Книга - Бейиш-Эненин таман алды…

Бейиш-Эненин таман алды…
Мирлан Бакытович Калдыбаев


Бул китепчеде ?з?м? тийишт?? кол жазмаларым калтырылды.?т? келишкен акын болбосом да бир аз кара калем менен достошуп чиймеледим.





Бейиш-Эненин таман алды…



Мирлан Бакытович Калдыбаев



© Мирлан Бакытович Калдыбаев, 2020



ISBN 978-5-4498-6465-9

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero













Ата – Эне


Ар кимдин ата-энеси бар. Сенин ата? – чо? ата? менен чо? эне?дин баласы, апа? – тай ата? менен тай эне?дин кызы. Ар бир ата-эне балам чо?оюп, эресеге жетсе, адам болсо деп тилейт: баласын тамак-аш, кийим-кечек менен камсыз кылат, таалим-тарбия берип ?ст?р?т. Ата-эненин балага болгон мээрими, к?рг?н камкордугу, келечегинен к?тк?н ?м?т? чо?. Ата? менен эне? сенин бактылуу балалыгы?, кайгы-капасыз жаштык чагы? ?ч?н кам к?р?п, окуп билим алышы?а, эмгекке ?йр?н?п, акыл-эст?? болуп чо?оюшу?а ы?гайлуу шарттарды т?з?т. Балага ата менен энеден жакын адам болобу? Ата-энелердин бала ?ч?н кылган эбегейсиз зор эмгегин эмне менен ?лч??г? болот? Сенин баскан-турганы?, ар бир жакшы кылык-жоругу?, ата-эненин ж?р?г?н элжиретип кубанычка б?л?йт. Мектептен алып келген т?рт же беш деген баа ата? менен эне?дин т?б?с?н к?кк? жеткире кубандырарын унутпа. Тескерисинче, кетирген кемчиликтери?, окууга, ишке болгон эринчээктиги?, шалакылыгы?, ата-эне?ди капалантып, сары санаага т?ш?р?р?? да дайыма эси?де болсун. Сен алардын эмгегин сыйла, урматта! Бош убагы?да колдон келишинче ?й жумушуна жардам бер. Ата-эне? менен сыймыктан!

Адамгерчилик, ак ниетт??л?к, эмгекти с?й??н? да негизинен ата-эне?ден ?йр?н?с??. Силерден улуулардын к?рг?н-билгендери к?п, тажрыйбасы бай. Ошондуктан алардын жаштарга, ?з балдарына айтар кеп-ке?еши, ?йр?т?р ?н?р? да арбын. Айрыкча алар картайган кезде жакшы каралаш, кейитпе, к???л?н к?т?р?п, кубант, ден соолугун сакта. Улууга – урмат, кич??г? ызаат деп айтылат кыргыз элинин макалында, ?з??д?н улууларды сыйлабаса?, ?з???н кич??л?р да сени сыйлабайт.









БЕЙИШ – ЭНЕНИН ТАМАН АЛДЫНДА


Байыртан эле кыргыз элибиз к?рк?м с?з ?н?р?н? бай келет эмеспи. Алар илим-билимден т?ш?н?г? жок, тунжураган кара?гылыктан шоола издеп ж?рг?н мезгилде эле ырларды, обондорду жаратып, чексиз бай оозеки адабиятты т?з?п келишкени белгил??. Алардын ичинен макал-лакаптар элибиздин д?йн?г? болгон к?з карашынын, кыял-жоруктарынын, салт-санаасынын, турмуш тиричилигинин «жазылбаган» тарыхы болуп эсептелет.

Кыргыз эли ар бир айтылган с?зд?, ар бир аткарылган ишти ?з орду менен, ?з баркы менен баалап, кадырлап, сыйлап келишкен жана ага карата макалдарды, учкул с?зд?рд?, накыл кептерди чыгарышкан. Мисалы, «Мекен» деген с?зд? алып карай турган болсок, ал тууралуу канчалаган макал-лакаптар, учкул с?зд?р бар. Алардын ар бирин окуп отурса? ?з?н?н-?з? мекенге болгон с?й?? сезими к?ч?п, патриоттук сезим ойгонот. Ал эми «тил» тууралуу макалдардан, тилдин баалуулугун, ыйыктыгын, улуулугун, урматтап-сыйлообуз керектигин, ал биздин к?р??г?б?з, казынабыз экендигин т?ш?н?с??. Мындан тышкары ата-эне, с?й??, жаратылыш, эмгек, ынтымак, достук, береке, ?й-б?л?, ?м?рл?к жар, жаныбарлар, кыздардын, уулдардын тарбиясы тууралуу, деги койчу ар биринин ?з-?з?нч? сырын, маанисин, ма?ызын ачып, улуулугун да?ктаган макалдар элибизде ?т? арбын. Мына ушундай улуу макалдардын бири – «Бейиш – эненин таман алдында».

