Книга - Алтын сандыктагы ырлар

Алтын сандыктагы ырлар
КАДЫР АБАКИРОВ


Кадыр Абакиров к?п жылдардан бери ыр жазып келе жатат Анын айрым ырлары басма бетине жарык к?р?п, окуучуларга тартууланган. Анын жомоктору, учкул с?зд?р?, ыр китептери ми?деген нускеада басылган. Биз анын айрым ырларын окуучуларган сунуштайбыз.





КАДЫР АБАКИРОВ

Алтын сандыктагы ырлар



Ч?пт?рд?г? ш??д?р?м



Мергенчимин бул ?мурд? ыр издеп,

Мейкин жерди келатамын изилдеп.

Борчуктарды улам ?т?м айлана

Барчу жерим улам-улам бийиктеп.



Адырдагы кайберенди акмалайм,

Азаптана ырларымы таба албайм.

«Жан д?йн?м кайдадыр качты»– деп?

Жайык т?рд? каранамын кайгырам



А?гычакты ыйык жерди карадым,

Асыл ырдын к?р? койдум караанын.

Ар бир тамчы ч?пт?рд?г? ш??д?р?м,

Аны жыйып бул китепти т?зг?м?н



Т?рт??

(Алтын, темир, ыр жана ж?р?к)



Акындын асыл ырлары,

К?п жылы катар чыкпады.

Бар эле алтын сандыгы

Ага катып сактады.



Сактаса темир сандыкка

Суу тийгенде дат басмак.

Карарган ?? каптамак

Канткенде кылым чыдамак.



Алтын сандык акындын ж?р?г?

Ж?р?кт? берсе сонун ырлар жаралмак.

Чыныгы ырлар темирде эмес,

Асыл ж?р?к асылдыкты сактамак.



МЕКЕН Ж?Н?НД? ЫРЛАР



Жалгыз адам жашай берсин капасыз

Ата- Журтум му?-кайгыга батпасын.

Кайрат айтып биз жазып алабыз,

Бир кишинин башындагы капасын.



Ар дайыма с?й?? менен барктайбыз

Ыйык конуш аны бекем сактайбыз.

Ата- Мекен коркунучта калбасын

Ал к?р?н?ш баарыбыздын кайгыбыз.



Ким жымырса ата-журттун байлыгын,

Ага дагы чыны менен оор болот.

Д?йн? м?лк?н эми кайда жашырат,

Т?н? боюу уйку к?рб?й толгонот.



Уурдаса ата-журттун байлыгын

Жан д?йн?с? кооптоно тынч турбайт.

Т?з?к жашоо нак ?м?рд? биле албай,

Т?рм? эшиги, шект?? дабыш угулат.



МЕКЕН ЭНЕ

Ке? мекенге эмгек кылган жигиттер,

Ата Журттун мээримине б?л?нс?н.

Эмгек деген алдыдагы чо? мейкин

Эл ичинен кайра жа?ы т?р?лс?н.



Мээрим деген айтып б?тк?с ишеним,

Андан ашкан андан улуу нерсе жок.

Медал, орден, наамдардан жогору,

Мекен Эне бийиктикте к?нг? окшоп.



АЛКЫШ

Ата-Журтту биз ыйык к?т?н?п,

Чымчым жерин б?т?н элге бербейли.

Ырга салып, туулган жердин к??г?м?н,

Ырыс бешик аны да?ктап келели.



К?? жаратып, дастандарды жазалы,

К??л? ыргак обондордо кайкысын.

Ке? мекенди барктап к?т?п алалы,

Кел??ч? муун, бизге айтсын алкышын.



БАШТАЛАТ

Ар бир ч?п, ар бир дарак шуудурайт,

Ата журттун ыйык ыры угулат.

Бизге келген назик деми мекендин,

Бийик добуш ошол жактан туюлат.



Ч?п, суу, бийик-бийик тоо жатат,

Да?ктуу элдин ырын ырдап жатышат.

Мээрим чачкан т?б?л?кт?? кайрыктар,

Мекен Эне ошол жактан башталат.



АТА ЖУРТТУН ?Н?

Ж?рг?нч?б?з жол уланткан сапарды,

К?р?н?п туулган жердин аймагы.

Ат кишенеп, а койлор маараса,

Ата журттун ?н? угула баштады.



Арыдан кобур-собур ?н чыгып,

Туулган жердин ырларындай угулду.

Ыйык жердин т?г?нб?с оту жаркып,

Ырыстуу ыргак маа бакыттай туюулду.



УЛУУ ЫРЛАР

К?з?б?зд?н карегиндей бек сактап,

К?т?н?л? Ата-Журттун байлыгын.

Жа?ы муун келе жатат такымдап,

Жаштарга ?тк?р?? керек бардыгын.



