam, çox da baha deyil. Bəlkə bunları bəyənmədiniz, bəlkə başqasından xoşunuz gəlir, onu yazın. Siz bacardığınız qədər ətraflı yazın, hər şeyi yazın. Siz, anam, bu otağı kirayələdiyim üçün pis fikrə düşməyin və heç nədə tərəddüd etməyin. Bütün bunlar rahatlıq üçündür, rahatlığı xoşuma gəlib. Mən axı pul yığıram, anam, qənaət edirəm. Mənim belə sakit olmağıma baxmayın. Mən iradəli adamam və nə etdiyimi bilirəm. Sağ olun, mələyim mənim. Artıq iki vərəq yazmışam, işə getmək vaxtı çatıb. Barmaqlarınızdan öpürəm, anam.

Sizin sadiq nökəriniz və dostunuz Makar Devuşkin.



P.S. Bircə şey xahiş edim: bacardığınız qədər ətraflı cavab yazın. Sizə, Varenka, konfet də göndərirəm; nuşcanlıqla yeyin. Bir də, tanrı xətrinə, məndən ötrü narahat olmayın. Sağ olun, anam.




2-ci məktub – 8 aprel


Çox hörmətli Makar Alekseyeviç!

Deyəsən sizinlə dava etməli olacağıq. Əziz Makar Alekseyeviç, sizin hədiyyələrinizi qəbul etməyə utanıram. Onları hansı məhrumiyyətlərə dözərək aldığınız mənə məlumdur. Neçə dəfə demişəm ki, mənə heç nə lazım deyil, heç nə istəmirəm; etdiklərinizin əvəzini qaytarmaq iqtidarında deyiləm. Bu dibçəklər nəyə lazımdır? Ehtiyatsızlıq edib bircə söz desəm, o saat gedib başqa gül alacaqsınız. Bahadır axı. Nəyimə lazımdır bu güllər? Dibçəyin birini pəncərəyə qoymuşam, görünən yerə. Yenə də alacağam, amma öz pulum olanda! Otağımız indi cənnət kimidir – təmiz, işıqlı! Bəs konfetlər nə üçündür? Bir də, məktubunuzu oxuyanda mənə elə gəldi ki, sizdə heç də hər şey yolunda deyil – cənnət, bahar, cikkildəyən quşlar. Düşünürəm ki, bu nədir? Yoxsa bu da şeirdir? Elə sizin məktublarınızda təkcə şeir əksikdir, Makar Alekseyeviç! İncə hisslər, çəhrayı arzular – burda hər şey var! Pərdə haqqındasa heç düşünməmişdim də, ola bilsin dibçəyi qoyanda ilişib.

Ah, Makar Alekseyeviç! Gəlirinizə arxalanıb məni aldatmağa çalışmayın, elə bilməyin ki, maaşınızın sizə çatdığına inanıram, məndən heç nə gizlətməyin. Mənə görə bəzi vacibatlarınızdan məhrum olduğunuz bəllidir. Belə bir otaq kirayələmək hardan ağlınıza gəlib? Orda sizi narahat edirlər, həm də səs-küylüdür, rahat deyil. Siz təkliyi xoşlayırsınız, burasa çox qarışıqlıqdır. Siz axı bu maaşla daha yaxşı mənzil tuta bilərdiniz. Fedora deyir ki, siz əvvəllər də belə yaşamısınız. Bütün həyatınızı bu cür, tək-tənha, məhrumiyyətlərlə baş-başa, sevincsiz, dostsuz, başqalarının evində necə yaşaya bilmisiniz? Ah, əziz dostum, sizə elə yazığım gəlir ki! Heç olmasa sağlamlığınıza fikir verin, Makar Alekseyeviç! Gözlərinizin zəiflədiyini deyirsiniz, elədirsə şam işığında məktub yazmayın, nə vacibdir? İşinizə də necə münasibət bəslədiyiniz, necə vicdanlı olduğunuz hamımıza bəllidir onsuz da. Yalvarıram sizə, mənim üçün bu qədər pul xərcləməyin! Məni sevdiyinizi bilirəm, amma varlı deyilsiniz axı… Bu gün səhərdən mən də şənəm. Fyodora çoxdan işləyirdi, indi mənim üçün də iş tapıb. Elə sevindim ki; gedib parça aldım və o saat işə başladım. Bütün səhəri sevinclə keçirtmişəm! İndisə yenə də qara fikirlər, kədər; ürəyim sızıldadı.

