Книга - Qəm yağışı

Warning: mb_convert_encoding(): Unable to detect character encoding in /var/www/u2150601/data/www/ae-books.online/wp-content/themes/twentyfifteen/content.php on line 442
Q?m yagisi
Xaliq Temur M?mm?dov


H?yatin sirli yollarinda, qaranliq d?ng?l?rin o biri t?r?find? yol?unu n?l?r g?zl?yir, kim bil?r! ?s?r iki g?ncin faci?li hyatindan, bu faciy? qarsisinda son ?m?d t?k, s?f?rb?r olunmus g?z?l m?h?bb?tin apardigi m?bariz?d?n danisir.





Xaliq M?mm?dov

Q?m yagisi





1-ci povest: M?h?bb?tin g?z? kor deyil


Dumanla doldurub d?nya ?z?n?,

Yatirtdim esq il? aglin g?z?n?.

����(Nizami G?nc?vi)


M?n siz? sevginin g?c?n?n n?y? qadir oldugundan danismaq ist?yir?m. Hansimiz f?xr etm?misik g?nclik sevgimizl?? Hansimizin q?lbimiz? dolmayib m?h?bb?tin g?z?g?r?nm?z, sirin-s?k?r dalgalari?

Sevm?k Yaradanin biz? b?xs etdiyi v? d?y?ri he? n?yl? ?l??l? bilm?y?n dahi bacariqdir. Qarsiliqli m?h?bb?tin sevincini, sevm?k v? sevilm?k sevincini, m?g?r s?zl? ifad? etm?k olarmi?

M?h?bb?t h?yatin, taleyin gedisatidir. Bu gedisatin hansi istiqam?td? ged?c?yi is? bir ?ox faktorlardan asilidir.

H?yat paradokslar toplusudur. B?z?n m?h?bb?t bar ver?n baga ?evrilir, iki sev?n ?r?k qosa bagbanliq edirl?r h?min sevgi-m?h?bb?t bagina, xos m?caralar bagina. ?fsuslar ki, b?z?n d?, sevdamizin yasadigi m?kan bir q?m ?anagina ?evrilmis ?r?yimiz olur. V? olur ki, "h?yat" adlandirdigimiz z?rif x?tt ortadan iki qirilir. Bu hekay?td? oldugu kimi�




1-ci hiss?


G?z?l bir d?vr idi. Bahali komfortlu avtomobill?r, internetl?r, kompyuterl?r yox idil?r. H?l? hami bir-birin? qonaq gedirdil?r, kitablar oxunardi, sev?nl?r sevgilil?rini kinoya d?v?t edirdil?r.

Sevgi h?mis? var. Amma, kim n? deyir-desin, Sovet d?vr?n?n verdiyi t?rbiy? daxilind? qurulan, yaranan sevgi bu g?nk? sevdalardan f?rqli idi. Riyazi hesablama t?siri yox idi bizim m?h?bb?timizd?. H?l?lik saf, t?mannasiz � yalniz sev?n ?r?yin ?mrin? tabe olan m?h?bb?tl?r yasayirdi ?r?kl?rd?.