Коркоолордон бийиктикте к?н ?л?п,

Эл байлыгын устукандап б?лб?с?н.

Балдарыбыз жакыр калып т?б?л?к,

Наалат айтып к?з жаштарын т?кп?с?н.



Ар бирибиз ?лк?б?зд? бай кылсак,

Жер-жердеги д?йн?б?зд? чогултсак.

Баарысын чачкын кылбай жыйнасак,

Кийинки муун, келечекке арнасак.



Булбулдар учуп турсун асмандап,

Кой ?ст?н? торгой келип уялап.

Уулдарыбыз бизге рахмат айтышса,

Улуу ырлар ак жашоодон жаркымак.



ДАЙЫМ ЖАШ

Ата-журтка арналган с?й??б?з,

Эч убакта сырт тараптан башталбайт.

?м?т?б?з чет жактан башталса,

?ш?к уруп, бороондорго кабылат.



Ак с?й??б?з ?рт алып тутанат,

Ичибизде соккон ж?р?к жаратат.

Ошол ?ч?н эч убакта картайбас,

Ошондуктан Ата- Мекен дайым жаш.



КАТТАЛАТ

Ата Журт ыйык болот баарынан,

Дарак, суу баардыгы те? жай алган.

Жол боюнда кап-кара таш жатат,

Ошол дагы Ата Журт деп аталат.



Ташка дагы зор ырыхмат айтылат,

Ата журтту т?з?п турат кара таш.

Ошол таштан мекен ыры башталып,

Ыйык ырлар ?лб?с болуп жаркымак.



Ушул ыйык кара ташты баалабай,

Коркоолор алтындарга жутунат.

Алтын, к?м?ш келечекте улуу м?лк,

Жулуп алып уурданганга умтулат.



Албагыла ата журттун байлыгын!

Б?тк?л элдик каргыш-илкиш айтылат.

Ач к?зд?кт?н д?йн? тайып баратат,

Уят иштер тарыхтарга катталат.



Жол боюнда жата берсин кара таш,

Ата Журттун ырын ырдап жатпайбы.

Аны карап баардык адам ?т?ш?т,

Ал кара таш ке? мекендин байлыгы.



ТЕМИР – КАНАТ ТУУЛГАН ЖЕРИМ

Темир Канат, Темир Канат, канатым,

Ж?р?г?мд? сага арналып ыр жатсын.

Кыштактар бар к?пт?г?н,

Аларды да к?п к?р?м.

Эмне ?ч?н мен ?з??? тартылам!

Оюман сен ж?н?нд? кыяк тартам.

Эмне ?ч?н сен ж?н?нд? ыр жазам?

Жа?ылыкты жан д?н?мд? жаратам.

Жолугууга сага учуп баратам.

Темир Канат, Темир Канат канатым,

Ж?р?г?м? тийип турат канаты?.

Ал канат, мени асманга учурат,

Ыр болуп, Жан д?йн?м к?кк? учат.

К?кк? учурган мээрими?е ырахмат.

С??г?м сенин турпагы?а жашынат.

Киндик каным тамган эле ?з??д?,

Сени менен ке?ей??д? бул д?йн?

Ж?р?г?м? ыр болуп келеси?,

Балалыктан ?чп?с элес береси?,

Темир-Канат, Темир-Канат, канатым,

Ж?р?г?м? тийип турат канаты?.



ОЙГОНУУ

К?л жээгинде сапар барып т?н?д?м,

Э? бир сонун ?т?п жатты т?нд?р?м.

Айдын нуру к?л ?ст?н? сайылат,

Жээк тарабым ?з?нч? эле салтанат.

Уйкум келип, мемиреп уктапмын

Таза желдин салкынына жыргапмын.

Эртеси толкун болуп жатыптыр.

Бакалардын ?н? чыгып калыптыр.

Толкун ?н?. Ойго батып толгондум.

Ата Журттун доошун угуп ойгондум.



БЕЛЕК

Менин с??г?м туулган жерге коюлат,

Ошондуктан туулган жерге Чо? урмат.

Аталардын с??г? жаткан аймакка,

Бери аттап башканын буту баспасын.

Арабыздан арам ойлуу ким бир??,

Туулган жерди б?т?н элге сатпасын.



«Туулган жерди ыйык к?р?п сакта»– деп,

Тукумума улуу мурас калтырам.

«Мекени?ди кан-жаны?дай карма»– деп,

Бабаларым мага белек калтырган.



Кагылайын Ата Журтум ж?н?нд?,

Капаланып абдан эле к?п ойлондум.

?з?нг? -Кууш, Каркыраны алдырганда

Ж?р?г?м? алдыргандай болгомун.



Эмне ?ч?н бизде кээ бир пенделер,

Ата конуш аны такыр ойлонбойт.

Ал адамдар ата журтка караганда,

?з жашоосу аябй к?пк? ойлонот.



