Книга - Сагындым. Кайт инде

Сагындым. Кайт инде
Марат К?биров


Гад?ти ген? яш?п яткан ?ирд?н вакыт кин?т сикереш ясый, кешелек с?ер ??м коточкыч чорга аяк баса. Б?тен ??мгыять бернич? й?з кешед?н ген? торган элитаны хезм?тл?ндер? ?чен асрала. ??р адымда хыян?т каршы ала, ??р почмакта м?кер сагалый. Ад?м баласыны? котылыр юлы юк, ул ??лак?тк? дучар. Л?кин…Марат К?биров – и? к?п укыла торган татар язучысы, ?д?биятны? т?рле тармагында, шул ис?пт?н, фантастика, фэнтези, мистика, триллер, хоррор, драма, поэзия, юмор ?лк?сенд? д? эшли. К?псанлы китаплар авторы.




1 б?лек

* * *

Ул язды да язды.

«Ачтан ?л?се? бит инде, ?аным…»

«Азрак булса да йоклап алыр иде?…»

«?зе?не бетер?се? ич…»

Хатыныны? шундый борчылуларын ул ?лл? ишетте, ?лл? юк. Авыз эченн?н ген? н?рс?дер мыгырдап ?авап бирде д?, ?з эшен? кабат чумды. Аны? ?чен к?н бел?н т?н, т?ш бел?н ?н, чынбарлык бел?н хыял берг? буталды, ул ?з б?лм?сенн?н т?м?ке тартырга да чыкмады бугай, (?лл? чыктымы?) – х?терл?ми инде. Х?ер, моны? бер нинди ???мияте д? юк иде аны? ?чен. Эшл?г?нд? ул ф?кать эш бел?н ген? м?шгуль була, фани д?нья м?ш?катьл?рен б?тенл?й диярлек оныта иде. Хатыны аяк очларына басып кына кофе китереп тора, малайлары аны? б?лм?сенн?н ераграк булырга, м?кт?пт? д?, ?йд? д? ?з кыланышлары бел?н аны борчымаска тырыша кебек. А?лыйлардыр.

Ул язды да язды.

?зе турында кал?мд?шл?ре арасында «тиз яза» диг?н с?зл?р й?рг?нен ул яхшы бел?, моны? бел?н аз гына горурлана, д?реср?ге, ?зене? тоташ айлар буена йокысыз-нисез эшли алуына ??м шундый м?мкинлек бирг?н гаил?се булуына с?ен? иде. Илд? б?тен кеше д? ?з ?лк?сенд? шулай хезм?т итс?, д?ньяны? бер м?ш?кате д? калмас сыман тоела иде кайчагында.

Элек шулай иде. ? х?зер…

Язган ?с?ре ахрына ?итеп кил? иде инде.

Кин?т ул туктап калды.

Компьютерын с?ндерде.

Т?м?ке тартырга чыкты.

Керешл?й суыткычка кагылып бер банка сыра эл?ктерде.

??м б?лм?сен? узып, компьютерны? с?нг?нлеген к?рг?ч, га??пк? калды. Хатынына энд?шм?кче иде, аны ?зе с?ндерг?нен х?терл?де д? га??пл?н?е тагы да арта т?ште. Аннан со? ?ст?лд?ге сыра банкасына карады…

Кыз-зы-ык…

Ул эшл?г?нд? д?ньяда х?мер барлыгын исен? д? т?шерми, бары тик ?с?рене? со?гы ноктасын куйгач кына, суыткычта ?зен к?теп зарыга башлаган сырага игътибар ит? иде. Элек шулай иде. ? б?ген…

Сырага ?релер ?чен х?тсез ген? эшлисе бар иде ?ле…

Ул банканы ид?нг?, аяк астына алып куйды да компьютерын кабызды. Н?рс?л?р язарга кир?ген бел? иде. Тиз ген? эшк? тотынмакчы булды. ?мма, ни га??п, кулына эш бармады. Бер ??мл? язды да, аны ?уеп ташлады, тагын язды, тагы ?уйды. Шул р?вешле озак утырды. Кир?кле с?зне кир?кле т?ртипк? куя алмады. Фикерл?р буталды. Светофорны? кызыл утын санламаган ?рсез шоферлар сыман, ?лл? нинди уйлар башка керде. Аптырагач, ул ид?нд?ге сыра банкасына карады.

Эшл?г?нд? к?нне-т?нне белм?г?н кебек, ул эчс? исереп егылганчы эч?рг? ярата иде. ??м, гад?тт?, ниндидер ?с?рен т?мамлагач кына эч?, моны ?зенч? малай т?пие юу сыманрак бер йола итеп к?р?, аны вакытыннан алда башлап та, эч?ен б?тенл?й ташлап та бозарга тел?ми иде. Шу?а к?р?, карашларын сырадан кубарып алды да ашыгып киен? башлады…

Ишегалдына чыгу бел?н ш?ф?къ нурында кызарыбрак к?ренг?н сары каенга к?з салды да аптырап калды. Бу каенны ул н?къ шул р?вешт?, ш?факъ нурында кызарган итеп, к?рерг? тели, шул килеш ярата иде. ?ле га??пк? калды – каен яфраклары коелган, ботакларында з??г?рсу б?сл?р ялтырый. ?и?елч? киеме аша салкын б?реп керг?ч кен? ?ушына килеп тир?-якка к?з салды. Б?тен ?ирд? ап-ак кар иде. Кыш ?итк?н, л?баса! ? ул моны сизми д?, к?рми д? калган. К??елен югалту ачысына тартым бер хис телеп ?тте. Ул ?с?рл?ре бел?н, хыял д?ньясында булып, ?з тормышы бел?н тулы канлы итеп яши алмыйдыр, болай да кыска гомере ничектер читт?н узып барадыр сыман тоелды. Кайчан гына алтын к?з иде бит, ?ле мен? кыш та килеп ?итк?н. Кыш сулышы салкын ??м саф дулкын булып ?пк?л?рен? керде. Ул ют?лл?п алды. Озак ют?лл?де. Аннан со? ничектер ?и?ел булып калды, эченд?ге б?тен юшкыннар чыгып бетк?ндер сыман тоелды. Шулай да югалту хисе басылмады.

…Югалту хисе тир?н иде…

Ул юка кием аша керг?н салкынга да игътибар итмич? урам буйлап атлады. Кичтер дип уйлаган иде. Та? алды гына ик?н ?ле. Аны? мондый х?лл?рд? калганы бар иде. Ул шуны х?терл?де. Кешел?р ку?тле бер ташкын булып эшк? ашыга. Кин?т аны? да шушы ташкынга ияреп кит?се, гади кеше тормышы бел?н яшисе килеп китте. ?зене? ирт?нге автобуста кысылып баруларын, ашыга-ашыга станок артына, яки шунда бер?р редакция б?лм?сен? кереп басуларын к?заллап куйды. ??м елмайды. Д?ньяда язмы, к?зме ик?нен д? белмич? урамга чыккан башы? бел?н анда н?рс? майтара алыр иде? ик?н?!. ??ркемне? ?з урыны инде, ?з язмышы.

Бераздан тукталыштагы халык саегып, урам бушабрак калды. Бары тик яш?смерл?р ??м балаларын ?ит?кл?г?н ?ти-?нил?р ген? иде. М?кт?пк? ашыгалардыр инде. М?кт?пк?…

Я?а ?с?рен т?мамлап урамга чыккан саен ул ?зен ниндидер ят ш???рг?, таныш та, шул ук вакытта чит т? булган б?тенл?й башка д?ньяга эл?кк?н шикелле тоя иде. ?з эшен, ?з гаил?сен яраткан шикелле ?к ул бу ш???рне д? ярата, ?з д?ньясыннан бу д?ньяны сагынып кайта, аны? ??рбер н?рс?сен кадерле к?реп карашлары бел?н назлап-с?еп ?т? иде. Б?ген д? шулай булды. Л?кин б?ген аны? к??еленд? сагынудан бигр?к аптырау, га??пл?н? тойгысы к?члер?к иде.

Ул барсын да яхшы а?лый иде.

Ул барсын да к?реп тора иде.

Тик ул к?рг?нне ??ркем к?рми иде.

Хисл?р с?нг?н, Х?тер ?лг?н иде.

Тик ул уз х?теренд? яши иде.

Ул х?терли, оныта алмый иде…

…Ул т?м?ке кабызырга тел?п кес?л?рен капшады. Буш иде. ?енд? онытып калдыргандыр. Урамнан кер?се килми иде. Киосктан гына алыр.

Киоск янына килеп басу бел?н, тезелешеп торган сыра банкаларына к?зе т?ште. Б?генге к?н б?тенл?й башкача иде. Бер?р банка алырга туры килер, ахрысы…

Кин?т колагына ниндидер аваз ишетелде.

Ул бер м?лг? б?тен д?ньясын онытып катып калды.

«Б?ген д? кайтмады?… – диде бала-чага тавышы,еларга ?итешеп, – ? мин т?не буе йокламадым… Сине к?ттем… Сагындым бит, ?ти… Кайт инде…»

Бу тавыш аны? ?зенекедер, балачак елларыннан килг?н ?з тавышы, ?зе ген? белг?н ??м кичерг?н мо?-сагышларыдыр сыман тоелды. «Т?не буе йокламадым… Сине к?ттем…– дип кабатлады ул к??еленн?н, – Сагындым. Кайт инде…»

Аны? ?ст?ленд? яткан ?с?ре д? шулай атала иде. «Сагындым. Кайт инде.» Бу с?зне ул ничектер кычкырып ?йтк?нд?й тоелды да, тавышымны бер?рсе ишетм?де мик?н дип, тир?-ягына каранды ??м якында гына бер малайны? телефоннан с?йл?шк?нен к?реп катып калды.

«Ник д?шмисе? инде? Бер ген? с?з… Сагындым бит ?ти. Кайт инде… – дип ялынды малай, телефон трубкасына,– Синн?н башка р?х?т т?гел ми?а. ?ти…» ??м тыелып кына елап ?иб?рде.

«Тормыш м?ш?катьл?ре дип чапкан булабыз. Ашыгабыз, ашкынабыз. ??м ?зебезне? балаларыбыз булуын да онытып ташлыйбыз…—дип уйлады ул, бу ????тт?н ?зене? д? гаебе барлыгын сизеп,– ? бер караса?, газиз бала?нан да кадерлер?к бер н?рс? д? юк бит…» ??м ?йд? булган килеш т? уллары бел?н аралашмавы, аларны аяк очына басып кына й?рерг? м??б?р ит?е ?чен оялып куйды. ?н? бит ничек ?зг?л?н? алар! «Ник д?шмисе? инде?!. Бер ген? с?з…»

Ул малай янына килде. ?з улыдай к?реп башыннан сыйпады. Малай йодрык сырты бел?н к?з яшл?рен с?ртеп алды да, а?а карады. Танырга тел?п, ниндидер яшерен ?мет бел?н карады ул.

??м язучы аны а?лады.

??м ?зене? бу малайны? ?тисе т?геллеген? ?кенеп куйды.