Baysalla eyni yataqxanada qalirdiq. Bir parkda da isl?yirdik, m?n s?r?c? idim, Baysal elektriklik edirdi. Qazaxistanin ?imk?nt vilay?tind?n idi. G?rk?mc? q?s?ng deyildi, qarayagiz, burnunun enli ucu d?rdk?nc bir insan idi. G?l?r ?zl?, duzlu zarafatlari, m?rdliyi, n?cibliyi, d?z danismagi il? ?ks?riyy?tin m???bb?tini qazanmisdi. ?ox g?cl? v? d?mir b?d?ni, d?mir p?nc?l?ri var idi. N?yi sixib tutsaydi, ?lind?n almaq ??tin s?hb?t idi. ?ll?ri ?sil d?mir?i ?li idi. Keyfd?ydim, klubda dava olsun, yataqxanada lap qirgin olsun, vecim? deyildi. Baysal m?s?l?ni h?r vaxt bizim xeyrimiz? h?ll edirdi. R?qibl?rin say ?oxlugu bu insani he? vaxt maraqlandirmirdi. Bir d?f? noyabr bayrami axsami ikimiz d? TEM-2 � nin yataqxanasinda t?skil olunmus bala getmisdik. Bizim yerli qizlarla r?qsimiz, dey?s?n, buranin cavanlarinin planlarina uygun deyildi. Gah qabagimizda durardilar, gah bizi ?iyinl?ri il? it?l?yirdil?r, ?nvanimiza s?z atirdilar. V?ziyy?t bir azdan ?ox ciddil?sdi, bir-iki xirda ??kism?l?rimizd?n sonra azindan 25�30 n?f?r bizi ?zisdirm?y? hazir idil?r. V? Baysal v?ziyy?td?n ?ixis yolu tapdi. O vaxtlar klublarda, r?qs zallarinda 3�4 yerli taxta oturacaqlar olurdu. Baysal bu oturacagi izdihamin qabaginda el? m?har?tl? firladirdi ki, san ki, karandas idi. Yixilan-yixildi, yixilmayan qa?di, aralandi. Oturacaq Baysalin qoltugunda, ?ixdiq ??l?. He? kim biz? yaxinlasmaga c?hd etm?di. O g?nd?n biz buranin h?rm?tli istirak?ilarina ?evrildik�

Baysal idman zalina yazilmisdi, karate b?lm?sin?. Axsamlar gedib g?l?rdi. M?nim d? karate b?lm?sin? getm?yim ???n ?lind?n g?l?n b?t?n vasit?l?rd?n istifsd? edirdi. Psixoloji, m?n?vi t?sirl?rin r?ngbar?ngliyi s?rh?d bilmirdi. Usaqliqdan idmanla ?ox da dostluq etm?y?n m?n t?k bir insanin karatey? getm?si m?nim ?z?m? g?lm?li g?r?n?rd?. Axir ki, bir ne?? psixoloji h?cumdan sonra, m?n razi oldum. Bos axsamlarim olanda Baysala qosulub gedirdim idman zalina. M?nim bu c?ld insanlara qosulub tullanmagim, k?b?l?k t?k yuvarlanmagim, diz ?st? qa?magim onunla qurtardi ki, m?n q?ti olaraq idmandan uzaq insan oldugumu basa d?sd?m. Dogrudur, bu anlayisin k?ll?md? yer tutmaginda t?lim vaxti aldigim bir � iki t?pik z?rb?si d? b?y?k rol oynadi.

O da m?ni t?k insitutun axsam s?b?sind? oxuyurdu, Insaat insitutunda, m?ns? Politexnikd?.

D?rsl?r h?ft?d? 4 g?n, axsam saat 19 rad?l?rind? baslayirdi.

?ox vaxt is n?vb?ml? d?rs saatlarim ?st-?st? d?s?nd? x?td?n yayinmaga m?cbur olurdum. Dispet?er qizlar yaxsi bilirdil?r m?nim axsamlar oxudugumu. Ona g?r? d? d?rs? ?z isl?diyim avtobusumla gedib � g?lm?yim? h?mis? g?z yumurdular.

��G?l?c?kd? m?d?r olsan, unutma ki, bizim d? z?hm?timiz olub bu prosesd?!�� dey?r?k, zarafat edirdil?r.

Tanis t?l?b?l?r d? m?nd?n istifad? ed?r, m?niml? gedib-g?l?rdil?r: m?ft? v? bu qapidan d?z insitutun qapisina.

Mahnilarla, s?n "q?h-q?h?"l?rl? qayidardiq d?rsd?n. Kims? l?tif? danisar, kims? zarafat ed?r, qizli-oglanli g?l?s s?si avtobusu basina g?t?r?rdi. Hamini imkan daxilind?, yasadiqlari yer? yaxin d?s?r?rdim.




2-ci hiss?


Zarafatla, deyib g?l?, axsamlar oxuyurduq, g?nd?zl?r isl?yirdik. Dem?k olar ki, axsam s?b?si isl? m?sgul olanlar ???n idi. Isd?n yorgun ?ixib yenid?n ?? saat parta arxasinda oturmaq asan is deyildi.