Кагылайын ыйык ата конушум,

Капаланып к?з жашы?ы т?кп?г?н.

Сен ыйлап капаланып каалганча,

Мен ыйлап, к?з жашымы т?г?й?н.







ЧАКЫРЫК

?лк?н? талап тоноо башталды,

«Коргогула» чакырыктар ташталды.

«Айтчы» кимдер талап-тоноп жатышат,

Аны издеп акырындап табалы.



Бекемдеп элибиздин байлыгын,

К?з?б?зд?н карегиндей туталы.

Аябай коргоп улуулардын намысын,

Ата Журттун чакырыгын угалы.

2005-жыл



АМАН Ж?РЧ?

Ашуунун туу кырына баргамын,

Ачылып туулган жердин аймагы.

Ата-конуш жазында жап-жашыл,

Агып жатат алкынып сайлары.



Туулган жерди ушунчалык сагындым,

К?з алдымда к?рк?мд?кт?н майрамы.

Аман ж?рч? айды?данган аймагым!

Айланайын Ата-Журттун аймагы.



ЭРТЕ? МЕНЕН

Жан энекем уй саап жатат эшикте,

Та?кы сууктун илеби улам сезилет.

Т?р тараптан салкын аба дем бере,

Т?м?нк? айыл, коюн айдап ?т? элек.



К?к т?т?нд?н ке? талаага жыт тарап,

Жаш к?ч?тт? турган кези жел термеп,

Окуранат аркандалган жалгыз ат,

Орто?ку айыл, коюн айдап ?т? элек.



Уйчумандар уйун айдай чогултуп,

Мурап болсо, сууга кетип бул кезек.

Жон-жондордон таза салкын жел жортуп,

Жогорку айыл, коюн айдап ?т? элек.



Биринчи айыл бапыраган ?з?ммун

Экинчи айылым кыштактагы кандаш элим

?м?т чачып айга карай умтулган

?ч?нч? айыл ж?р?кт?г? туулган жерим



Гулг? толуп кен мекендин аймагы

Ошолоро ырымы арнап жазайын

Асман- айга ке?ейтип аймагын

Аман болгун кагылайын ?ч айлым.



БАРАТАМ

Шамал, желди шарактатып айдаган,

Сан жылкыны адырларга байлаган.

Жигиттери кымыз ичип ша?данган,

Кыраан б?рк?т кыра?дарда айланган.



Булуттарды канжыгага байланган,

Буурул т?нд? карылары кеп салган.

Марыбай келе жаткан т?б?л?к,

Манас ыры боз ?йл?рд? айтылган.



Жалгыз атчан жолочулап жол ?тк?н,

Жа?ырган айы булуттарга с??г?г?н.

Кайы?-талы к?нд?н нурун с?рт?нг?н,

Кабыланы кара?гыда жол ж?рг?н.



?з?н бойлоп келе жатам сапарлап,

?з?м? жолдош болот аткан та?.

Кызыл атты кырдан ылдый желдире,

Кыргызым ?нг?н жерге баратам.



Тамылжыйт улуу тоолор алыстан,

Та? эртеде сапар тартып аттангам.

Байтак жолдо к?л?г?мд? желдирип,

Бабаларым ?нг?н жерге баратам.



Арыдан укмуш-укмуш г?л жайнап,

Адырларым мен кургурду каранткан.

Туу кылып денемдеги ж?р?г?м?,

Туулган жердин аймагына бараткам.



ОЙГО Т?Ш?Т

Туулган жерде бир аскача бар эле,

Ар жылына боорун жарып г?л ?н?т.

Бай асканы б?т?н жерден эстегенде,

Баягы бир тутам г?л ойго т?ш?т.



Берекел?? аска эсимен кетмек беле

Бетиндеги г?л кооздукту ачпайбы.

Ата конуш с?й?? чалган ырларынын,

Ардакталып ыргагы чыгып жатпайбы



УЛУУ АТАК

Чындыгында мекен деген улуу с?з

Маанисинде жашап жатат ?лб?ст?к.

?ск?н жерди ыйык сактап к?т?л?к,

?лг?ч?кт? жоодон коргоп ?т?л?к.



Ар бир дарак жана дагы ташы алтын

Да?ктайлы бийик-бийик аскасын.

Аскадагы жылма таштын бетине,

Жаздыралы бабалардын аттарын.



Ошол ырды балдарыбыз жаттасын,

?н чыгарып обон кылып ырдасын.

Мекен деген улуу да?кка берилип,

Керек болсо ?з ?м?р?н арнасын.



ЖУРТ ДАЯР

Акбозун минип алып сабалап

Аркырак арыбас талант бизде бар.

Асыл таштай ар дайыма аярлап,

Ал талантты ардактаган эл да бар.