– ?тие? кайтыр ул, – диде язучы, малайны? аркасыннан с?еп, – ?ле эшл?ре ген? бетеп ?итм?г?ндер…

Малай аны танымады.

Шулай да бу абзыйны? ?зен? игътибар ит?е а?а ошый иде бугай. Ошый иде.

– Эшл?ре юк аны?, – диде ул бераз тын торганнан со?,– Эше д? юк, кайта да алмый…

– Кайда со? ул?

Малайны? й?зен? яткан болыт ш??л?сен к?р? бел?н ул ?зене? болай дип сорарга тиеш булмавын а?лады. Ниндидер бер тойгы бел?н ул аны? х?зер н?рс? дип ?авап биререн д? т?шенде. ??м ул ялгышмады. Кызганычка каршы.

– Зияратта.– диде малай, ?тисене? терел?р арасында т?геллеген? ?зе гаепле сыман.

Язучы шунда гына аны? кулындагы телефонга игътибар итте. Уенчык. ?ле ген? киосктан алган инде ул моны, ?н? бит копрон капчыгын да салдырып тормаган. Тизр?к ?тисен? шалтыратырга ашыккан.

Кин?т аны? тамагына т?ер утырды.

Ул ?лл? нил?р ?йтерг?, бу малайга ничектер ярд?м ит?рг?, ?ич югы аны ?йб?тл?п юатырга тели иде. Тик бер с?з д? ?йт? алмады.

Шулай озак басып тордылар.

Бераздан малай телефонына к?з т?шерде. Озак кына карап торды. Иренн?ре калтыранып алды. Кашлары ?ыерылды. ??м ул ?йтеп бетергесез ?метсезлек, к??ел т?шенкелеге бел?н телефонын ?ирг? ыргытты да янында торган м?кт?п сумкасын аркасына асып, х?лсез ген? атлап китеп барды.

Язучы тиз ген? ?ушына кил? алмады.

?ушына килг?ч, ул теге телефонны к?т?рде.

Озак кына карап торды.

?йе, бу телефонны малай ф?кать ?тисе бел?н с?йл?шер, аны? тавышын ишетер ?чен ген? алган инде, ? болай булгач, ?тисене? тик бер с?зен д? ишеттерм?г?ч, аны? кир?ге юк…

Язучы да телефонны ?ирг? ыргытты…

Якында гына милиция машинасы ?теп китте.

Язучы гаепле кеше сыман тир?-ягына каранып алды да киоск т?р?з?сен? ашыкты:

– Бер кап т?м?ке кир?к.

Сатучы аны бертын ?йр?неп торды. Таныды бугай… Д?шм?де… ? гомум?н, монда т?м?ке д?, сатучы да, киоск та юк иде. Бу элекке киоск урыны гына иде. Л?кин ?авап ишетелг?н кебек булды:

– Н?рс? со? ул т?м?ке?

Язучы тертл?п китте. Ул реаль тормышка кайтты. Бер нинди киоск та, аны? янында елап торган малай да, к??еле?не ?зг?л?рлек хис т?, шул хисл?рне басар т?м?ке д? юк иде бу д?ньяда.

Бу д?ньяда ныклы т?ртип иде. Гад?тт?н тыш т?ртип. ??м кешел?р к?зг? к?ренм?с куллар бел?н х?р?к?тк? китерел?че шахмат фигураларын х?терл?т? иде.

Язучы тиз ген? кит?рг? ашыкты.

Хыялдагы т?м?ке бел?н сыра банкасын ул т?ш кес?сен?, и? к?ренеп тора торган ?ирг? салып куйды. ??м г??д?сен ш?мд?й туры тотып, горур кыяф?т бел?н атлады.

Ул инде ?зен эчкече итеп таныткан, шу?а да а?а д?р???ле ир-атлар да, власть ??елл?ре д? бераз шикл?неп карый, язган ?с?рл?рен д?, к?бесенч?, гаеп табып булмасмы дип кен? кулына алалар иде. Шулай дип тотыналар да, ?зл?ре д? сизм?ст?н, мавыгып укый башлыйлар, ахыргача укып бет?л?р, авторны? ?зе кебек уйларга, тормышка аны?ча карарга м??б?р булалар ??м шу?а чиксез ачулары кил? иде. ?лб?тт?, китапны? со?гы битен ябып беркад?р вакыт ?тк?нн?н со?, алар кабат ?з х?лен? кайта, л?кин беркад?р вакытка гына ?зл?рен шушы б?нд? бел?н фикерд?ш итеп тоюлары, аны? д?ньясы бел?н яш?рг? м??б?р булулары ?чен чиксез ачулары чыга, ?зл?рене? ?и?ел?ен (бер мизгелг? ген? булса да) танудан язучыны дошман итеп к?р?л?р, язучыга булган карашлары илбашына юн?л?, аны китап кортларына ирек бир?е ?чен, ?ле булса гаф? ит?лмил?р иде.

Язучы да моны бел? иде.

Тик ул д?шми, д?ньяда берн?рс? д? ?зг?рм?г?н кебек гомер ит? иде. ??рх?лд?, бу тыштан шулай тоела, ? асылда…

Якында гына милиция машинасыны? сирена тавышы ишетелде. Язучы тертл?п китте.

Подъездга ?итк?нче беркем д? килеп б?йл?нм?де.

Фатирда кы?гырау шалтырау бел?н, ?йд? давыл купты. Малайларыны? «?ти кайтты!» дип шатланып кычкырганы, д?п т? д?п килеп ишек ачарга й?герг?не ишетелде. Л?кин ?нил?ре аларны тиз тотты: «?итте!» – дип бер ген? кычкырды да барсы да тынып калды. Ишек т? ипл?п кен? ачылды.

Ишек ачылуга, малайлары бер нинди тавыш-тынсыз гына аны? куенына сарылды. ?лк?не биленн?н кочаклап алды, кечесе ботыннан. ?нил?ре муенына асылынды.

– Кайтты?мы, ?аным?! Мин сине шундый сагындым! Мин яратам сине!.. – дип пышылдады хатыны.

– ?ти!.. ?ти!.. – дип пышылдады малайлары,– ?ти, без д? сине яратабыз… Без д? сагындык…?ти… ?ти…

Язучы аларны? барсын да шул х?лд? ?й эчен? алып керде д? ишекне ябарга ашыкты. Хатыны шикле караш бел?н ирен? т?б?лде.

– Юк, барсы да яхшы…

Хатын елмайды…

Б?хетле елмаеп ул ирен кочаклады.

– Мин синеке… Мин яратам сине…

?нил?рене? пышылдавын хуплагандай, малайлары язучыны кысып-кысып кочаклап алды.

– М?кт?пк? со?ламагыз, – диде язучы корырак булырга трышып, – Кешел?р к?пт?н китте инде.

Шунда гына малайларыны? аркасындагы м?кт?п сумкасын к?реп алды да елмаеп куйды.

– Ярый, улларым… К?решк?нчег? кад?р…

Малайлар горур елмаешып чыгып китте.

Язучы аларны? артыннан карап, ?зене? ?аман ис?н булуына с?енеп калды. Ул да горур ??м б?хетле иде.

– Ми?а да эшк? кит?рг? вакыт, – диде хатыны, к?зл?рен яшереп, – Кызганыч, сине? бел?н булалмыйм инде… Кайткач, яме…

– Мин ?ле кайтып ?итм?дем… – Язучыга да у?айсыз иде бугай, – ?ле болай… ?теп барышлый гына…

Хатын а?а с?ер караш ташлап алды.

– Кызганыч…

– Бел?м…

– Син берн?рс? д? белмисе?…

– Бел?м инде…

Ирене? наз тулы карашыннан хатын аны?, чынлап та, берн?рс? д? белм?вен а?лады.

– Язганнары?ны дискка к?чер д? ми?а бир, – диде ул ?тенечле тавыш бел?н, ??м ?зене? ярамаган н?рс? ычкындырганын сизеп ?ст?п куйды, – Болай гына… Я ?уярсы?…

Язучы а?а сораулы караш ташлады.

– ?аным минем!..—диде хатын, м?лдер?м? к?зл?рен а?а т?б?п, – Берд?нберем…

– Тагы мени?!.

– Тагы.

– Ярый.

Язучы компьютердагы язмаларны дискка к?череп алды да хатынына тапшырды.

– ?уй! – диде хатыны.

– Юк!

– ?уй!!!

– Ник?!

– Шулай кир?к!

Язучы шулай кир?ген бел? иде, ?лб?тт?. Тик а?а ?з эше бик т? кызганыч иде. Ул тир?н сагыш бел?н язмаларына к?з салды да ?ую т?йм?сен? басты. Нич? к?нн?р буена интегеп эшл?г?не секунд эченд? юкка чыкты. А?а авыр иде.

– Гафу ит, ?аным, —диде хатын, барсы ?чен д? ?зе гаепле сыман, – Гафу ит…

– Ярый.

– Сау бул.

– Ис?н кайт.

Хатын эшк? китте.

Язучы компьютерга утырды.

А?а авыр иде.

?ле ген? кичерг?не ?анына х?ср?т ?ст?с? д?, ?метл?ре?не ?зеп бар д?ньясына кул селт?рлек бер к?ренеш булса да, ул бу хакта уйламады.

Ул теге малай турында уйлады.

«Сагындым… Кайт инде… – дип пышылдады ул, ?зе д? бер малай кеше сыман, – Сагындым бит, ?ти… Кайт инде…»

Аны? да ?тисе кайта алмый иде.

?тисен ул бик сагына иде.

Аны кайтарырга тели иде.

??м…

… аны? кайта алмавына с?ен? д? иде.

Ишек тукылдаттылар.

Ул бер м?лг? катып калды.

Тагын, бу юлы инде к?члер?к итеп шакыдылар.

Ул торып басты.

Ишекк? юн?лде.

Тынып торды.

«Ачыгыз! Фикер милициясе!»—диг?н тавыш ишетелде тыштан. Ул компьютерына карап алды. Ярамаган н?рс? юк иде. Инде юк иде. Кире килеп аяк астында яткан сыра банкасын ачты, комсызланып бер уртлады, т?шл?рен? сибеп алды. Ишекк? юн?лде.

– Ачыгыз! Юкса, ватып кер?без!

– Х?зер.

– Тиз булыгыз!

– Киен?м бит.

Ул ишекне ачты. К?чле ташкын булып ?й эчен? милиционерлар тулды. Язучыны шундук стенага тер?п кулларын к?т?ртеп куйдылар. Биш??л?р иде. Икесе язучы янында калды, б?т?нн?ре, пистолетларын ?зерг? куеп, б?лм?не айкап чыкты. Бер ни д? тапмагач, с?генеп алдылар.

Язучыны компьютер алдына утыртып куйдылар.

– Н?рс?л?р язасы??

– Н?рс?л?р язасыз, – дип т?з?тте аларны язучы, ачусыз-нисез ген?, – Без бит берг? ?ск?н малайлар т?гел…

Мондый юньсезлекне аннан к?тм?г?нн?р иде. Берсе язучыны? авызына сукты, тик яшь чагында сугыш т?рл?рен яхшы ?йр?нг?н, кайнар нокталарда да булгалаган язучы яшь милиционерны? бу кызулыгына ?зер иде, ул аны? кулын ?и?ел ген? читк? борып ?иб?рде д? коры гына д?вам итте:

– Сезне н?рс?л?р кызыксындыра со??