Bizim qrupda, dem?k olar ki, ?ox pis oxuyan, �quyruqda ged?n� yox idi. Hami ?alisirdi d?rsin ?hd?sind?n g?lsin. B?zi yas f?rql?rini n?z?r? almasaq, hamimiz eyni sosiyal s?viyy?d? oldugumuz ???n aramizda g?z?l t?l?b? dostlugu, f?hl? h?mr?yliyi h?k?m s?r?rd?.

Qrupumuzun usaqlari, o c?ml?d?n g?l?c?k hadis?l?rin s?b?bkari, hekay?timizin ?sas istirak?isi olacaq Inqa adli bir t?l?b? yoldasim da m?niml? gedib g?lirdi. Sakit t?bi?ti il?, musiqini xatirladan h?zin danisigi il? se?il?n Inqa alman m?ns?li, mavi g?zl?, sarisin sa?li g?z?l bir qiz idi. ?zb?kistandan g?lmisdi.

?mumiyy?tl?, qrupumuzda 9 mill?tin n?may?nd?si vardi.

Inqa ?ox yaxsi oxuyurdu, h?mis? d? hazir idi yoldasa k?m?y?. Amma, qrupa tam qarisa bilmirdi. Hami yigilib zarafat ed?nd?, deyib g?l?nd?, o sakit dayanar, ya da zarafata sakitc?, asagidan g?l?rdi.

?ox xosum g?lirdi Inqadan. G?z?lliyi il?, m?d?ni davranisi il?, savadi il? ilk g?nl?rd?n se?ilirdi basqalarindan. Aramizda olan t?miz v? t?m?nnasiz dostluqla m?n f?xr edirdim.

Sirin yoldasliq m?nasib?tinin m?hk?ml?nm?sin?, ?sil t?l?b? dostluguna ?evrilm?sin? bir g?n bas ver?n kicik bir zarafat s?b?b oldu.

Inqa v? ?? r?fiq?si Ip?k kombinatinda isl?yirdil?r. Bir d?f? semestr imtahani ?r?f?sind? isl?rind? n?s? bas vermisdi. Bu s?b?bd?n onlari, h?tta istirah?t g?nl?ri is? ?ixarmisdilar. Ona g?r? d?, Inqa r?smix?tt d?rsin? yaxsi hazirlasa bilm?diyi ???n get-g?l? d?sm?sd?.

Yaddasimdan he? vaxt silinm?z h?min g?n?n Inqasi.

Hansisa sxemi m??llim? ver? bilmirdi. D?z ??k? bilm?misdi. Q?s?ng g?zl?ri yasla dolmusdu. Birinci v? sonuncu d?f? Inqa d?rsd? sa?larini t?k?b oturmusdu. Bu v?ziyy?td? Inqaya baxmaq, bu g?z?lliyin sahidi olmaq ?ox xos idi. San ki, hansisa dahi r?ssamin r?sm ?s?ri idi Inqa!

N?d?ns?, bird?n h?nd?rd?n:

��Inqa, Yaradan s?ni yaradanda ?ox g?man ki, s?bay olub! H?m d?, r?smix?tin n? oldugunu bilm?yib. -dedim.

?vv?lc? yavasdan baslayan g?l?sl?r auditoriyani basina g?t?rd?. Bayaq g?zl?ri yasla dolu Inqa ?z? d? g?l?rd?. M??llim ayaga qalxdi, t?b?ss?ml? Inqaya yaxinlasdi:

��Ver qiym?t kitab?ani!� dedi.

Inqa kitab?asini a?ib verdi m??llim?. M??llim Inqaya qiym?t yazaraq, kitab?ani qaytardi v?:

��Azada borclusan, he? olmasa onun??n bir-iki k?k? bisir g?tir!�� dedi�

O g?nd?n m?n Inqa il? aramizda olan dostluq- yoldasliq m?nasib?ti daha bir pill? d? qalxdi. Harada, nec? yasamagindan asili olmayaraq, g?nclik ?z yolunu se?ir, hansi hissl?rl?, ist?kl?rl? yasayacagin g?tirir ortaya. B?z?n, ?r?kd? olan ?n d?rin v? aramsiz sizlayan yaranin da g?c? yetmir h?min ?r?yi tam ixtiyarinda saxlamaga�

Amma, onu da deyim ki, Inqanin sa?larina baxmaq dogrudan da xosuma g?lirdi. Bu vurgunlugumun s?b?bini ilk g?nl?rd?c? basa d?sd?m.