Ah, mənim başıma nə gələcək, taleyim necə olacaq! İndi qeyri-müəyyənlik içindəyəm, gələcəkdə nələr ola biləcəyi haqda təsəvvürüm də yoxdur. Keçmişi xatırlamağa da qorxuram. Orda hər şey kədərlidir, yadıma düşəndə ürəyim parçalanır. Məni məhv edən pis adamları heç vaxt bağışlamayacağam… Yaxşı, işləmək lazımdır. Sizə çox yazmaq istəyərdim, amma vaxtım azdır. Tələsmək lazımdır. Əlbəttə, məktub yaxşı şeydir, adam darıxmır. Bəs siz özünüz nə üçün bizə gəlmirsiniz? Səbəbi nədir, Makar Alekseyeviç? Axı indi yaxında yaşayırsınız, boş vaxtınız da var. Gəlin, xahiş edirəm. Sizin Terezanızı gördüm. O elə bil xəstədir, yazığım gəldi, ona iyirmi qəpik verdim. Hə, az qala unutmuşdum, hər şeyi mənə yazın, bacardığınız qədər ətraflı yazın görüm necə yaşayırsınız, nə edirsiniz? Bunları bilmək istəyirəm. Mütləq yazın! Bu gün pərdəni tez salacağam. Tez yatın; dünən gecəyarısına qədər otağınızda işıq yanıb.

Sağ olun. Bu gün çox kədərli gün oldu, darıxdım! Belə olmalı imiş. Sağ olun!

Sizin Varvara Dobroselova.




3-cü məktub – 8 aprel


Çox hörmətli xanım, Varvara Alekseyevna!

Hə, anam, hə, əzizim, mənim də bəxtimə mirzə maaşı düşüb. Hə, mən qocanı ələ saldınız, Varvara Alekseyevna! Belə baxanda özüm günahkaram, hər şeyin günahı məndədir! Qoca vaxtında özünü məhəbbətə salıb gülüş hədəfi olmamalısan. Hə, anam, sizə hirslənmirəm, amma bunları xatırlamaq ağrıdır məni, eynən sizə yazdığım bütün sarsaq şeylər kimi. Bu gün işə elə sevincək getdim ki, üzüm parıldayırdı. Səbəbsiz yerə ürəyim atlanırdı, sevinirdim, elə bil bayramdır; xoş idi! Xoş ovqatla da işə başladım, – sonra nə oldu? Bir də baxdım ki, hər şey əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb – bozarıb, tutqunlaşıb. Eyni mürəkkəb ləkələri, eyni stollar və kağızlar, mən də həmişəki mən, əvvəl necə olmuşamsa, elə də qalmışam. Bəs həyətimizdə duyulan bu ətir nəydi? Bunların hamısı mənə görünmüşdü. Hərdən elə olur ki, adam öz hisslərini çaş-baş salır. Bu ürəyin ani axmaqlığından olur, başqa heç nədən. Evə də sürünə-sürünə qayıtmışam. Birdən-birə başım ağrıdı, baharın gəlişinə sevinib işə nazik şinellə getmişdim. Hisslərim də yanılıb, əzizim! Atalıq hissi güc gəlmişdi mənə, Varvara Alekseyevna, atalıq hissi; sizin yetimliyinizi atalıq hissiylə doldururam; bunu təmiz qəlblə, ancaq və ancaq qohumluq bağlarına arxalanan ən ülvi hisslərlə deyirəm! Nə də olmasa sizin qohumunuzam, düzdür, uzaq qohumam, atalar sözüylə desək, kiselin yeddinci suyu kimi, amma qohumam; indisə yaxın qohum və hamiyəm; siz himayədar və müdafiəçi axtarmalı olduğunuz yerdə satqınlıq və ağrı tapdınız. Şeirlərə gəlincə bunu deyim ki, anam, bu yaşımda şeir yazmaq mənə yaraşmaz. İndi məktəbdə şeir yazan uşaqları döyürlər. Bu işlər belədir.