Таргыл атын минип алып чапкылап,

Таланттуу татынакай уул бизде бар.

?кс?к кылбай улуулукту бек сактап,

?н?рл??н? ?рч?т??г? журт даяр.



КЫЛЫЧ

Бир?? мага бере койду болотту

Мен андан кылыч жасап таштадым.

Алыс жолго, эл четине кетеерде

Аны алып, ?з балама арнадым.



Кылычты алып, Акбозчон баратып

Балам кетти ?з мекенин коргоого.

Алыс жакка улуу ысымын жайылтып,

Ата-журтту биз алабыз колдоого.



КЫШКЫ ТАЛААМ

Кышкы талаам ак кепинге оронгон,

«Сен аны ?лд? экен» деп ойлобо.

Адам деген ар кыялга алдырат,

Арам нерсе келе берет ойлорго.



Кышкы талаам уктап жаткан убагы,

Эс алып тынч уйкусун кандырсын.

Кылым боюу бизди багып келатат,

Кыш келиптир эми ал да эс алсын.



Жаз келгенде асыл талаам ойгонот,

?р?н алып ыйык жерге себебиз.

Укум жерлер ата баба байлыгы,

Урмат менен ырга салып келебиз.



АР КЫЛ ЫРЛАР

-–

КЫЙГАЧ КЕТКЕН

Кыя жолдо баратты?,

Кыялданта карантып.

Кыялдана артта калдым,

Кыяк менен ыр жаратып.

,

Ой, санаага ашпайт экен,

Ойлогондун баардыгы.

Кыялданып карай бергем,

Кыйгач кеткен бактымы…

ЖАЗЫНДА

(д?йн? ачып)



Заргындар турат г?л ачып,

Аарылар конуп кайталай.

Шамал ?тт? да? салып,

Шарданы такыр тарабай.



Талааны карайм та?данып,

Капа да жок менде эч.

Д?й?м куштар ?н салып,

Д?йн? ачып турган кез.



ЖОМОКТОГУ Т?Н

Мерген менен а?чылыкка баргамын

Анда менин эс тарта элек бала чагым.

Издеп келдик эликти тоо-токойдон,

Эч нерсе жок, жолубуз да болбогон.



А?чы менен бир ??к?рг? т?н?д?м,



Тамактанып к?рд?м тоонун т??д?р?н.



Жомокто жез кемпирлер ж?н?нд?,

Укмуш кепти укпагамын ?м?рд?.



Баатырлар кылыч менен чабышат,

Туулган жерин алар коргоп жатышат.



Жоо же?илип артка карай баратты,

Баатырлар улуу эрдикти жаратты.





Жылдыздар асмандан к?з ымдап,

Жымы?дап шоолалары жаркылдап.



Токой шуулдап, жез кемпирлер келеби,

Токтоно албайм, уктай албайм мен эми.



Yйг? келдик сапарлап эртеси эле,

Жамгырлап шамаалданып кечинде.



Андан бери далай жылдар ?т?пт?р,

Ак булуттар тоого карай к?ч?пт?р.



Азыр деле мага чачып с?йк?м?н,

Эсимде ??к?рд?г? сырдуу т?н.



Сыйкырланган ошол т?н?м оболу,

Мергенчинин мага айткан жомогу.



Балалыкка с?йк?м отун жагыптыр,

Бакыт т?н?м жомоктолуп калыптыр.



ЖЫЛДАРГА

Менин алды жагыман

Коён качты сере?деп.

Чар тарапты карап коюп,

Безип барат эле?деп.

Бир кезде мен жаш элем,

Чачтарымды ак басты.

Г?л чачтым эми алчадай,

Жылдар дагы коён ??д??,

Дайнын кетти таптырбай…



ОЙЛОНУУ

Уйкусурап т?н жарымы мезгилде,

Уктайм анан бир кезекте ойгоном.

Секетим ай, сакталды? го эсимде.

Сени эстеп кайра- кайра толгоном.



Эркт?? ж?р?к ак с?й??н? жаратса,

Эчен жылдар эстен кете койбогон.

С?йк?м?н?н жылдыз жанып баратса,

С?й?? ушундай ыйыкпы деп, ойлоном.



КЕЧИНДЕ

Саан бээлер чогула,

Келип жатат желеге.

К?н кылкылдап батууда,

Кызылын чачып кечинде.



Аркы жактан ?н берип ,

Козу маарап, ?н салат.

Короого ээрчен ат келип,

Чо? казыкка байланат.



С?йк?мд?? кеч ашыгып,

Тоолорго келди шашылып.

Жылкылар ж?н?йт жайытка,

Жылга менен да? салып.



Сапар тартып т?рл?рг?,

Булут к?ч?т шашылып.

Белесте булагы к?рк т?г?,

Берметтери чачылып!