– Барсы да.

– Р?хим итегез!

Язучы милицияга к?рс?тер ?чен махсус язылган ?с?рл?рен ачты. Аны юньл?п укучы булмады. ?ст?н-?ст?н ген? к?з й?гертеп чыктылар да язучыны? ?илк?сенн?н алып читк? эт?рдел?р.

– Син р?сми язмалары?ны к?рс?тм?. Аларын без бел?без.

– Син безг? ?д?би ?с?рл?ре?не к?рс?т.

Язучы бернич? ?д?би ?с?рен ачты.

– Боларны бит сине? бастырганы? юк. Болар бары безг? к?рс?тер ?чен ген?!

– Со?гы вакытта минем бер н?рс? д? бастырганым юк.

– ? ни ?чен?

– Ил?ам килми.

– ? нинди акчага яшисе??

– Хатын ?илк?сенд?.

– ? бу китап кемнеке?

Язучы ?ыйнак кына ?ыентыкка к?з салды. Бу аны? повесты иде. Юк, ?зе н?шер итм?де, аны? ничек китап булып чыгуын да х?терл?ми иде ул. Л?кин ?з баласыннан баш тартырга тел?м?де.

– Минеке.

– Тагын н?рс?л?р язасы??

– Язмыйм.

Милиционерларны? берсе т?ш кес?сенн?н сыек диск тартып чыгарды. Аны компьютерга куйды.

– Язган ?йберл?ремне ?уйдым да котылдым дип уйлыйсы?мы?! Булмас, килеп чыкмас. Безд? ?уелганнарны я?адан торгыза торган программа бар.

??м ул эшк? кереште.

??м язучыны? бар ?с?ре д? я?адан калкып чыкты.

Бу аны? ?чен зур с?енеч иде. Ул чак «ура!» кычкырмыйча калды. ??м шул ук вакытта бу аны? ?чен зур к?енеч иде. Ул ?зене? кечер?юен тойды.

– Ни ?йтерсе??

– Гаеплемен…

Кин?т аны? кулын арта каердылар ??м богаулар шалтыравы ишетелде. ?ушына килг?нд?, ул эш ?ст?ле янындагы диванда аркылы ята иде.

– Таблеткалар кулланасы?мы?

Т?ртип сакчысыны? бу соравы гад?т буенча гына иде шикелле. Югыйс?, ул ?ст?лд?ге даруларны к?рми калмаган бит инде. Тик язучы а?а ихлас итеп ?авап бирде:

– ?йе. ?йе, кулланам, ?лб?тт?! Таблеткасыз нинди и?ат, ди!..

Милиционер аны? ч?ченн?н тартып башын к?т?рде д? борын астына баягы китапны сузды:

– ? язганнары?нан дару исе килми!

– ? сез ныграк исн?п карагыз…

Л?кин ул с?зен ?йтеп бетер? алмады, борынына ?з китабы бел?н нык итеп тондырдылар. Башына ч?й каккан сыман булды. Иренн?ре буйлап ябешк?к н?рс? агып т?ште. Бу аны? ?з каны иде. Татлы да, ачы да иде ул.

Кин?т аны тартып торгыздылар.

Н?рс? бел?ндер битен с?ртеп алдылар.

Язучы аны? н?рс? ик?нен таныды, малаены? м?кт?пк? кия торган ак к?лм?ге иде. Ак к?лм?кт? кара кан иде.

Малаены? ак к?лм?ге.

«Сагындым, кайт инде… – дип уйлады ул, тик бу юлы ?з тавышы бел?н т?гел, ? улы тавышы бел?н уйлады, – Сагындым бит, ?ти, кайт инде…»

– ?р!

Аны? авызына салкын т?ребк? каптырдылар.

Ул чирканып китте. Иренн?рен ялмап алды.

– ?р!

Ул бар к?чен? т?ребк?г? ?рде.

Тырышып, эчед?ге б?тен таблетка исен чыгарырга тел?п.

– Тагын ?р! Акырынрак!

Ул тагын ?рде.

Т?ртип сакчысы т?репк?не алып карады да башын кагып куйды. ??м язучыны шундук артка каерылган кулларыннан к?т?реп алдылар. Авыртуга чыдый алмыйча, ул б?гелеп т?ште, тик шул мизгелд? ?к кемне?дер итеге й?зен? б?релде. Ул ?ушын ?уйды.

* * *

Иск?нд?р бишект? ята иде. Мо?а кад?р йоклаганмы ул, ?лл? х?терене? уянган чагы н?къ шушы вакытка туры килг?нме – бу кад?ресен а?лый алмады. Ул кул арбасында да, караватта да т?гел, н?къ мен? бишект? ята иде. Бишек ?йне? кайчандыр акка буялып х?зер инде аз гына саргая башлаган матчасына эленг?н иде. Т?р?з?д?н керг?н кояш нуры малайны? к?зл?рен чагылдыра, моннан к?зе?не йомып та, борылып ятып та котылып булмый, ул ирексезд?н керфекк? яшь кундыра, ?рт?леп еларга м??б?р ит? иде. Малай инде еларга дип авызын б?рештерг?н иде бугай.

Ул ?зене? мо?а кад?р н?рс? эшл?п ятканын да х?терл?ми, б?лки, йоклагандыр, б?лки… Л?кин ул бер н?рс?не яхшы х?терли, н?къ шушы мизгелд? аны? ?стен? кемне?дер якты к?л?г?се т?шеп, кояшны? б?йл?нчек нурларыннан коткарды, Иск?нд?р еларга дип б?релг?н иренн?рен д? ?ыярга онытып, га??пл?н?д?н т?г?р?кл?нг?н к?зл?ре бел?н, ?леге х?лг? с?б?пче булган н?рс?не эзл?де. ??м Аны к?рде. Ч?чл?рен бер як читк? кыйгачлап тараган, б?тен булмышы бел?н елмаеп торган ирне к?рг?ч, ул тынычланып калды, х?тта елмаеп ?иб?рде. Аны? елмаюы теге ирне? к??елен тагы да к?т?рде, ахры, ул д?? куллары бел?н аны? г??д?сен кочаклап алды да:

– ??й, минем улымны!.. Карале ничек елмаеп каршылый бит!.. – дип, й?зе бел?н Иск?нд?рне? к?кр?ген? капланды ??м кайнар сулышы бел?н д?, борын очлары бел?н д?, ма?гаена шуып т?шк?н ч?чл?ре бел?н д? малайны? к?кр?кл?рен, муеннарын, битл?рен кытыклатып ирк?л?рг? тотынды. Бу мизгелд? Иск?нд?рг? шундый р?х?т иде, аны? й?р?ге к?кр?генн?н чыгардай булып талпынды, ул ?зене? чиксез шатлык бел?н тулышып шаркылдап к?лг?нен ишетте, ул ?зене? шулкад?р ягымлы, шулкад?р с?йкемле, шулкад?р я?гыравыклы авазлар чыгара алуы ?чен д? с?енде, ?зен зур кеше итеп хис итте.

Ир кеше к?чле куллары бел?н бишегенн?н кубарып алып югарыга ч?йг?нд?, аннан да б?хетле кеше юк иде, Иск?нд?р ?зене? ?леге зур кешед?н д? биегр?к була алуы бел?н горурланды, ? т?б?нг?, аны? учларына т?шк?нд?, бу горурлык хисе б?тен барлыгын ана с?тед?й ?ылы да, р?х?т т?, татлы да бер дулкынга к?меп, ?йтеп а?латып булмастай л?зз?т бирде. Ир кеше аны к?кр?ген? кысып тагын бераз ирк?л?де д? бишекк? кире куйды ??м елмаеп, бармаклары бел?н Иск?нд?рне? борынын кытыклатып алды да, кайдадыр китеп барды.

– Китм?! – дип кычкырды а?а Иск?нд?р,– Китм?, зин?ар, сине? бел?н шундый кызык булды. Шундый р?х?т булды сине? бел?н. Син шул тиклем кадерлесе?, син кир?ксе? ми?а! Китм?! Китм? инде!

Иск?нд?р ?ле с?йл?ш? белми иде. Шу?а к?р? аны? нил?р с?йл?г?нен беркем д? а?ламады. Бары тик аны? шулай ?рс?л?неп, ярсып-ярсып мы?гырлавына га??пл?ндел?р ген?. ? Иск?нд?р, б?тен язмышы шушы кешене? кит?-китм?вен? ген? б?йле булган сыман, ?аман-?аман бер ?к с?зл?рне кабатлады:

– Китм?! Китм?, зин?ар… Сине? бел?н шундый кызык булды. Шундый р?х?т булды сине? бел?н. Син шул тиклем кадерлесе?, син кир?ксе? ми?а! Китм? инде! Китм?!

??м ул ярсып елап ?иб?рде.

Озак елады. ?нисе кулыннан да т?шермич? с?гатьл?р буена юатырга маташып й?рде д?, ахыр чикт? баласын кочаклап ?зе д? еларга тотынды:«Бер д? болай т?гел иде? бит. Нил?р булды со? си?а, балакаем?! Нил?рг? шулкад?р ?рс?л?н?се??!»

Озакламый ак халатлы апа килеп ?итте. Иск?нд?рне? эчл?рен?, бил тир?л?рен? басып карады, ниндидер салкын тимер бел?н к?кр?л?рен?, аркаларына тиде. ??м и?н?рен ген? сикертеп нидер с?йл?де. Аннан со? Иск?нд?рне капландырып яткырдылар да арт саныны? сул ягын чеметтердел?р. Иск?нд?р отыры ныграк еларга тотынды. ??м бераздан б?тенл?й башка д?ньяга к?чте.

Т?шенд? ул ТЕГЕ ИРне к?рде. Ул ир машинада бара иде. Юк, ул Иск?нд?рне? елауларын ишетеп, аны? янына ашыга иде бугай. ?йе, ул ашыга иде. Нык ашыга иде. Кин?т н?рс?дер коточкыч тертл?п куйды. Б?тен д?нья ялкынга уралды. Иск?нд?р аны? кулларын к?рде, ниндидер к?газь кис?ген йомарлап тоткан кулларын… ??м уянып китте. Ул кабат бу д?ньяга кайтты.

??м ?зен ирк?л?г?н ирне к?тте.

Л?кин теге ир б?т?н ?йл?неп килм?де.

Озак к?тте аны Иск?нд?р. Бишеген? ниндидер ш??л? т?ш? бел?н йокыларын онытып торып утырды. Тир?-ягына ?релеп-?релеп, озак-озак каранып торды. Тапмады. Елады. Тагын к?тте.