Bəs o rahatlıq, sakitlik və başqa-başqa şeylər haqqında yazdıqlarınız nədir, Varvara Alekseyevna? Anam, mən şıltaq və tələbkar deyiləm, heç vaxt da indiki kimi rahat yaşamamışam; indi deyirsiniz bu qoca yaşımda durub şıltaqlıq edim? Yeməyim var, paltarım var, çəkməm var – daha nə lazımdır? Qraf deyiləm ki! Atam zadəgan deyildi və mənim indi qazandığımdan daha az qazanırdı. Hər şeyi açıq danışmalı olsaq, deməliyəm ki, keçmiş mənzilim üçün darıxıram. Əlbəttə, bu mənzilim də yaxşıdır, hətta belə baxanda daha şəndir; burası düzdür, amma köhnə mənzilim üçün də darıxıram. Biz qocalar, daha doğrusu yaşlılar, köhnə əşyalara doğma adamlar kimi bağlanırıq. Bilirsiniz, belə, balaca mənzil idi, divarları… – nə danışasan axı! – divarları elə bütün divarlar kimi idi. İş onda deyil, amma xatirələr məni qüssələndirir… Qəribədir – xatirələr ağrıtsa da, elə bil onlarda xoşagələn nəsə də var. Biz sakit yaşayırdıq, Varenka; mən və mərhum ev sahibəsi. Həmin qarını da qüssəylə xatırlayıram indi! Yaxşı qadın idi, ev üçün də çox pul almırdı. Bir də görürdün nəsə toxumağa başladı. Bircə dənə şam yandırırdıq, eyni stolda oturub işləyirdik. Onun nəvəsi də vardı, Maşa – onu körpə vaxtı görmüşdüm – indi on üç yaşı olmalıdır. Elə şıltaq, şən idi ki, həmişə bizi güldürürdü, beləcə üçlükdə yaşayırdıq. Hərdən uzun qış gecələrində dairəvi stolun ətrafında oturub çay içirdik, sonra işə başlayırdıq. Qarı isə, Maşa darıxıb dəcəllik etməsin deyə, nağıl danışırdı. Necə nağıllar idi! Tək uşaqları deyil, böyük və ağıllı adamları da maraqlandırardı! Olurdu ki, elə mən özüm də sakit oturub çubuq çəkə-çəkə qulaq asırdım, işi də unudurdum. Maşa da sakit oturub qulaq asırdı, hərdən qorxulu nağıl olanda balaca ağzını büzüb nənəsinə qısılırdı. Ona baxmaq xoşumuza gəlirdi; şamın yanıb əriməyinə, bayırdakı tufanın səsinə də fikir vermirdik. Yaxşı yaşayırdıq, Varenka; və beləcə, az qala iyirmi il bir yerdə yaşamışdıq. Yaman çox danışdım. Ola bilsin bu sizin xoşunuza gəlməyəcək, elə mənə də xatırlamaq çətindir.

Tereza nəsə iş görür, mənim başım ağrıyır, kürəyim də sızıldayır, fikirlərim də qarışıqdır, elə bil onlar da ağrıyır. Bu gün kədərliyəm, Varenka! O nədir yazmısınız, əzizim, sizə necə gələ bilərəm axı? Camaat nə deyər? Gəlsəm gərək həyətdən keçim, elə olsa evdəkilər görəcəklər, maraqlanacaqlar, qeybətə çevirəcəklər, başqa yerə yozacaqlar. Yox, mələyim mənim, yaxşısı mən sizi sabah kilsədə görərəm. Belə daha yaxşı və daha təhlükəsiz olar. Bir də, belə məktub yazdığım üçün məni qınamayın. İndi özüm oxuyuram və əlaqəsiz şeylər yazdığımı görürəm. Mən, Varenka, qoca, savadsız adamam; cavanlıqda oxumamışam, indisə oxumaq istəsəm də, başıma heç nə girməz. Boynuma alıram ki, yaxşı yazmağı bacarmıram və kiminsə diqtəsi olmadan nəsə yazmağa çətinlik çəkirəm. Bu gün sizi pəncərədən gördüm, pərdəni necə saldığınızı da gördüm. Sağ olun, Sağ olun, tanrı sizi qorusun! Sağ olun, Varvara Alekseyevna!

Dostunuz Makar Devuşkin.



P.S. Əzizim, mən artıq heç kimin haqqında satira yazmıram. Qocalmışam, Varvara Alekseyevna, gülərlər mənə; atalar sözündə necə deyilir: kim ki başqasına quyu qazır, elə özü də… ora düşür.




4-cü məktub – 9 aprel


Xeyirxah cənab Makar Alekseyeviç!