Суур торсоюп а?куштап,

Кире качат ийнине.

Тоонун г?л?н жел термеп,

Назиктик отун билдире.



Арыдан тосуп койлорун,

Атчан малчы ашыгат.

Т?н?рг?н булут аскадан,

Т?н?к издеп шашылат.



ЧАКЫРЫК

Алыс жакта чабан ?й? к?р?н?т,

Айланага бийлик кылып т?н ж?р?т.

Терезеден алсыз нурлар таралып,

Тигинде жалгыз чырак б?лб?лд?йт.



Ошол ?йд? мен чо?ойдум бир учур

Балалык кез анда ?т?п закымдайт.

Баары к??нд? ошол чырак ошол т?н,

Бакыт болуп мени алдыга чакырат.



БАЛКИМ

Айлананы к?з баскан,

Жамгыр берет дабышты.

Балким ушул жааган жаан,

К?з жааныдыр акыркы …



Таанышым узак жол кеткен,

Карап турам тоо жолун.

Э? акыркы аны менен,

Коштошконум болбосун…

Карыя карайт тоо жакты,

Сыркоо экени болжодум.

Балким, анын э? акыркы,

Караган чагы болбосун…



Баары болот турмушта,

Мен ошону ойлондум.

Коштошкондук аянычтуу

Кандай гана болбосун.



ЖАН ЫРЛАРЫМ

Ажыраштым бир кездеги дос менен,

Мен ?т?д?м ак ?м?рд?н сапарын.

Б?л?нб?ст?н силер менен бир келем

Жан ырларым, жакшы к?рг?н ырларым.



Ак ?м?тт? жакшы ой санаа ээлеген,

Ша?ы чыгып келе жаткан жылдардын.

Силер менен т?б?л?кк? бир элем

Жан ырларым, жакшы к?рг?н ырларым.



Балким мени таштап кетеер башкалар,

Жан ырларым ?з?м болуп калмаксы?.

?л?м келип мени ээрчитип кеткенде,

?з?м ?ч?н ?м?р с?р?п жашайсы?.



К??Г?М?М…

И?ир кирип, жарык ?ч?п,

Алыстан жылдыз к?р?н?п,

Айланага кайра чачат,

Кара?гылык к?к?м?н.

Тоо башынан ай к?р?н?п,

Аппак нурун т?г?лт?п.

Келе жаткан к??г?м?м,

Элесиси? ?тк?н к?нд?н.

Аралыгы болосу?,

Жарык менен келээр т?нд?н,

К??г?м?м ай, к??г?м?м…

Аны оронгон кайран ?м?р?м.



КАН ЖАЙЛОО

Иним Шаадат Акуновго



Балык кармап Тешик-К?лд? ж?рч?б?з,

Кешч? элек б??т-б??т сайларды.

Балдар менен жылгадан ?тч?б?з,

Баратабыз аралай чаап шалбааны



К?п жоктоймун ошол к?нд?н сересин,

Сапар кетип акырындап жок болгон,

Кайра эстесем ал учурдун элесин,

Кайткыс к?нд?р Кан Жайлоомо окшогон.



БАКЫТ БАРБЫ

Турар Кожомбердиевге

?з? ?лд? бирок дагы с?з? калды,

?чк?н жок алоолонгон с?зд?н табы.

Жылуулук келип турду коломтодон,

Жылытып анда отурган адамдарды.



Ачуу- таттуу турмуш жолун аралап.

Ак кагазда жазып кеткен ыры калды.

Араласа далай-далай кылымдарды,

Акын ?ч?н андан ашкан бакыт барбы.



ЖОЛОЧУ

Эшикте кыш, ызгаар суугун таратып,

?й ичинде меш дуулдап ?н берет.

Те бийикте созолоно баратып,

Тереземен ай караанын белгилейт.



Анда-санда дарак кыймыл жаратып,

Мындай т?нд? караан деле к?р?нб?йт.

Шамал гана ?з ?й?н?н адашып,

Шашып ж?рг?н бир жолочу ??д?н?т.



Т?РТ?? Ж?Н?НД? С?З

Достук, эрдик, акын менен жомокчу,

Сапар тартып баары бирге баратты.

Сыдырым жел. Т?зд?р тоого алмашып,

Сыноо к?тк?н дагы далай жол жатты.



Достук ошол татаал жолдо баратып,

Ал ?ч??н? бириктирип таштады.

Жолдош болду к?ч-кубатын арттырып,

Жомокчунун жол арыткан дастаны.



Эрдик болсо астыдагы душмандан,

Эчен жолу карегиндей сактады.

Акын эргип толкундана тынч албай,

Досторуна жакшынакай ыр жазды.



Эриш-аркак жашоо керек д?йн?д?,

Т?рк?к болуп бир-бирине адамдар.