Аны?, шул кешене кабат к?рер ?чен ген? бишегенн?н т?шеп, ?й буйлап й?рисе килде. Бишегенд? ч?б?л?н? торгач, бер м?л егылып т?ште. Еламады. Буяулы ид?н буйлап т?г?р?рг? тотынды. Тик ТЕГЕ ИР ?ст?л астында да, карават астында да, к?б?ртке арасында да юк иде. Ул ме? кабат егыла-егыла, карават аягына ябешеп торып басты. Тир?-якка ?релеп-?релеп озак карап торды. Тик УЛ к?ренм?де.

Йорт арасындагы эшл?рен т?г?лл?п керг?н ?нисе, карават аягына тотынып, акырын гына т?пи атлаган малаен к?рг?ч, башта куркып китте, аннан со? куанычыннан нишл?рг? белмич?, аны кочаклап алды, ирк?л?де, ?чтек-?чтек итеп к?кк? ч?йде. Малайга р?х?т иде. Р?х?т, чиксез зур л?зз?т иде бу. Л?кин бу теге ирне? ирк?л?ве кебек т?гел иде.

– ?тт?, ?тт?…– диде Иск?нд?р, ?зене? ни ?чен мондый авазлар чыгаруын бик ?к т?шенеп т? ?итм?ст?н, – ?тт?-т?!..

Аны мунча чапканда да, бишегенд? чакта ирк?л?г?нд? д? гел: «?т-т?т-т?т!..»– дип ирк?лил?р иде. ?ле аваз салуы, б?лки, шуны? бел?н б?йле булгандыр. Л?кин ?нисе бу с?зл?рне ишет? бел?н кычкырып елап ?иб?рде. Улын кысып кочаклый-кочаклый елады ул.

Озак елады.

Аннан со? улын сак кына к?т?реп, стенада эленеп торган фотография янына алып килде. Малай аны шундук таныды. Бу – теге ир иде.

– ?тт?, ?тт?…—дип кабатлады ул, б?тен хисл?рен ?ле ?зе белг?н берд?нбер с?зг? сыйдырып, – ?тт?, ?тт?…

«?тт?»не? тагын елмаюына, к?т?реп алуына ?мете зур иде Иск?нд?рне?. Ул м?лдер?м? тулы к?зл?рен д? алмыйча к?тте.

Тик р?семд?ге кеше елмаймады, башын аны? к?кр?ген? куеп ирк?л?м?де, ул бер х?р?к?тсез тора бирде.

– ?тт?! – дип тамак т?бе бел?н кычкырды малай, аны йокысыннан уятырга тел?г?нд?й, – Т?-т?!

??м а?а озак кына карап торды да кин?т сытылып елап ?иб?рде. ?нисе д? бар г??д?се бел?н сулкылдарга тотынды.

Бу х?лл?рне? чынлап та шулай булганына кайвакыт ул шикл?неп т? карый. ?ле бишект? ген? яткан малайны? барсын да шулай ?ентекл?п х?терли алуына акылы бел?н бик ышанып та ?итми, ?мма к??еле бел?н ышана, к??еле бел?н мо?а тамчы да шикл?нми, икел?нми.

К??ел алдый белми дил?р бит.

Шулайдыр.

Аннан со?, ул тагы бер н?рс?не ачык х?терли. Авыл читенд? ген? атлар абзары бар иде. К?ндезен атлар к?т?г? кит?, ? урам малайлары шунда ?ыйналып сугыш уйныйлар, аларны? кычкыруыннан б?тен тир?-як г?р килеп тора иде.

Иск?нд?рг? инде ?иде-сигез яшьл?р тир?се булгандыр. ?итезлеге д?, к?че д? ярыйсы ук, башы да ?йб?т эшли – шу?а к?р? ипт?ш малайлары аны бик ихтирам ит?, нинди х?лг? ген? юлыксалар да аны? башлык булуын берс?зсез таныйлар. Иск?нд?р, тыштан сер бирм?ск? тырышса да, к??еленн?н мо?а чиксез горурлана иде.

Алар шулай к?н озыны д?ньяларын онытып уйныйлар да, кич ?ит?г?, ?ти-?нил?ре эшт?н кайтып ?лгерг?нче, ?йл?рен? таралалар. ??м я?адан кабат чыгалар, кичке ашны ашап, я?а к?ч туплап, т?н уртасына кад?р уйнарга ?зерл?неп.

Ул к?нне никтер, уен бел?н артык мавыгыпмы, вакытны? ничек ?тк?нен д? сизм?дел?р. Бары тик к?пер башында ?тил?ре к?ренг?ч кен?, барсы да уеннарын ташлап, бер мизгелг? тынып калдылар ??м тизд?н,с?з берл?шеп куйгандай, барсы бер юлы, ?тил?ре каршысына й?гердел?р. К?пер башы малайларыны? б?тенесене? д? ?тисе тракторда эшли, ??м барсы да бер тир?д? эшт?н кайта иде. Иск?нд?р д? алар бел?н берг? й?герде. ?тил?ре аларны к?теп торды да, ??ркайсы шатланып ?з улын к?т?реп алды, ??м капка т?бен? ?итк?нче шул р?вешле алып кайтты. Бары тик Иск?нд?р ген? берьялгызы торып калды. Аны гына кочаклап, к?т?реп алучы булмады. А?а х?тта игътибар да итм?дел?р. ?йтерсе?, ул бу д?ньяда б?тенл?й юк иде.

Малай, челп?р?м? килг?н хисл?рене? кыйпылчыгын й?р?генн?н ч?пли-ч?пли, алар артыннан ялгызы атлады. Ул, мо?а кад?р башлык булып й?рг?н малай, ипт?шл?рен? д?, аларны? ?тил?рен? д?, гомум?н, беркемг? д? кир?кми иде. Ул беренче кат ?зене? ятимлеген тойды. Ул беренче кат ?зене? ?тисезлеген? р?н?еде.

??м елады.

Мин бит си?а китм?ск? кушкан идем. Ник китте? д? кабат ник кайтмыйсы??! Син кир?ксе? ми?а, бел?се?ме… Син шулкад?р ми?а кир?ксе? бит, син шулкад?р ми?а кадерлесе?… Кайт си? ми?а кабат… Сагындым бит… Синн?н башка яш?? шундый кыен…

* * *

Медицина-эшк?рт? ?з?гене? салкын бер б?лм?сенд?ге кушеткада язучыны? ?ушсыз г??д?се ята иде. Аны тикшерерг? ?ч милиция хезм?тк?ренн?н торган махсус комиссия ?ыелды.

– Юк, таблеткаларны тиешле к?л?мд? кулланмаган, – диде Клара. Аны? тавышында да, ?з-?зен тотышында да ниндидер с?ер т?г?ллек, хиссезлек сизел?, ирексезд?н:«Хатын-кыз бит… Хатын-кыз болай булырга тиеш т?гел бит…» – дип уйларга м??б?р булырлык иде. ??м болай уйлаган кеше хаклы да булыр, ч?нки бу ханым к?пт?н инде хатын-кыз т?гел, бу ханым к?пт?н инде милиция хезм?тк?ре иде. Милиция ??лладларына н?фр?т хисе р?хс?т ителс? д? хатынны? кыяф?тенд? ул-бу сизелм?де.

– Бу б?нд? инде к?пт?нн?н таблетка кулланмаган.

Комиссия башлыгы д?шм?де. Ул бу ханымны? ?з эшене? остасы ик?нен яхшы бел? иде. Ул ?т? д? салкын бер битарафлык бел?н кес?сенн?н акча пачкасы тартып чыгарды да аны язучыны? борын т?бен? сузды.

Язучы йокы аралаш тертл?п куйды.

Т?чкерде.

– Ул акча исен сиз?…– диде комиссия башлыгы ниндидер яшерен ?мет бел?н,– Ул сиз?…

Акчаны язучыны? борын т?бенд? бераз тотты да почмакка атып б?рде. Х?зер н?рс? булачагын ул чамалый иде.

Ул инде монда беренче ел гына эшл?ми, ул инде ?з ??н?ренд? бернич? пот тоз ашаган кеше, бер г?на?сыз, бер гаепсез кебек к?ренг?н алла б?нд?л?рене? д? акча исе алдында б?гелеп т?ш?ен, ул гына да т?гел, аларны? к?з алдында эреп югалуын, б?тенл?й башка кыяф?т алуын бел? иде.

Ул язучыга карап алды.

Т?чкер?.

Х?зер акырын гына башын к?т?р?ч?к. Торып утырачак. ??м б?лм?д?ге беркемне д? к?рмич? акча яткан почмакка омтылачак. Мен? шунда инде и? кызыклы мизгел! Комиссия башлыгы аны? чыраена тиб?ч?к, б?нд? кабат ?з урынына егылачак, л?кин аяк-кулларыны? богаулы ик?нен д? сизмич? кабат шунда омтылачак. Л?кин бу юлы комиссия р?исе а?а тырнагы бел?н д? чиртми, б?нд? ?з омтылышыннан ?зе абынып егыла ??м кара канга бата.

Кара канга…

??м кан катыш ма?касын йота-йота почмакка шуыша.

Кеше мескенлегене? и? г?з?л мизгеле!

? син ипл?п кен? килеп аны? ?илк?сен? басасы?.

? ул моны сизми.

Ул шуыша.

Акча ягына.

? син аны? канлы ма?ка эчеп, аяк-кулларын кысла кебек итеп бер урында тапанганын л?зз?тл?неп, бераз елмаеп карап торганнан со?, аз гына читк? кит?се? д? калын табанлы к?н итеге? бел?н эчен? тибеп чалкан ?йл?ндер?се?. ??м и? кызыгы башлана. Ул (куллары артка каерылган, аяклары тышауланган м?хлук) чалкан яткан килеш акча ягына шуыша.

Мен? кайда кеше асылы!

Трибуналардан акыллы с?зл?р с?йл?г?н ад?м баласыны? чын й?зе мен? кайда чагыла!

Акыллы китаплар язып, кешене ?д?пк?, т?ртипк?, уйланырга ?йд?г?н ш?хесне? асылы мен? кайда!

?ле ул гына да т?гел, шул х?ленд? ч?б?л?нг?н б?нд?не? чыраена ?кч?? бел?н басасы?. Ул тончыга. Л?кин тыелгысыз к?ч бел?н теге почмакка омтыла. ? син ?кч?? бел?н б?терелеп, аны? борынын ч?пр?кк? ?йл?ндер?се? д?, к?тен? тибеп аны кабат й?зт?б?н капландырасы?…

Х?зер ул кайда барырга да белм?с кебек.

Л?кин б?нд? ?аман шунда омтыла.

Акча исен ул борынсыз килеш т? сиз?.

Акча исен бер исн?г?н кеше аны м??ге-м??ге оныта алмый.

Ул почмакка кад?р барып ?ит?.

? син шунда теге акчаны кулы?а аласы? да б?нд?не? бугазына басасы?.

– Бир! – дип ?рел? ул.

– Юк! – дисе? син.

– Бир!

– Юк!

??м шунда син а?а ?з ихтыяры?ны тагасы?.

Ул риза булмый маташа.

– Гаил?? бар бит… – дисе? тыныч кына, – Балалары? бар…

??м ул бирел?.

– Акчаны бир! – ди ул.

– Юк! – дие? син.

– Бир!

– Юк!

– Зин?ар ?чен!