Əziz dostum və xeyirxahım Makar Alekseyeviç, özünüzü naza qoymağa heç utanmırsınız? Doğrudan xətrinizə dəydim? Ah, mən tez-tez ehtiyatsızlıq edirəm, amma sözlərimi ciddi qəbul edəcəyinizi gözləmirdim. Əmin olun, mən heç vaxt sizə, sizin xasiyyətinizə lağ etməyə cəsarət etmərəm. Hamısı yelbeyinliyimin və darıxmağımın ucbatından oldu, adam darıxanda nələr etməz ki! Mənə elə gəldi ki, siz öz məktubunuzda zarafat etmək istəyinizi dilə gətirmisiniz. İndi məndən incidiyinizi anlayanda çox kədərləndim. Yox, əziz dostum, əgər məni nankorluqda və hissiyyatsızlıqda günahlandırsanız, səhv etmiş olacaqsınız. Mənim üçün etdiyiniz hər şeyi, pis adamlardan necə müdafiə etdiyinizi, nifrətdən, kindən qoruduğunuzu xatırlayıram və qiymətləndirirəm. Ömrüm boyu sizə duaçı olacağam və əgər dualarım qəbul olunsa, siz xoşbəxt olacaqsınız.

Bu gün bir az xəstəyəm. Qızdırmam var, titrədirəm. Fedora çox narahatdır. Nahaq yerə bizə gəlməyə utanırsınız, Makar Alekseyeviç. Başqalarının nəyinə lazım? Biz tanışıq, bu qədər!.. Sağ olun, Makar Alekseyeviç. Daha çox yaza bilməyəcəyəm, kefim yoxdur; həm də başqa nə yazasan? Bir də xahiş edirəm, mənə hirslənməyin və sizə bəslədiyim hisslərin ülviliyindən əmin olun.

Sizin Varvara Dobroselova.




5-ci məktub – 12 aprel


Çox hörmətli xanım Varvara Alekseyevna!

Ah, anam, sizə nə olub? Hər dəfə məni qorxudursunuz. Hər dəfə sizə yazıram ki, ehtiyatlı olun, özünüzü qoruyun, pis havalarda bayıra çıxmayın, – amma, mələyim mənim, mənə qulaq asmırsınız. Özünüzü uşaq kimi aparırsınız, mələyim mənim! Siz axı saman çöpü qədər incəsiniz. Xəfif meh əsən kimi titrəyirsiniz. Buna görə də özünüzü qorumalı və sizi sevən dostlarınızı kədərləndirməməlisiniz.

Necə yaşadığım və ətrafımda olanlar haqda hər şeyi bilmək istəyirsiniz. İstəyinizi məmnuniyyətlə yerinə yetirirəm. Əvvəldən başlayım, anam: belə daha səliqəli olar. Əvvəla bunu deyim ki, binamızın girişi çox təmizdir, böyükdür, işıqlıdır, pilləkanlar da yaxşıdır; burda hər şey çuqundan və qırmızı ağacdan düzəldilib. Amma arxa girişi heç soruşmayın: nəmişlik və çirk içindədir, pilləkanlar sınıq-sınıq, divarlar yağ içindədir, əlinizi qoysanız yapışar. Hər meydançada sandıqlar, sınıq stullar və şkaflar yığılıb, pəncərə şüşələri sınıq-sınıqdır, zibil vedrələri dolub-daşır, yumurta qabığından tutmuş balıq tıxınacan hər şeylə doludur; pis iy gəlir… bir sözlə, pis vəziyyətdədir.

Keçən dəfə otaqlar haqqında yazmışdım; düzdür, evin quruluşu rahatdır, amma içəri havasızlıqdır, necə deyim, bir az turşumuş və qaxsımış iy gəlir. Birinci dəfədən adama xoş gəlmir, amma iki dəqiqədən sonra öyrəşirsən, çünki iy sənə də hopur, özündən də iy gəlir, əllərindən də, paltarından da, – öyrəşirsən. Amma quşlar bu havaya öyrəşə bilmir. Miçman artıq beşinci quşu alıb, – bizim havamızda yaşaya bilmirlər, ölürlər. Mətbəximiz böyükdür, genişdir, işıqlıdır. Düzdür, səhərlər balıq və ət qızartdıqları üçün bir az duman olur, həm də hər yerə su sıçradırlar, amma axşamlar cənnət kimidir. Mətbəxdəki zivədə həmişə alt paltarları asırlar; otağım mətbəxin yanında olduğu üçün paltarların iyi məni bir az narahat edir; amma yaşaya-yaşaya öyrəşmişəm artıq.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/fedor-dostoevskiy/yosxul-insanlar/) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.



notes


Примечания





1


Brambeus və ya Baron Brambeus – jurnalist, tənqidçi və belletrist O.İ. Senkovskinin təxəllüsü.