Ал т?рт??н?н ынтымагын салт кылсын,

Алыс жолго сапар тартып жаткандар.



КАРГА ЖАНА ЭРКИНДИК

Карга болуп учуп кетпейм асманга,

Карга болуп кайып ж?рс?м асманда.



Ак кагазга эркиндикти ким чиет,

Ырларыма жетимдик жетип келет.



Бирок карга эркиндикте жашап ж?р?т,

Боштондук чагын обонуна т?ш?р?т.



Адамдар чек коюп бири-бирине,

Кол салышат энчиленген эркине.



Каргалар адамча ой ж?г?рт? албайт,

Асыл ырды бир да карга жаза албайт.



А каргалар жашап ж?р?т эркиндикте,

Кор болгондор жетеби ошол эркиндикке.



АЯЛГА

Аял, аял ачылышты чакырып,

Ал ?з?нч? бул д?н?д? керемет.

Жандай качып жамандыктын ?з?н?н,

Жашоодогу жакшылыкка кезигет.



Учурдагы чо? с?й??г? жол ачып,

Улуулукка канат сермей баратат.

К?рк?м д?йн? табиятты байытып,

К??н?рб?г?н мейкиндерге алпарат.



Ж?Р?К, БУЛБУЛ, АКЫН ЖАНА С?Й??

Ашыктарды ашык кылган ж?р?к болот,

Ж?р?к-дарак, булбул кушу келип конот.

Куштун ?н?н с?й?шк?нд?р т?ш?н?т,

Купуя сырды акын ырга т?ш?р?т.



КЕЗДЕШЕМ

Талант деген бул эмне чынарбы?

Ал чынарга конуп турган шумкарбы?

Шумкар деген о?ой менен карматпайт,

Колду сунсак учуп кетип каларбы.



Эч кимге билинген жок дарегим,

Жер кезип шумкарды издеп келемин.

Талант-шумкар кайда сенин элеси??

Такыр мага бир кармата элекси?.



Ошол шумкар туулган жерде болбогун,

Аны издеп тыным албай жер кезем.

Ат арытып таап чыксам жол о?ун,

Ал шумкарга туулган жерден кездешем



ЭНЕ С?Т?

Биз тааныган бир бала

Адашып кетти туманда.

Кар кычырап айлуу т?нд?

Ж?р?? кыйын ызгаарда

Суук к?ч?п аязда,

Баланы издей башташты.

Жоголгон улан каякта?

Жокту издеп табышты.



Доктур берди дарыны,

Ал бербеди жардамды.

Чогулган жандын баары,

Таппай турду амалды.



Энеси к?р?п баланы,

Жашын т?г?п кайгырды.

Жаш баланын оозун ачып,

Аппак с?т?н тамызды.



То?гон бала тирилди:

«Амансы?бы эне!» -деди.

Жаадырап к?л?п жайнайт,

Жаз элеси чачырайт.

«Адаштым сенден энеке.

Келди?би менин энекем»

Жыргап к?л?п шаттанат.

Жанында турат ке? мекен.



Аяз, азап, баарын же?ген,

Эне с?т? ыйык экен.

То?уп калган балага,

Жан киргизип тирилткен.

Жаз айы анан жылмайды,

Жараткан берип жардамды.



Эне с?т? жаш баланы жаркытты,

Эне мекен ызгаарды кууп чыкты.

Арыда бийик тоонун башынан,

А?гыча к?н жаадырай башбакты.



К?Н??С?З КЕСИЛГЕН АДАМ

ЖАНА ААРЫ

«Т?рм?г? кирбе ай, аары,

Сенин такыр к?н??? жок.

Кайта албай арты?а,

Арманга батпа мага окшоп.



Темирден эшик жасалат,

Бир жабылса ачылбайт.

Ушунда жатып ?л?с??,

Убал соопко карабайт.



Сен сыяктуу мен дагы,

Ж?н жерден эле кабылгам.

Кимге айтамын арманды,

Эркиндикке чыга албайм.



Бул жерди досум т?рм? дейт,

Т?рм? менен ойнобо!

Айыпсыз жатат канча жан,

Ошолордой кор болбо!

?з??? айткан ке?ешим,

Бул тарапка жолобо!»

2010-жылдар



СЕЛКИГЕ

Ал селкинин с?й??с?н

Алтынга ороп сактадым.

Алтынды сурап келишти,

Алмашпадым, сатпадым.



Ал селкинин с?й??с?,

Алтын менен бааланбас

Алмашып ийсе с?й??н?,

Акыйкат болуп катталбас.



М?НД?Р Т?Ш??РД?

Арчалардын башынан,

Аралап учту сагызган.

Жарлуу жээктин жанынан,

Жагалмай учуп бараткан.



Аткулактар бул чакта,

Айдарым желде чабышат.

Жел илебин таратса,

Желпине берет жалбырак.