– Аягымны ?пс?? ген? бир?м…

??м ул, ?б? урынына, ?з канына баткан аягы?ны акылыннан шашып ялый башлый…

Тик язучы башын к?т?рм?де.

Т?чкерде д? тынды.

Комиссия башлыгы бераз к?теп торды да, почмактан алып килеп, акчаны а?а кабат исн?тте.

Язучы тагын т?чкерде.

Башын к?т?рде.

К?зл?рен ачты.

Комиссия башлыгына карады.

Елмайды.

Комиссия башлыгыны? арка ?з?ген салкын к?йдереп узды. Мондый да мескен хал?тенд? елмайган, елмая алган кешене аны? к?рг?не юк иде.

Ул почмакка т?б?лде. Башлыкларыны? н?рс? уйлаганын сизг?н т?ртип сакчысы акчаны алып килеп кабат язучыны? борын астына сузды.

Язучы тагын т?чкерде.

Т?ртип сакчысы акчаны почмакка ыргытты.

Язучы кырын ?йл?нде.

??м комиссия башлыгыны? к?зен? карап кычкырып к?леп ?иб?рде. Комиссия башлыгы ?зе д? сизм?ст?н артка чигенеп куйды. Бу к?л? а?а йодрыктан да авырырак иде.

Язучыга, ?лб?тт?, акча исе таныш иде. Ул бай яш?рг?, ?итеш тормышта гомер ит?рг?, балаларыны? да кил?ч?ген х?ст?рл?рг? тели иде.

Ул торып утырды.

Комиссия р?исе шундук аны? чыраена китереп типте. Тик язучы, никтер, егылмады. Авыз борыныннан кан китте. Л?кин ул елмая иде.

Моны к?р?д?н комиссия р?исе у? аягыны? очына карап куйды. Тиб?д?н аны? аягы авырткан т?сле тоелды. Тик ул бел? иде…

Л?кин язучы егылмады…

– Башым чатный… – диде ул, кан т?кереп, – Таблеткагыз юкмы?

Беркем д? а?а ?авап бирм?де. Барсы да к?ттел?р. Х?тсез вакыт ?тте. Л?кин язучы акча ягына борылып та карамады, ?йтерсе?, бу хакта ул б?тенл?й оныткан иде. Ул бел?гене? сырты бел?н битен с?ртеп алды. ?рн?ле ачыту сизс? д? й?зен? берн?рс? д? чыгармады.

Комиссия башлыгыны? ишар?се бел?н б?лм?не? уртасына бер ?ем таблеткалар китереп утырттылар. Язучы сораулы карашын башлыкка т?б?де. Тегесе мыскыллы елмаеп башын какты.

– Сыйлан р?х?тл?неп. ?з хазина?.

Язучы моны? шулай ик?нен с?зсез д? т?шенг?н иде инде. Дим?к, аны? эчмич? яшереп барган таблеткаларын, махсус капсулага т?релг?н даруларын, тапканнар… Дим?к, аны? тайнигын тапканнар… Дим?к… Язучы берн?рс? д? уйламаска тырышты. Бер ни д? уйламас ?чен эч?рг? кир?к иде. ??м ул таблеткага ?релде… Капсуланы ачып, эчеп ?иб?рде. Язучыны? к?зл?ренд?ге нур с?релеп, аны ниндидер томан каплады, х?тта ?з-?зен тотышында да баягы ???тлекне?, баягы киеренкелекне? ?с?ре д? калмады. Ул тыныч ??м б?хетле иде.

Шул ук вакытта ул ?зене? ярамаган эш эшл?г?нен д? яхшы т?шен? иде. К?нен? ?ч тапкыр м??б?ри эч?р ?чен махсус бирел? торган бу таблетканы? н?рс? ик?нен ул бик ?йб?т бел?, шу?а к?р? аны кулланырга тырышмый, кулланырга кир?к булганда да махсус капсула бел?н эч? иде. Бу ис? система алдында аны? и? зур ?инаяте иде.

Язучы б?тен ихтыярын, б?тен рухи к?чен бер йодрыкка туплап, таблетка т?эсирен? бирешм?ск? тырышты. Л?кин ??р мизгел саен рухы какшый баруын сизде. Дару ?зенекен ит?. ?мма бирешерг? ярамый. Ярамый. ?г?р бирешс?, ул х?зер акча ягына омтылачак, аны тукмап-сытып ташлаячаклар… ??м аннан да бигр?к, ул ?зене? ш?хеслеген югалтып, системаны? колына, бер н?рс? уйламый ??м уйлый да алмый торган м?хлукка ?йл?н?ч?к иде.

Ул ?зене? кешелегенн?н колак кагачак иде.

Гаил?сенн?н…

Балаларыннан…

«Сагындым… – дип кабатлады ул к??еленн?н, – Сагындым… Кайт инде…»

А?а ??йге т?нн?р д? чиксез озын булып тоелды. Эх, ?ир шарын зырылдатып ?йл?ндереп ?иб?рс?? иде д?, та?ны тизр?к аттырса? иде ул…

Тизр?к та? атсын иде…

Та? атсын иде тизр?к!..

Кемдер ачулы мыгырданып ишек шакыды. Чоланда бер?зе йоклагангамы, ?лл? т?н уртасы булгангамы Иск?нд?рне? к??елен? шом й?герде. Бу вакытта кем й?рер? Юньле кеше т?гелдер…

Ал?ып татлы йокыга талган ?нисе: «Т?н уртасында кайсы ахмагы булыр бу?!.» – дип с?йл?н?-с?йл?н? ишекк? юн?лде.

– Ну, иш?се? йокыны… – дип мыгырдады тыштагы б?нд?, – Х?мд?н?, ач ишеге?не! Юкса…

– Юкса, нишл?м?кче буласы?!.. Мен? бу балта бел?н башы?ны…

–Бер «ярты» кир?к иде, Х?мд?н?… ?-?-?итми калды…

– Теле? к?рм?леп бетк?н бит инде. Минд? ?ндри казнасы юк.

–Б-бир инде. Б-бар ик?нен бел?м бит.

–Ятим хатында нинди ярты булсын…

–Утын алып кайтырга булса мин кир?к, – ишекне? теге ягында каты с?ген? ишетелде, – Тагын килм?ссе? мик?н ?ле.

– Ярд?ме? тиг?н ик?н, р?хм?т. Эч?сен эчте? бит инде. Т?н уртасында кешене мыскыл итеп й?рм?.

?нисе ?йг? кереп китте.

Ишек т?бенд? катлы-катлы с?ген? с?зл?ре я?гырады. Бернич? кат ишекк? типтел?р. Иск?нд?р ????т кен? урыныннан торып, велосипед чылбырын барлады. Кир?ге чыгуы бар.

Китте теге б?нд?. С?ген?-с?ген? китте. Бераздан ?й ишеге ачылды. ?нисе чоланга керде, йоклаганга сабышып яткан малайны? юрганын т?з?тк?л?п куйды, аннан со? башыннан сыйпап алды: «?й, улыкаем, кайчан ?с?рсе? инде…» Ничектер калтыранып чыкты аны? тавышы. «Эх, ?тием булса!..» – дип уйлап куйды Иск?нд?р, – сине болай мыскыллап й?рм?сл?р иде бит… ?тием булса…», – бу уйлардан аны? тамагына т?ер килеп тыгылды, керфекл?рен? дым кунды. Эх, тизр?к та? атсын иде…

Тик ул еламады. ?ле д?ртенче ген? класста укыса да б?л?к?й малай т?гел ул балавыз сыгып торырга. Аннан со? к?з яшьл?рен тыеп торучы тагын бер с?б?п бар. Шуны? ?чен б?ген т?не буе йокламады бит ул, уйланып ятты. ?йд?, б?ген юлы у?масын да, ди. Максатына барыбер иреш?ч?к ул. Б?ген булмаса ирт?г?, ирт?г? булмаса…

Алты яшьлек чагында ук аркылы пычкы тартып ?нисе бел?н бер трактор утын киск?н кеше бит ?ле ул. К?рше абзый, бер кызган чагында, –?н?, Х?мд?н?не? бот буе малае ирл?р кебек эшли, ? сез ?йд? бардак ясап ятудан башканы белмисез!» – дип ?з балаларын пыран-заран китерг?н иде ул к?нне. ?нисе юкка гына: «?й, улыкаем, таянычым, алтын канатым бит син минем!» – дими шул. ?нисене? с?зл?ре канатландыра Иск?нд?рне. Тик шулай да… Шулай да Мияс?р абзыйны? балааларыннан к?нл?ш? ул. ?тисене? ?лл? ниг? бер ачулануы, х?тта тукмауы да б?хет булыр иде. Болай да ?аны кыйналып тора бит, чит кешел?р кыйный, мен? б?генге кебек, т?нл? килеп каезлыйлар. ?тисе юк шул аны?, Иск?нд?рг? бер яшь чагында ук ?леп китк?н. ?йб?т кеше иде, дип с?йлил?р аны? турында. Бер?р ?бине? сумкасын к?т?решеп кайтса да, су китерс? д?: «?тие?? бигр?кл?р охшагансы?, у?гансы?. Ходай х?ерле гомерл?р бирсен, балакаем!», —дил?р. Иск?нд?р ?тисен х?терли кебек. Мен? ул бишект? ята, ? ?тисе а?а иелг?н д? улын к?лдерерг? тырыша. Аны? к?л?е ?ле д? я?гырап китк?н кебек…

?г?р бу х?л чынлап та булган ик?н, Иск?нд?рне? х?тере якты к?ренешл?р бел?н ачылган, дим?к. Булгандыр ул, н?къ шулай булгандыр. Булырга тиеш.

?тисе бел?н б?йл?нг?н б?т?н хатир?л?р сагыштан ??м к?з яшьл?ренн?н ген? тора бугай. Б?хетле чагын томан аша гына х?терл?с?, ?ан ?рнеткечл?рен аерма ачык к?заллый малай. Теге вакытта, к?пер башында япа-ялгыз калган чагыннан алып…

К?нн?рне? беренд? Иск?нд?р яшьт?ше бел?н т?п?л?шеп алды. Ул к?ч-гайр?тт?н м?хр?м т?гел иде. К?нд?шен? ярыйсы гына эл?ктерде. Казлар куып кайтып килг?н ?нисен к?р?г? теге малай ил буып акырырга тотынды. Хатын яшенд?й атылып килде д? Иск?нд?рне? муеныннан буып алды. Аны? к?з алдында т шарлары биеште. Хатын каргана-каргана х?лсезл?неп ?ирг? ч?г? барган балага со?гы тапкыр типте д? ?аман да балавыз сыгып торган улын назлап кочып алды:«?й, улкаем минем… Нык кыйнадымы уйнаштан туган н?ст?…»

Малай Иск?нд?рг? карап шы?шыды: «Абыйларга ?йт?м мин сине!»