Olur ki, iki insanda g?zl?r oxsar olur, ?z oxsar olur. Amma, s?n dem? sa?lar da ?ox oxsar olarmis. Bu sa?lar m?n? he? vaxt ?lim yet?c?yi m?mk?n olmayan bir m?saf?d? olan, ona sevgimi xosb?xtliyimin zirv?si saydigim sevimli bir g?z?lin sa?larini xatirladirdi. Onsuzda unuda bilm?diyim ke?misi daha tam yad etm?y? san ki, bu bir t?kan idi. Ke?misin k?d?rini xatirlamaq da sirin olarmis�

Bir axsam yen? d?rsd?ydik. N?d?ns?, q?l?mim yazmadi, r?ngi qurumusdu, ya n? idis?, ?ll?sdim, xeyiri olmadi.

?z tutdum yoldaslara. Inqa ?antasindan bir q?l?m ?ixarib uzatdi m?n?.

��Y?ni, bu ?d?d q?l?m t?k yaza bilir?�� zarafatla dedim.

��X?b?rim yoxdur. B?lk? d? yazir. Son d?f?, dey?s?n, usaq bag?asina ilk ili ged?nd? n?s? yazmisdim.

D?rs qurtardi. Kitab d?ft?rl?rimizi yigisdirdiq. Inqadan aldigim q?l?mi ?z?n?

qaytardim.

��Sag ol, Inqa. K?m?yin d?ydi, s?nin q?l?min olmasaydi batmisdim, nec? ki, Bermud ??bucaginda g?mil?r batir!�� dey? zarafat etdim.

��Ist?yirs?n, g?nd? g?l q?l?msiz, ver?r?m.

��Yox, q?l?min lazim deyil. Dosta, yoldasa xeyir verm?k ist?yirs?n, deyim neyn?m?k lazimdir?

��Buna bax, "Stiven" in (m??llimin l?q?bi) c?ngind?n qurtarmisam, indi "sag ol!" dem?k ?v?zin? ilisir m?n?.

��M?n s?n? "sag ol" deyir?m, Inqa! ?z? d?, q?l?mi verdin-verm?din, f?rqi yox. S?nin el? bir p?r?stiskarin yoxdur ki, s?n? m?n dediyim q?d?r "sag ol" desin!

��Maraqlidir, hansi xidm?tim? g?r??

��Sonra dey?c?m. H?l? yetism?yib vaxti. Amma, indi s?z?m basqadir. Bax, xahisim budur, hansi auditoriyada d?rs ke?s?k, s?n m?nd?n qabaq g?ls?n, el? yerd? otur ki, arxa oturacaq bos olsun. H?min oturacaqda, d?z arxanda m?n? yer saxla.

��Yaxsi, bu n?y? g?r?dir ki?

��Sa?larina baxmaq m?n? l?zz?t verir.

��S?n bura bilik qazanmaga g?lirs?n, ya m?nim sa?larima baxmaga?

��Bilirs?n, son vaxtlar m?n d? tez-tez sual verir?m ?z?m?: yorgun, axsam qaranligi bu uzunluqda yolu m?ni bura g?tir?n birinci s?b?b hansidir, Inqanin sa?lari, yoxsa g?l?c?yin dumanli m?dir olmaq arzusu?

��V?, ?lb?t d?�

��?lb?t d?! ?ox d?z n?tic?!

Usaqlardan biri qayitdi ki,

��Inqa, g?r n? q?d?r ?oxdur sa?in, 5-10 sm k?s, ya, bir ne?? t?k sa? qopart, ver, qoy assin s?kanin ?st?nd?n.

��Qoyardi qiym?t kitab?asinin arasina!

��Dogrudan ha. Olardi talismanim!

��Onda, day d?rs? g?lm?y?c?k! Kim axsamlar bizi m?ft? d?rs? g?tir?c?k, el?c? d?, d?rsd?n aparacaq?