Жапан талдар мен-менсип,

Акырын гана йиилет.

Назик г?лд?р термелип,

Назданган чагы билинет.

Жалгыз карга эмнеге?

Жар кыяда каркылдайт.

Кирген суу ?н? бул кезде,

Кемер жактан шарпылдайт.



Айгыр ?йр?н чогултуп,

Тынчсызданат эмнеге?

Тай-кунандар чогулуп,

Келип жатат желеге.



Булуттардан от ойноду,

Чарт этип асман жарылат.

М?нд?р т?ш?т окшоду,

Ч?пт?рд? басып калтырак.



САРАЙДАГЫ К?Р?Н?Ш

Сарай,

Сарай.

Тынчтык баскан сарай,

Оодарылган к?? карарат.

Кашаа жактан ары карай,

Кандайдыр бир жыт аралайт.

Сарай ичи сер??нд?кт?

Тынчтык жашап ушул убак.

Желпий келип жел ж?г?рс?,

Желпинет топ аткулак.

Чырк-чырк этип ?н чыгат,

Сарайдын бир жеринде

Куш уясы болсо керек.

Кут таратып консо керек.

Малчы да жок бул жерде,

Малын айдап кетсе керек.

Жел эпкини ч?пт?рд?,

Желпип ?т?т аралап.

Тынчтык чертет бир к??н?,

Тымызын гана сайра?дап.

К??д?н тайбас улуу эмгек,

К?з?нд? к?рг?чт?п башталат.

Саан койлор т?лд??ч? убак жок,

Сарай азыр эс алат.

Мемиреген тынчтык менен.

Кошулуп согуп ?тк?н жел менен

Т?н ичинде жылдыздарга кайрылат,

Жакшынакай дубай салам кабар менен.



БАЛАМА

Кызыгып улам-улам карады?,

Кызыл атчан баратканда сапарга.

Кызыл аты сонун бекен садага,

Кыр ?йд?л?п кетти? алыс жактарга.



Кызыл атчан жигиттей та?дантып,

Кымбат атты ?з?? дагы минээрси?.

Кызыктырып далай жанды карантып,

Кырды бойлоп к?л?к минип келеерси?.



ЖОЛДО

Алыска сапар чыккан болчумун,

Мага досум энчиледи жоргосун.

Жол жомогу токтобой уланат,

Жоргочон узак сапар жолдомун.



Жоргом дагы жол улоодо талыбай,

Жолду басып сапарладым бир далай.

Жорго берген досума да ыракмат,

Жол арбытып келетамын чарчабай.



КОШОМАТЧЫЛЫК ШТАТ

тамсил

Эшек кожоюнун ?йд?-т?м?н ташып,

Эпе?деп ж?р?т жумушка аралашып.



Ит берил?? менен ?й кайтарат,

Короодон анча деле алыстабайт.



Чычкан майда баратты терип жейт,

Эрмек кылып бир нерсени кемирет.



Тоок жумуртка тууйт ап-аппак,

Кожоюну ыраазы болот аны санап.



Б?л?нг?н штат аны менен жанын багат,

Жээ мээнэттенип эмгектене тамак табат.



Бирок, ит дагы бир штат ачып алып,

Кожоюнга куйругун шыйпа?датып.



Жаныбарлардын ызы-чуусу башталды,

«Ит кошаматчы, топ бузгуч».– аталды.



«Бизде кошаматчылык штат жок эле,

Бу б?л?мд? ачып, алды ал эмнеге?»



«Ити?изге к?з салы?ыз», – деп кожоюнга барышты,

Таксыр «Катуу койом»,– деди Мындан ары талапты».



Кожоюн жаныбарлардын ?т?н?ч?н эске алып,

Ит жылбай калды бир оорунга байланып.



Ал бир жерге гана байланып калды,

Бирок, ичет мурунку эле тамактарды.



Кайта жаныбарлардан чуру-чуу чыкты,

«Ит таштабай койду кошоматчылыкты».



Кожоюнга келишти алар кагаз алып,

Ит ж?н?нд? баягыдай арыз жазып.



«Куйругу кесилсин», – катуу койду талапты,

«Жоготуу керек, кошоматчы, арамзалыкты».



«Куйругу кесилсе, эле кошоматчылык б?т?т»,– деди,

«Баардык кемчилик орун алган денесинде береги».



Ошентип аткаруу ?ч?н ушул чечимди,

Иттин куйругу анан барып кесилди



Бирок, иттин куйругу кесилсе деле,

Денеси менен кошомат кылат алиге.



Жаныбарлардын арасында чуу башталды,

Мурунку токтом жарабады, жакпай калды.



Кошоматчылык дарт куйругунда эмес экен,

Ал залал орун алыптыр алигинин мээсинен.