Бейиш деген эмне? Бейиш деген с?зд? укканда эле ар бирибиздин к?з алдыбызга жапжашыл т?ск? боелгон кооз жерлер, т?рк?н-т?ст?? дарактар, мына-мына ?з? эле оозу?а келип т?ш?п калчудай болгон, м?лт?р?п бышкан м?м?-жемиштер, кооз ?йл?р, арууланган, тазаланган адамдар жана башка э? бир керемет асылдыктар, т?рк?н-т?рл?? тамактар кыскасы жомоктогудай жашоону элестетебиз. Бейиш – бул т?б?л?к бактылуу жашоо, жалган жашоону артта калтырып, чыныгы жашоо. Мына ушул чыныгы бактылуу жашоо – энелерибиздин таман алдында. Албетте, «кантип ушундай болсун?» – деген ой бир кылт этип ?т?т.

«Эне» – деген ким? «Эне» деген 3 тамгадан турган с?з ?з?н? канчалаган кереметти камтып турат. Эне – бул д?йн?д?г? э? кымбат, э? ыйык асыл зат.

Ал – ?й-б?л?н?н куту, жашоонун башкы каарманы, тилеги, нур чачыраткан жарыгы, жанып турган жылдызы, айтор, бардык жакшылыкты ?з?н? камтып турган мээримд??, боорукер, балдарына болгон с?й??с? чексиз, жан-д?йн?с? назик жан. Энени урматтап сыйлай бил?? – биздин ыйык милдет.

Тогуз ай курсагында к?т?р?п, тогуз толгонуп, бизди жарык д?йн?г? алып келген к?нд?н баштап жаныбыздан карыш жылбай, Кудайдан ?м?р?б?зд?н узун, ден-соолугубуздун чы?, келечегибиздин ке?, ыйманыбыздын бар болушун, акылыбызды, адамгерчилигибизди тилеп сураган жан – ошол биздин энебиз. Эне деген ?т? сезимтал жан тура. Ал баарын к?рб?с? да, ж?р?г? менен сезип, билип, туюп турат. Ал балдары ?ч?н бул жашоонун ысыгына да, суугуна да чыдап, тагдырдын ар кандай ташкынына каршы туруп, аны т?ш?н?п, балдарына таалим-тарбия берип, акыл-насаат айтып, ар дайым туура жолду тандоого аракет кылат. Анткени, баланын э? биринчи жол к?рс?т??ч?с?, тарбиячысы – эне.

Улуу пайгамбарыбыз Мухаммедден (с.а.в.) бир адам: «Кимге жакшылык кылайын?» – деп сурайт экен. Анда пайгамбарыбыз (с.а.в.): «Биринчи кезекте эне?е, андан кийин эне?е, андан кийин да эне?е, андан кийин ата?а жакшылык кыл», – деп жооп кайтарат. Чындыгында эненин с?т?н эч качан актай албайбыз. Эненин с?т?н актоо ?ч жолу меккеге ж?? к?т?р?п барганга тете тура. Анткени, к?н?-т?н? уктабай, балдарын калкалап, эрезеге жеткирген ошол эмеспи.

Ырас, эне – ушунчалык мээримд??, боорукер жан. Анын б?т ой-тилеги

баласында. Баласы ?ч?н жашап, ?з? кийбегенди баласына кийгизип, ?з? ичпегенди баласына ичирип, баласы ыйласа кошо ыйлап, ооруса кошо ооруйт. Энелердин агарган чачынын ар бир талында балдарынын салымы бар. Алар балдары ?ч?н жанын кыюуга да даяр.

Чындыгында энелер балага болгон мээрими, ж?р?г?н? толгон с?й??с?, сезими менен ?зг?ч?л?н?п турушат. Адам баласы ?ч?н ата-эне айланасына жарык берип турган чырак сыяктуу. Ал чырак ар бир адамдын ж?р?г?нд? ?чп?с?, адамдык сапаты к?нд?н-к?нг? ?с?т.