Q?h-q?h? il? ?ixdiq ??l?. Dolusduq avtobusa.

Bir-iki g?n g?n ke?di. S?z-s?hb?t unuduldu (m?n el? bilirdim!), hansisa auditoriyaya d?rs? girdim. Yer tapib oturmaq ist?yirdim ki, Inqani esitdim:

��Hara, Azad? N? tez yaddan ?ixartdin xahisini? M?n s?n? arxada yer saxlamisam, buyur g?l, otur.

Inqanin arxa t?r?fi bos idi, ke?dim ora.

��Bu basqa m?s?l?! Bel? olarsa, d?rs? h?v?s d? olar adamda,�� dedim,�� bir d? g?rd?n ?la?i oldum!

��Yaxsi, b?s s?n tez g?ls?n nec? olacaq?�� Inqa sorusdu.

��N? olar ki, h?min sey. M?n qabagimdaki yeri saxlayaram s?nin ???n.

?ox ke?m?di ki, bu zarafat, bu hal ad?t? ?evrildi. T?l?b? yoldaslar da qosuldular bu isin icrasina. Inqa harada otursaydi, arxada bir yer bos saxlanilardi. M?n tez g?ls?ydim, qabaqda bos yer g?zl?y?c?kdi Inqani.




3-c? hiss?


Bir axsam yen? d?rsd?n ?ixib avtobusa dolusduq, m?n s?kan arxasina, dostlar salona. T?z? yola d?sm?sd?k. H?mis?ki t?k, s?s-k?yd?n agiz dey?ni qulaq esitmirdi. Inqa s?rnisinl?rl? s?r?c? arasinda olan s?s? arak?sm?y? yaxinlasdi. P?nc?r?ni a?ib m?n? bir s?kil uzatdi v? astadan:

��Al. Azad, bel? seyl?ri itirm?k olmaz!�� dedi.

Aldim s?kili. Bu s?kil m?nim ?n b?y?k ist?yim � arzum idi, bu s?kil ?n b?y?k itgim idi. Ne?? ill?rdir ki, bu s?kil d?s cibimd? ?r?yimin d?y?nt?s?n? yoldas olub. M?niml? h?rbi xidm?t ke?ib. Sevincimin, m?h?bb?timin yadigaridir bu s?kil. Nec? ola bil?rdi ki, bu s?kili itirmis?m.

Iki g?nd?n sonra institutda t?n?ff?s vaxti yaxinlasdim Inqaya:

��Inqa, sag ol s?kili qaytardigina g?r?! Amma, z?hm?t olmasa, basa sal. Haradan tapdin bu s?kili?

��Qarderobdan.

��Axi, n? bildin ki, o s?kilin sahibi m?n?m? S?kilin arxasinda he? n? yazilmayib!

��D?f?l?rl? d?rs vaxti s?nin bu s?kil? baxdigini g?rm?s?m. S?n m?ni bagisla, Azad, ?g?r bu s?kili s?nin ?lind? g?rm?yim, baxmagim etika dair?sind?n qiraga ?ixirsa.

��Inqa, el? dem?. S?kildir, g?rm?s?n, n? olar?

Bir ne?? g?n ke?misdi aradan. D?rsin sonu idi. ?ixmaq ist?yirdim ki, Inqa yavasdan:

��Azad, birc? d?qiq? g?zl?, bir yerd? ?ixaq!

M?n? el? g?lirdi ki, Inqa m?nd?n n?s? sorusmaq ist?yir amma, n?d?ns? ??kinirdi. Axir ?z?m dedim:

��N?s? s?z?n var, Inqa?

��Var. Amma, bilmir?m nec? sorusum?

��Sorus, nec? bacarirsan. S?nin sualin m?ni incitm?z.

��Incim?y?c?ks?n?

��S?nd?n nec? incim?k olar, Inqa!

��S?nin saatlarla q?mli oturmagini hami g?r?r. O s?kil dogrudanmi s?n? ?ox ?zizdir? O s?kildirmi, daha dogrusu, s?kild?ki insandirmi s?nin h?r d?qiq? k?ks ?t?rm?yin?, uzun-uzadi k?d?r? b?r?nm?yin? s?b?b? H?sr?tdirmi s?ni q?ml?ndir?n? S?n o s?kil? baxanda ?trafi tam unudursan.