Иск?нд?р аны ишетм?де. Аны? б?тен т?не ?рни, к?з алдында ?ле булса аллы-г?лле ут шарлары биеш? иде. Тамагына утырган т?ер бераз таралгандай булгач торып утырды, я?агы буйлап т?г?р?п т?шк?н к?з яшьл?рен к?лм?к ?и?е бел?н с?ртте, тир?-ягына каранып алды – кеше-ф?л?н к?ренми иде. Ярый, ?нисен? ?йтеп тормас. ?л?кл?шк?нне яратмый ул. ?с?р ?ле… Иск?нд?р д? бер ?сеп ?ит?р ?ле…

Елга буена т?шеп юынгач, т?не бераз ?и?ел?еп китк?нд?й тоелды, мо?а кад?р с?йр?леп кен? атлаган аяклары да ты?лаучанга ?йл?нде. К??елд?ге т?ер ген? таралмады, т?н ?рн?л?ре ?анга к?чте. Эх, нишл?п Иск?нд?р ?кият батыры булып тумады ик?н?! Ай ?с?сен к?н ?сеп, ел ?с?сен ай ?сеп, ?зе?не р?н?еттерм?слек д?р???л?рг? ?итс?? ик?н…

Теге малай чынлап та абыйларына ?йтк?н ик?н шул, капка т?бен? ?ч??л?шеп чыгып басканнар. Аларны к?р? бел?н Иск?нд?р урамны? икенче ягына атлады. Л?кин малайлар мо?а да ?зер иде, иск?нд?рне? ?стен? йодрык зурлыкташлар, каткан балчыклар ява башлады. Малай ?ирг? иелде. Н?къ шул вакыт кабыргасына ниндидер каты н?рс? килеп б?релде, таш булгандыр, ахры, сулышларын к?йдереп алгандай тоелды. Иск?нд?р учына йомарлап ?лгерг?н ташын ?ан ачуы бел?н капка т?бенд?гел?рг? тондырды. Н?рс?дер ч?лп?р?м? килде, ?ле ген? батыр солдатлардай атакага ташланган ?ч малай, ?йл?рене? ватык т?р?з?сен? карап, катып калды. Иск?нд?рне? д? й?р?ге жу итеп куйды, л?кин ватык т?р?з?ле ?йд?н ишетелг?н тавыш аны тиз ?ушына китерде, малай бар к?чен? ?йл?рен? чапты.

Капка т?бен? ?итк?ч, еш-еш сулап артына борылып карады – куа кил?че юк иде. Малай шыпан-шыпан гына ихатага узды, тир-ягына каранды – ?нисе яшелч? бакчасында н?рс?дер утый иде, абзарга бур песид?й кереп китк?н улын к?рми д? калды.

?ле к?пт?н т?гел ген? д?ньяга килг?н ала бозау н?ни ху?асына тек?лде. Малай шундук ишекне кел?л?п куйды. Килеп карасыннар, кереп карасыннар мен? х?зер, милицияга алып китеп карасыннар! ? милиция кил?ч?ген? шиге юк иде аны?, ?н? ?рге очтагы Б?ре Тимер абзыйны исерек баштан ?з т?р?з?сен ваткан ?чен ген? д? унбиш к?н утыртып кайтардылар. ? бу си?а ?з т?р?з?? т?гел, бу – кешенеке. К?пмег? ябарлар ик?н инде?! Мал ?енд? озак ятып булмас шул, ярый, ?ич югы т?н ?итк?нче килм?с?л?р… ? т?нл? кая барасы??! Шулчак Иск?нд?рг? ?з язмышы шул тиклем кызганыч булып тоелды, ул к?зен? м?лдер?п карап торган ала бозауны муеныннан кочаклап алды да ?ксеп елап ?иб?рде.

… Мен? милиция д? килеп ?итте. Иск?нд?рне кулларыннан каерып алдылар. Шулчак н?ни ху?асына ияреп чыккан ала бозау телг? килде:«Калдырыгыз аны… Мине т?рм?г? ябыгыз!»

?ир?н мыеклы усал милиционер Иск?нд?рне машинага к?т?реп кен? атып б?рде д? бозауга камчысы бел?н сыдырды. К?з яшьл?рен? буылып машинага ташланган ?нисен д? тибеп кен? ?иб?рде теге милиционер. Машина кузгалып кит?г?, ?ыелган халык теге бозауны кыйный башлады–«?инаятьчене яклады ул, дим?к, ?зе д? ?инаятьче. Ныграк сугыгыз, ныграк!» Бераздан халык юкка чыкты, урам буенда тукмалудан уфылдап яткан ала бозауны кочаклаган ?нисе ген? калды. «Т?з, малкай, т?з… ?зе ятимне? малы да ятим шул…» – дип бозауны? муеныннан сыйпый-сыйпый елй иде ул.

Иск?нд?р ишек шакуга уянып китте. Ала бозауны к?рг?ч к?зл?ре шар булды. «?й, б?л?к?ч, сине д? монда китердел?р мени?!» – дип пышылдады ул мо?су гына.

Шул чакта гына ?ле к?рг?нн?рене? т?ш булуын, ?зене? мал абзарында ятуын абайлады. Тукылджау тагы кабатланды. Иск?нд?рне? т?не буйлап чебенн?р й?герешк?нд?й булды.

– Иск?нд?р, улым, ач… Ач, балакаем, ятма анда. Мин барсын да бел?м инде.

?нисе килг?н ик?н бит. Барсын да бел?м ди ?зе.

– Милиция юкмы со?? Т?рм?г? алып китмил?рме?

– Курыкма, улкаем, курыкма! – ананы? тавышы калтыранды.

Иск?нд?р ?зе д? сизм?ст?н ишек кел?сен ычкындырды. ?нисе шундук атылып керде д? улын кочаклап алды:

– ?й, дивана малай, котларымны очырды? бит! Шулай итеп качып яталар мени?!..

Абзарда чакта да, ?йг? керг?ч т? ?нисе бер авыр с?з д? ?йтм?де а?а. Муенындагы кызыл эзне к?рг?ч кен?:

– Н?рс? булды, улым, – дип сорап куйды.

Иск?нд?р берни д? булмагандай:

– ?й, малайлар бел?н к?р?шк?н идек, – дип ?авап бирде ??м т?р?з?г? карап ?ст?п куйды,– Моны? пыялалары кайда, ?ни?

– Тегел?рг? биреп ?иб?рдем, – диде Х?мд?н?,– ?тие? булса, болай тормас иде д?… Ярый ?зе? д? ?с?се? инде…

Шулай шул, ?тисез кыен шул… ?тисезлек ?зен сиздереп тора шул…

Эх, тизр?к та? атсын иде…

Та? атсын иде…

Кешел?рне? г??д?се ген? ?л?, ? ?аны к?б?л?кк? ?йл?неп кабер тир?ли очып й?ри ик?н, диг?н с?зл?рне ишетк?не бар иде аны?. Иск?нд?р б?ген бозау к?т?рг? чыкан иде. Ш?гали бабай бел?н берг? туры килдел?р. Авыл халкы бик ихтирам ит? Ш?гали картны, аны? к??елен китм?ск?, р?н?ешен алмаска тырышалар. Бераз ш?рлил?рдер д? инде, ч?нки аны б?тен н?рс?не? д? телен бел? дил?р. Шулайдыр, шулай булмаса, биял?й чаклы гына болыт кис?ге килеп чыгып, Ш?гали бабайларны? б?р??ге бачасына гына явып китм?с иде. Башка бакчаларга яумады бит. Ай буена.

Ш?гали бабай кызыклы н?рс?л?р турында к?п с?йл?де Иск?нд?рг?. Л?кин к?б?л?к турындагы хик?яте барсын да оныттырды.

«…Шуннан со? ятим малай ?нисене? кабере янына килеп баса да, ?зене? мо?-зарларын с?йли: ?ги бала булып яш??л?ре авыр ми?а, ?нием. Ник безне ташлап китте?, ник кайтмыйсы??! Синсез д?ньяларны? бер нуры юк, сагындым бит, ?нием, кайт инде…» Шулчак ?лл? кайдан гына очып килеп, кабер р?ш?тк?сен? бер к?б?л?к куна. Бик х?лсез була ул. Р?ш?тк?д? корган яфрак сыман эленеп кен? тора. Ятим малай к?б?л?кне кулларына алып ирк?ли, малайны? ?ылы сулышыннан к?б?л?к ?анланып-терелеп кит?, р?хм?т ?йтк?н сыман аны? баш очыннан талгын гына ?ч кабат ?йл?неп уза да юкка чыга. «?й, ?ием, – дип уйлый малай, – ?аннарымны ?ылытыр кеше булса, мин д? канатланыр идем…» Кин?т ?нисене? ягымлы тавышын ишет?:« Р?хм?т си?а, улым. Син кичерг?н газаплардан х?лсезл?нг?н к?б?л?к – ул минем ?аным иде. Син аны ?зе?не? изгелеге? бел?н терелтте?. ??м мин кабат сине? янга кайттым. Без берг?, улым…»

Бу хик?ят турында малай к?н озыны уйланып й?рде. Кайтыр алдыннан Ш?гали бабай Иск?нд?рне? аркасыннан с?еп ?йтеп куйды:

– К?т?г? син чыгасыны белг?ч, бераз шикл?нг?н идем. Беребез бабай, беребез сабый, м?йт?м, ай-?ай, малларны таратмабыз мик?н. Бик ?ег?рле булды?, маладис. Тач ?тие?? охшагансы?.

– Ш?гали бабай… – Иск?нд?р ?л?нд?ге чыбыркысын иелеп алды, – Ш?гали бабай, ? мин ?тиемне терелт? аламмы?..

Инде бабай тынып калды. Аны? к?зл?ре т?псез мо? к?лен? ?верелде. Озак кына ?нсез торганнан со? б?тенл?й икенче тавыш бел?н:

– Бер кем д? м??гелек т?гел, улым. Кеше кит?, ?ирд? аны? эше кала, ?имеше кала. ?тие? изге кеше иде, урыны о?махта булсын. ? син аны? рухын терелт? аласы?, улым. Аны ф?кать син ген? терелт? аласы?. Моны? ?чен озак вакыт кир?к, ?рвахлар рухына тап т?шерм?слек итеп яш?рг? кир?к…– дип ?йтеп куйды.