Эне деген к?з?н?н нур таамп турган мээримд?? инсанга бар к?ч?б?зд? жумшап, аларды ыраазы кылып, бизди бул жарыкка алып келгендигине ?к?нб?г?д?й кылып, тескерисинче биз менен сыймыктангыдай абалга жеткире алсак, аны ар дайым урматтап, кадырлап, сыйлап, кызмат к?рс?т?п, бактылуу кыла алсак энелерибиз бизди бейиш жолуна алып барат, башкача айтканда, биз алардын ыраазычылыгы менен бейишке жолдомо алабыз.

Мен апамды эстеген, к?рг?н сайын бул макал да негедир эсиме т?ш?п, апакемди сыйлап ж?р?ш?м керек экенин эскертип турат. Анын к???л?н алуунун жолун издеп, аны аз да болсо кубандырып, кубанычтуу нурун чачкан к?зд?р?н к?рг?м келет. Мына ушул к?зд?р, ушул ж?зд?р ?ч?н аны талыкпай бактылуу кылганга шашам. Анын кубанычтуу ж?з?н к?р?? д?йн?д?г? э? баалуу нерседей сезилет. Балким чын эле андан баалуу эч нерсе жоктур…

Энелер тууралуу макал-лакаптарды ж?р?г?б?зг? сактап, к???л?б?зд?н чыгарбай, анын актуалдуулугун жоготпой ?з?б?зг? девиз кылып, к?к?р?кк? бекем т?й?п, дагы да к?б?йт?п ?рк?нд?т?? биздин милдет. Энелерибиз бул ааламда жайнап, нур чачып турганда аларга арналган жакшы с?зд?р эч качан т?г?нб?йт, айтыла берет.

Мен ?з?мд?н башымдан ?тк?рг?н бир окуяны айтып берейин. Бир к?н? апам менен жарыбаган бир маселе боюнча тартыша кетип, таарынышып калдык. Мен акылсыздык кылып, ?з?мд?н жасаган ишимди туура к?р?п, бир к?н кечке апама таарынып, с?йл?б?й ж?р? бердим. Апам да ?нд?б?д?. Ошентип, эртеси к?нд?г?д?й сабакка ж?н?п кете бердим. Эрте? менен апама жакшы с?з айтмак т?г?л саламдашпастан чыгып кеттим. Ошол к?н? «сол капталымдан жаткансып», сабагымдан да жакшылыктуу баа ала албай, курбуларым менен да кер-мур айтыша кеттим. Бул болуп жаткан терс к?р?н?шт?рд?н баарына апамды к?н??л?? деп таап, ага нааразы болуп, с?йл?н?п кетип бара жатып кырсыкка учурадым. Бирок, Кудай сактап жараатым же?ил болду.








Бир убакта апкаарыган, шашылган, корккон абалда апам кирип келди да мени кучактап, Кудайга ми? мерте ш?г?рч?л?к айтып, жалынып жатты. Анын мени аяган мээримд?? ж?з?н, жашка толгон нурдуу к?зд?р?н к?р?п, жалынып-жалбарган с?зд?р?н укканда уялганымдан, жасаган ишиме ушунчалык ?к?нг?н?мд?н оозума с?з келип с?йл?й албай, к?з?мд?н уяттын жашы токтоосуз куюлуп жатты. Байкуш апам кайра мага: «Балам, кайсы жери? ооруп жатат? К?п оорубадыбы? Апа? сенден айлансын, садага болоюн! Укканда ж?р?г?м т?ш?п калбадыбы… Кудайга ш?г?р, аман экенси?…» – деп кайра-кайра жалынып жатты. Ошондо апама катуу с?йл?п, нааразы кылганым ?ч?н кудайдан эскерт?? жазасын к?рг?н?мд? т?ш?нд?м. Энебиз ыраазы болбой, нааразы болгон учурда бизге жакшылык болбосун, Кудайга жакпасын, андай кылган туура эмес экенин т?ш?нд?м. Ошондон кийин апамды нааразы кылбаска, к?ч?мд?н баарын анын ыраазычылыгы ?ч?н жумшаганга ?з?м?-?з?м с?з бердим. Демек, бардык бактылуулуктар, бакыт, с?й??, ийгилик ж.б. толгон-токой жакшылыктар эненин ыраазычылыгынан башталат тура. А бул ыраазычылыкка жет?? ?ч?н энеге талбай кызмат к?рс?т??б?з зарыл экендигин билдим.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=53660203) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.