Кошоматчылык кылган итти ?л?мг? буйрушту,

Кичинекей чычкан аткарсын дешти буйрукту.



Ал итти ?лт?р??ч? бир дары таап келди,

Аны билгизбей нанга кошуп итке берди.



Ит ошол замат ?л?п жок болду,

Ал ушундай болмок болчу оболу.

Жер ?ст?н?н дагы бир кошоматчы тазаланып,

Жаныбарлар калышты таза абадан дем алып.



Адамдарда кошоматчылык болбосун,

Алиги ?лг?н итке такыр окшобосун.



КЕ?ЕШ

«Чо? болом» – деп чочо?доду о? колум,

«Бай болом» – деп, сороктоду сол колум.

«Койгулачы!» – Мен аларды тыя албай,

«Кокуйлап» -кыйналдым го бир далай.



Эч ким жокто эки жакты карадым,

«Келгиле! Акырындап ке?еш айттым:

Чо?дордон жыргал к?р? элекпиз

Байлардан пайда тапкан эмеспиз».



Чочондогон эк??н? дарс айттым

Акыл салып акырындап жайгардым.

Андан к?р? илим менен жанды бак

Эмгектенип калк ичинде жолду ач.



ЖАШТЫГЫМ-КЫШТАК

Автобуста баратамын кечинде,

Алдыман чыгат кыштактар.

Жашыл тоонун этегинде

Жаштыгым калган кыштак бар.



Автобус барат аркырап,

Артымда калат кыштагым.

Кырдан аша береерде,

Кылчак-кылчак караймын.



?М?Т

Ала карга ?ш?п бакта отурат

То?уп калган бутактарды чокулайт

Yн?н?н мындай деген дарс окулат:

«Кыш суук жазга чейин дагы алыс,

Аман болсок ага да жетип алабыз».



ЖАЛГЫЗ К?П?Л?К

Карарган чо? таш теп-тегерек,

Yст?нд? к?лч?к. Асман к?п-к?к.

Анда калкылдап желде термелет,

Арманда ?лг?н жалгыз к?п?л?к.



Ал к?п?л?к тап -такыр учпайт,

Бийиктик асман менен к?к?л?п.

Эсимен такыр кетпей калыптыр

Арманда ?лг?н жалгыз к?п?л?к.



К?п?л?к жаш наристе болбосун,

Тагдыр кап кара таш болбосун.

Тагдыр деген кээ бирде оор болот,

Ары-бери кадам жасап ойдолойт.



А?гыча шамал боло баштады,

К?п?л?кт? учурду башка жакка.

Ар адамга сапарлап жылып келген

Тагдыр дагы, ?м?р дагы башкача.



КАРЫ

Кары отурат таш ?ст?нд?

Кайрылып улам ?тк?нг?.

Шарактап ?м?р ?т??д?,

Шамал учуп бу д?йн?г?.



Карянын ?тк?н ?м?р?н?н,

Толкун сого шарпылдайт.

Жакындап к?з к?н?н?н,

Шамалы уруп салкындайт.



ЖЕР КЕПЕ

Биз турганбыз жепирейген кепеде

Б?лм?с? бар кичинекей эки эле.

Ал ?йг? азап болот батмагы

Алыстан конок кара келгенде.



Ак с?й??б?з э? алгач башталган

Ушул б?лм? эк??б?зг? чап-чакан

Жетсек дагы далай сонун ?йл?рг?.

Жер кепени унутпайбыз эч качан.

ЖАЛГЫЗДЫК…

Баратам ке? талаада ?з?м жалгыз

Ойлогон ойлорум, жетим жалгыз.

Жеп ичкен хан дагы ?з? жалгыз.

Жерди саткан жетекчи жап-жалгыз



Бийиктикте тийип турган к?н?м жалгыз

Жабырлаган жакырлыктан элим жалгыз

Ханы жаман журт жалгыз…

Талаада сапарлаган ?з?м жалгыз.



Бирок дагы жалгыздыкты ж?н коёлу

Андан к?р? караламан элди ойлойлу,

Ойлончу элим бириксек жалгыз болбойбуз!

Ошондо арбып же?ишке жеткен болобуз.

2010-жыл



Г?Л ?Н?Т

Тереземен жылып кирип акырын

Айдын нуру ж?р?г?м? т?г?л?т.

Акак т?ст?? айдын аппак нурунан,

Ардагыма ж?р?г?м?н г?л ?н?т.



Тереземен жылып кирип акырын

Жылдыз нуру ж?р?г?м? т?г?л?т.

Жылдыз нурун ж?р?г?м? т?кк?нд?

Жылдыздуума ж?р?к г?л? к?р?н?т.



АЙ, ТАЛАНТ!

Келечектин к?ч?н баштап баратып,

?тк?н к?нд?н музаларын кайталап.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=63100002) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.