Й?р?ге ашкынып типте Иск?нд?рне?. Куанычы к?чле иде – ятимлекне? б?тен ачылары артта калачак х?зер. ?тисе бел?н берг? кайтып керг?ч, ?нисе н?рс? ?йтер ик?н?! ?й, с?енер инде, ?й кочаклар, ?й, ?б?р инде. Елап та алыр. Еласын, ?йд?, еласын бер туйганчы. Эх, ?тисе бел?н кайтып керг?ч!.. ? шулай булачагына шиге юк иде Иск?нд?рне?. Андый-мондый гына кеше т?гел, Ш?гали бабай ?зе ?йтте бит. ? син аны терелт? аласы?. Аны ф?кать син ген? терелт? аласы?, диде…

К?т?не? урамга кер?е булды, Иск?нд?р зиарат ягына й?герде. ?лл? артык кабаланды, ?лл? бер?р н?рс?г? абынды, м?т?лл?п китте, сы?ар к?л?ше ?лл? кайда очып барып т?ште. Тик малай мо?а игътибар итм?де,сикереп торды да аксаклый-акаклый й?гер?ен белде. К??еле тулган Ш?гали бабай, аны? артыннан карап, ?и? очы бел?н к?зл?рен с?ртеп алды, иренн?рене? калтырануын гына басарлык чара тапмады…

Зиарат коймасын сикереп керг?ч, Иск?нд?р таныш каберг? ашыкты. К??елен с?ер серлелек бил?п алды. Аны? уйларын ?тисе д? белеп торадыр, улы кичерг?н газаплар аны да ?рнет?дер. Кабер р?ш?тк?сен? ак к?б?л?к килеп кунды. Малайны? й?р?ге дерт итеп китте, т?не эсселе-суыклы булды. Ул сак кына кулларын алга сузды, тик к?б?л?кне учына алырга гына ??рь?т итм?де, очып кит?р д? Иск?нд?рне? б?тен хыялларын ?имерер т?сле тоелды. Малай к?зл?рен к?б?л?кт?н алмый гына ?ирг? тезл?нде:

– ?тием, кайт!.. Синсез бик кыен безг?, – дип пышылдады ул,– Ми?а да кыен… ?нием? д?… Кайт, ?тием, кайт…

Аны? я?аклары буйлап к?з яшьл?ре т?г?р?п т?ште. Ма?гаена салкын тир б?реп чыкты. С?з ?йтк?н саен иренн?ре, юк, иренн?ре ген? т?гел, б?тен т?не, т?нене? ??рбер к?з?н?ге дерелд?де.

– ?тием, кайт!.. Азга гына булса да кайт!.. Минем сине бик к?р?сем кил?… Сине? бел?н урамнан ?ит?кл?шеп ?т?сем кил?… ?тисе юк моны?, дим?сенн?р… Кайт, ?тием, кайт… Азга гына булса да…

К?б?л?к канатларын ?илпеп ?авага к?т?релде. Иск?нд?р д?, кулларын алга сузган килеш, а?а ияреп торып басты. К?б?л?к малайны? баш очыннан ике тапкыр ?йл?нде д? авыл ягына табан очып китте…

Иск?нд?рне? колагына ?тисене? ягымлы тавышы ишетелг?нд?й булды:«Р?хм?т си?а, улым…»

?тисе!!!

Кайтты!!!

Ул ялт итеп артына борылды. ?тисен кчаклап алырга ?ыенып кулларын ??йде. Тик тир?-юнд? беркем д? юк иде. Ул ?ле анда, ?ле монда ташланып якындагы кабер куакларын карады. Юк. Беркем д?.

Юк.

Д?нья кин?т ч?лп?р?м? килде, малайны? б?тен булмышын ачы ?рн? дулкыны ялмап алды. Й?р?кт?н кан тамганы ишетел? кебек иде.

Тик ?мете ?зелеп бетм?де.

? б?лки…

К?б?л?к авыл ягына очып китте бит.

Б?лки, ?тисе аны ?йд? к?т?дер…

…Иск?нд?рне к?р?г? ?нисене? й?зе яктырып китте:

–Н?рс?, тыны?-к?не? бетте. К?т?д?н кайткач, бераз ял ит?р иде?…

Иск?нд?р очкынланып янган к?зл?рен ?нисен? т?б?де:

– ?ти кая?

?нисе ?нсез калды. Иск?нд?рне? д? к?зенд?ге шатлык чаткыларын болыт каплады, башы ?зенн?н-?зе т?б?н иелде.

– Кайтмады мени… – диде ул, елак тавыш бел?н,– Кайтырга тиеш иде бит…

Л?кин еламады.

Еламады, к??елене? бер почмагында ?мет уты тагын балкып китте. Моны? ?чен озак вакыт кир?к, диде бит Ш?гали бабай. ?лб?тт?, шулайдыр. Уен эш мени?! Нинди ген? вакытлар кир?к булса да т?з?ч?к ул, терелт?ч?к ул ?тисен. Терелт?ч?к. Та? гына атсын, ирт?г? тагы зиаратка барыр. ?тисе ирт?г? терелм?с?, аннан со? да…

Иск?нд?р урыныннан калкынып, чоланны? кечкен? т?р?з?сен? карады. Т?н карасы сыекланып кил? иде инде.

Та? атарга, барыбер, ерак ?ле…

* * *

Язучы акча яткан почмакка борылып карады. ??м калкынып куйды.

Аны? бу хал?тен к?рг?н комиссия ?гъзалары шундук тынып калды. Тагы н?рс? булырын к?з?ттел?р.

Акчаны? н?рс? ик?нен ул яхшы бел? иде. Теге заманнарда ук ?ле акчасыз калып кемг? барырга, кайда сугылырга белми й?рг?н чаклары х?тсез булды. Шул м?лл?рд?ге кичерешл?рен х?терл?п, язучы елмаеп куйды.

Акча…

…Д?нья матур иде. Сабый к?зенд? балкыган шатлык очкыныдай, к?кт? шаян кояш елмая, аны? к?л?ч нурлары з?вык бел?н т?зелг?н м??аб?т йортларны? т?б?л?рен алтынга мана, алтын т?б?ле йортлар ?зл?ренд? яш?г?н кешел?рне? б?хетле булуына с?енг?нд?й чиксез горурлык бел?н башларын к?кк? ч?йг?н, алар ?зл?ре д? ниндидер яктылык, кешел?р к??еленн?н сибелг?н изге хисл?р тарата, ул хисл?рне т?не?не? ??р к?з?н?ге тоеп тора, ул хисл?р ягымлы да назлы дулкын булып сулышлары?а ?теп кер?, кан юллары буйлап б?тен т?не?? таралып, х?р?к?тл?ре?не ашкынулы ит?, и?н?ре?? канат ?ск?нд?й тоела ??м син «канатымны? каурыйлары нинди т?ст? ик?н?» —дип, ирексезд?н арты?а борылып карарга м??б?р буласы?, бер н?рс? д? к?рмисе?, ?мма канатлары? барлыгына ?аман ышанасы?, ышанасы?, ч?нки ??р кис?ге, ??р к?з?н?ге сихри яктылыктан, назлы тылсымнан тукылган бу д?ньяда башкача булуы м?мкин т?гел, монда тик изге к??елле, алтын канатлы кешел?р ген? яши, ? кайчагында аларны? барсы да ф?решт?дер, гади кеше т?гелл?рдер, гади ад?м балалары болай ук якты к??елле, саф хисле ??м пакь ниятле була алмыйлардыр т?сле тоела, син д? ?зе?не бер ф?решт? итеп сиз?се?, ?аны? чиксез с?ю бел?н тула, бар уйлары?, кылган гам?лл?ре? с?ю бел?н сугарылган була; янда балалары? уйнап й?ри, аларны? шат авазлары, челтр?теп к?л? тавышлары ?зе якты мо?га ?верел?, к??ел кыллары?ны назлап ?т?, елмаясы?, бер гонасыз шушы шат сабыйлар ?ирне? елмаюы кебек тоела; янда ?зелеп с?йг?н яры? атлый, аны? к?зл?рен? карау бел?н б?хет к?лл?ренд? й?зг?н аккош сыман буласы?, ул изге зат, сине бер кайчан да ?ил-давылга бирм?с ф?решт?? ул, шуны тою си?а кодр?т ?сти, Гераклдан гайр?тлер?к ит?, т?б?л?ре болытларга ашкан кайгы-х?ср?т кыялары х?тта бер селт??д?н комга ?йл?н?ч?к, «?ф» дип ?рс?? очып кит?ч?к, с?йг?н яры? янда булган чакта, бар н?рс?г? сине? к?че? ?ит?; яннары?да якын дуслары? бар, син аларга бер ни кызганмады?, ??рчак ярд?м кулын сузып килде?, ??м алар да моны онытмыйлар, ??ркайсысы син дип ?зелеп тора: «Н?рс? бел?н ярд?м ит? алам?», «Ярд?м кир?к булса, ?зем? кил!», «Берг? яшик, якын дуслар булып, бер-беребезг? зур таяныч булып!»—дил?р алар сине к?рг?н саен, син, ?лб?тт?, ярд?м сорамыйсы?, аягы?да ?ле нык торасы?, тик шулай да к??еле? к?т?рел?, дуслары?ны? шундый карашыннан син ?зе?не тагы да гайр?тлер?к ??м к?члер?к кебек хис ит?се?, ч?нки син бу ?ирд? ялгыз т?гел, кайчак ялгыш абынып егылса? да, кул бирерлек якын дуслары? бар, бер к?н килеп аягы?нан язса?, алар си?а ныклы аяк булыр, канаты?нан язса? – канат булыр; д?нья матур, д?нья нурдан тора, изгелект?н, якты мо?нан тора; син б?хетле, ч?нки бу д?ньяда, тик г?з?ллек, наз ??м изге хисл?р бел?н биз?кл?нг?н бу д?ньяда к?пме ген? тел?с?? д? берничек т? б?хетсез булып булмый, кешел?рне? матурлыгын тоеп, ?лл? кайчан инде, бик-бик к?пт?н, д?нья ??нн?т кебек булсын диеп, б?хетсезлек ?ирд?н качып китк?н.

Шушы ?ирг? туганы?а с?енеп, аны тагын матурларга тел?п син яшисе?, к??еле?д? ак хыяллар яши, син аларны чынлык итм?к булып, к?нне т?нг? ялгап тир т?г?се?, сине? бел?н берг? шатлык яши, б?хет, с?ю, сафлык…

Матурлыктан к?зе камашыпмы, шатлык томанында адашыпмы, ?лл? инде кешел?рне? к??еле изгелект?н тулып ташыпмы, д?нья шундый д?р???г? ?ит? – ?ирд? акча бет?.

Кин?т бар д?ньяда акча бет?.

Юк, син ?ле моны сизмисе? д?. Акча башта синд? ген? бет?. Тире? т?геп, к?нне т?нг? ялгап эшл?г?не? табыш китерми, ?лл? инде сине? хезм?те?? кешел?рне? мохта?лыгы кими, ?лл? башка с?б?п килеп чыга… Х?ер, ансы бик м??им д? т?гел. Акча? бет?, аны бик тиз табу юллары да томаннарга кереп юкка чыга. ? син ары барып сугыласы?, бире б?рел?се? – файдасы юк. Балаларны? б?хет авазларын, челтер?теп к?л? тавышларын ?лл? нинди салкын ?илл?р урлый, к?зл?рен? сагыш п?рд? кора, алар си?а авыр с?з ?йтмил?р, алар синн?н нидер к?т? ген?; хатыны?ны? к?зл?рен? карап б?хет к?лл?рен? чумалмыйсы?, ?з-?зе?не Гераклдай итеп, кодр?тле зат итеп тоялмыйсы?, ? ф?решт?? сине? к?зг? карый, нидер к?т?, нидер ?мет ит?; син аларны? н?рс? к?тк?нн?рен ачыклардан-ачык т?шен?се?, ??м бер вакыт теге дуслары?ны, и?-и? якын, якты дуслары?ны шатлык бел?н иск? т?шер?се?, алар сине газапларга бирм?с, алар сине яклап-саклап калыр, аягы?нан язса?, аяк булыр, канатлары? сынса, канат булыр; ??м син ялгыз т?геллеге? а?лап, к??еле? тулы якты ?мет бел?н, якын дуслары?ны? беренчесен эзл?п табасы?, элек тибеп кен? ачып керг?н ишек янына барып басасы? да т?в?кк?лл?п ишек кагасы?, дусты? сине колачларын ??еп ихлас шатлык бел?н каршы ала, шундук табын кора, ш?раб коя, гапь куера ??м син кыяр-кыймас кына х?ср?те?не ачып саласы?, дусты? сине диккать бел?н ты?лый, ?ылы с?зе бел?н юата да зур борчылу бел?н ?йтеп куя:« Сине? ?чен бер ни ж?лке т?гел, ?анымны да б?леп бирер идем, тик, гаф? ит, акча бир? алмыйм, ?земне? д? к?йм?м комга тиг?н, бер тиенг? тилмереп й?рг?н чагым…»; бу дусты?ны? ихлас к??ел бел?н син дип борчылганын а?лыйсы? да аны? авыр х?лг? калганында ярд?м ит? алмаганы? ?чен кайгырасы?, дусты? ?йб?т, дусты? алтын кебек, ул ?анын да б?леп бирер иде, л?кин си?а б?ген ?ан кир?кми, си?а бераз гына акча кир?к; к??еле? тулы с?нм?с ?мет бел?н икенчесен эзл?п кит?се?, ул елмаеп си?а каршы чыга, сине? якын дусты? ик?нлеген ??рбер х?р?к?те ?йтеп тора, ?мма гозере?не ишет? бел?н, аны, г?я, кемдер алыштыра:«Кешед? акча булыр вакыт мени?!» – ди ул ??м син тулысынча килеш?се?, кешед? акча булыр вакыт т?гел, шундый авыр м?лд? дуслары?ны кыен х?лг? куеп й?рг?н ?чен ?з-?зе?? н?фр?те? арта, ?инаятьче булып тоеласы?, л?кин сине? башка бер чара? юк, си?а акча кир?к, б?ген кир?к, ?зек ?мете?не ялгый-ялгый, ?ченче дус янына юл аласы?; дуслары?ны? берсен калдырмыйча урап чыгасы? да, бер н?рс?г? ачык т?шен?се? – бу д?ньяда акча бетк?н ик?н.

Бар д?ньяда акча бетк?нлеген инде ?ирд? б?тен кеше бел?, син бел?се?, бар дуслары? бел?, тик хатыны? гына аны белми, ул гына да т?гел белерг? д?, х?тта а?ларга да тел?ми ул, аны? наданлыгы ?анга тия, шул кад?р д? надан булып яш?п була мик?нни со? дип ?рнисе?, ? ул ?аман ?зенекен тукый:«Балаларга юньле кием кир?к, ? табынга т?мле ризык кир?к»; син ?зе? д? аны чамалыйсы?, кир?к ик?нлеген яхшы а?лыйсы?, л?кин бер н?рс? д? кыла алмыйсы? – ч?нки ?ир шарында акча бетк?н; ? хатыны?, надан, шуны сизми, ул ?аман да ?зенекен с?йли:«Кибетл?р бит, никтер, ?аман эшли, алны-ялны белми базар г?рли, бар урында гигант с??д? бара, кеше нидер сата, сатып ала… Нишл?п акча бетсен бу д?ньяда?!»

Син д?ньяга тутырып карыйсы? да мо?а кад?р к?р? алмаганны к?р?се?: чынлап та бит, кемдер сата ик?н, кемдер сатып ала ик?н бит, алар арасында чит-ятлар да, якын дуслары? да бар ик?н…

Кин?т д?нья якты елмаюын салып ата… К?кт? кояш якты елмаймый бит, кояш анда б?тенл?й юк ик?н, к?к й?зенд? кара болыт туе, болытлардан таш тамчылар тама, таш йортларны? биек т?б?л?ре яшен суккан агач сыман к?йг?н ик?н, шул йортларда ?ан асраган кешел?рне? уй-хисе д?, тел?к-нияте д?, с?йл?р с?зл?ре д?, х?тта й?зл?ре д? кара ик?н. Урамнарда бетм?с ч?п-чар булып кешел?рне? ?имерелг?н хыяллары, ?зелг?н ?метл?ре, алданган ышанычлары елап ята, аларны? и?р??енн?н к??елл?рне чиксез сагыш баса, ?зе?не р?н?етелг?н гарип балалар янындагыдай тоясы?. ?ирне? р?н?етелг?н гарипл?ре…

??м кешел?р елмаюын сала… ??м аларны? чын й?зл?ре ачыла… ??м ?аны?ны чиксез шом богаулый…

Бу планетада к?пт?н инде кеше диг?н т?р югалган ик?н, аны к?пт?н комсыз карашлы ??м ?ткен тешле монстрлар алыштырган, т?рле ерткыч-?анварларны х?терл?тк?н бу мутантлар ?зл?рене? н?фсесен кан?гатьл?ндер? ?чен, х?тта н?ни ген? ?стенлекл?р ?чен и?-и? якыннарыны? бугазына ябешерг? ?зер. Балалар да (х?тта балалар да!) ерткычлыкка табынып ?с?л?р, алар ?нк?л?рен котк?н карчыга балаларыдай, авызларын ачып кычкыралар:«Карыным ач, кан бирегез ми?а! Карр-карр… Канн-канн…» ? ?ти-?нил?ре аларны? ерткычлыгына сокланып карый, явызлар д?ньясына аяусыз ш?хесл?р ?зерлил?р…

?ирне кызганып куясы?. Ул ?зенд? кешел?р яш?г?н чорны сагынадыр кебек тоела. ? х?зер ул чирле. Аны ике аяклы вируслар басып алган…

Л?кин мо?а ышанасы? килми. Бу шулай тоела гына бит, дип уйларга тырышасы?. ?зелеп с?йг?н кеше?, ?ил давыллардан саклап, си?а кодр?т бир?че ф?решт?? янына ашыгасы?. Ишеге?не ачып кер?г? сине ниндидер зур комак каршы ала:«Акча кир?к! – ди ул тешл?рен ?аны?а батырып,– Юньле кием, яхшы ризык кир?к. Акча кир?к!» Сине? ?аны? кайный, ?рн?л?рд?н б?ре булып улыйсы? кил? башлый. Тик тавышы? чыкмый. ??м чынлап та ерткычка ?йл?н?е?не сиз?се?. Бераз акча, аз-маз м?лк?т ?чен кемнедер ?зг?л?п ыргытырга да ?зерлеге?не а?лыйсы?. ?зе?не? шундый д?р???г? т?ш?е??, т?ш? алуы?а к??еле? сызлый. «Акча кир?к ми?а!– дип чиный теге комак,– Акча тап! Ирме син, ?лл? ч?пр?кме?!»

??м ул б?тен пычрагын си?а сибеп кайдадыр чыгып кит?. Сине? инде барыр урыны? юк. Дуслары? к?пт?н коточкыч ?анварга ?йл?нг?н, алар сине якын китермил?р, я тешл?п алалар, я урап узалар. Урамнарда монстрлар й?ри. ?е?д? комак ?аны?ны кимер?. Син ялгыз. Изгелек ??м кешелеклелек х?рабалары арасында басып каласы?. К?кт? кара болыт. ?ирд? кара?гылык. Син д?ньяны? со?гы могиканы.

Урамдагы сасы к?л??ект? кин?т ?з-?зе?не к?р?се?. ??м куырылып катып каласы?. Чынлап тамы бу х?л?! Т?ш т?гелме?! ??м куркудан ярсып кычкырасы?. ?з тавышы?нан уянасы? кил?. Л?кин уянмыйсы?, ч?нки бу – ?н. ??м к?згег? й?гер?се?, к?л?вект? к?рг?н н?рс?л?рне? д?рес т?геллеген? ышанасы? кил?. Л?кин к?згед? д? шул ук к?ренеш каршы ала: си?а аптыраулы к?зен т?б?п, олы бер суалчан карап тора. Син бер суалчанга ?йл?нг?нсе?!

??м син, чынлап та, ?зе?не суалчан итеп тоясы?. Ирексезд?н к??еле?не курку били, кемдер килеп сытып кит?р кебек була. Син инде аяк тавышларын да ишет?се?. Тик котылу юлын табалмыйсы?. ?ир тишеге булса, кереп качар иде?…

?мма шунда кин?т… Шунда кин?т х?тере?? т?ш?… Кара к?нн?р кил?-калса диеп, яшереп куйган акча? бар, л?баса! Ничек оныткансы? бу хакта син, ник ирт?р?к исе?? т?шм?г?н?! Син белмисе?… Бу м??им д? т?гел… ??м син шул акчага й?гер?се?. Аны кабат кулы?а алу бел?н тир?-якта бер могъ?иза була. Д?нья кабат якты нурга тула, ул изгелек бел?н балкып кит?. Дуслары? да си?а шат елмая:«Ярд?м кир?к булса ?зем? кил, Берг?-берг? яшик!» Хатыны? да м?х?б?тт?н тулган карашлары бел?н сине назлый:«Кадерлем син минем… Берд?нберем!..» Балаларны? шат тавышы я?гырый. Д?нья кабат ?з х?лен? кайта.

Д?нья кабат елмаюын кия…

Язучы к?зл?рен акча пачкасыннан алалмыйча, торып басты.

??м б?лм?д?ге беркемне д? к?рмич? акча яткан почмакка омтылды. Комиссия ?гъзалары елмаешып куйды. Мен? кайда и? кызыклы мизгел! Башлык, бар к?чен ?ыеп, аны? чыраена типте. Л?кин ни с?б?пт?ндер шул мизгелд? ?к ?зе как ид?нг? барып т?ште, калак с?якл?рене? шыртлаганын ишетте, ?пк?л?ре урыныннан к?чк?нд?й булды. Ул арада кемне?дер ?кч?се аны? борынына басты да кин?т борылыш ясап, танавын ч?пр?кк? ?йл?ндерде. Комиссия башлыгы ?ушын ?уйды. Язучы сугыша бел? иде. Мизгел эченд? ул икенче милиционерны да ид?нг? сузып салды. ??м ?ченче т?ртип сакчысына карап катып калды. Хатын-кызга аны? кулы к?т?релми иде.

Ул ?зене? нинди ахмаклык эшл?г?нен бел? иде. Котылу юлы бер ген? булырга м?мкин. Язучы к?зен акайтып, акча яткан почмакка ташланды. Тик пачканы ?релеп алдым гына диг?нд?, б?тен т?нен н?рс?дер к?йдереп узды…

Иск?нд?р инде ?тисене? м??гег? д? терелм?яч?ген, ?зене? гомер эченд? бер ген? кабат та аны? к?зл?рен? карап:«?ти» – дип ?йт? алмаячагын бел? иде. Моны? никад?р гаделсезлек, ачы югалту ик?нен к??еле бел?н тойса да, акылы бел?н ул ?з язмышына к?негеп бара иде инде.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=48650344) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.