��Inqa, insana ?z ?li, g?z?, ?r?yi nec? qiym?tlidirs? m?n? d? o s?kil bir el? qiym?tlidir.

Bu s?hb?td?n sonra m?n Inqanin q?fl?t?n d?yisdiyini, k?d?rl?ndiyini g?rd?m.

?fsuslar, m?n Inqayla s?hb?timd? d?rdimi sonacan dem?dim ona. S?kil sahibin? h?sr?tin ?b?di olmagini, onu bir d?f?lik itirdiyimi dem?dim. M?n n?d?ns?, d?s?nm?sd?m ki, Inqa ?z? basa d?s?b m?nim s?kil sahibini bir yolluq itirdiyimi.

Ikinci s?hvims? Inqanin bir d? t?krar dediyi bir c?ml?d?n n?tic? ?ixara bilm?m?yim oldu.

Inqanin dediyi c?ml? bu idi:

��S?n o s?kil? baxanda unudursan ?trafi.

Inqa artiq sual verm?di. ?mumiyy?tl?, Inqa artiq sual verm?yi sevmirdi. M?nim yadima g?lmir ki, Inqa o d?vrd?, ya sonralar, h?tta, b?db?xtlikl?r bir-birinin daliyca onun basina t?k?l?nd? bel? artiq sual versin. Ill?r ke??nd?n sonra onun bu xasiyy?tinin s?hv oldugunu g?rd?m. ?g?r vaxtinda ?r?yind?ki suallari ortaya qoya bils?ydi biz iki g?nc insan arasinda qaranliqlar qalmayacaqdi, g?l?c?k f?lak?tl?r yolumuza ?ixmayacaqdilar.

��Inqa sual etm?di, m?ns? izah etm?dim- bel? s?hv prinsipl? ke?di h?r g?n?m?z�

Bel?c? g?nl?r ke?irdi, Inqayla aramizda olan dostluq-yoldasliq m?nasib?ti ?z simasini d?yis?r?k ecazkarliq g?z?n g?ncliyin t?l?bl?rin? uygunlasirdi. Artiq h?r ikimiz ???n vaxt edib bir yerd? olmaq ad?t? ?evrilmisdi. Bizim aramizda olan bu g?r?sl?r ?ox sad?liyi v? m?cburiyy?tsizliyi il? se?ilirdi. Daha birbir-birimiz ???n darixdigimizi gizl?tm?y? ehtiyac yox idi.




4-c? hiss?


Baysalin insitutu Politexd?n 200�300 metr m?saf?d? oldugu ???n, m?nim s?rd?y?m avtobusla gedib-g?lm?yim ona da ?lverisli idi. Baysalin d?rsl?ri b?z?n tez basa ?atirdi. Olurdu ki, � g?l?rdi bizim inctitutda g?zl?y?rdi, biz bir yerd? ?ixardiq. Bel?likl? o da qrupumuzla, o c?ml?d?n Inqa il? d? tanis olmusdu.

Baysal yaxsi h?ms?hb?t olmagi bacardigi ???n hamimiza xos idi onun biziml? olmagi.

Bir axsam m?n d?rs? avtobusumla getmisdim. D?rsd?n ?ixanda g?rd?m avtobus t?l?b? yoldaslarimla dolub. Baysal da buradaydi. G?ldik sag sahil?. T?l?b?l?r d?sd?l?r. Baysali g?tirdim yataqxananin h?y?tin?. ?vv?l ist?di m?niml? qalsin.

��Ged?k, Inqani d?s?rd?k. M?n d? s?nl? qaraja ged?r?m. Yoldasli g?l?rik.

��Yox, n?y? lazim. S?n get istirah?tini et. M?n Inqani yol?st? aparacam yataqxanalarina. Oradan da parka ged?c?m, avtobusu qoyacam. ?? saat ??k?c?k, ?n azindan.

Baysal d?s?b getdi. Sona qalan Inqa oldu. Avtobusu s?rd?m onlarin yataqxanalarinin h?y?tin?. Ilk d?f? idi gec?nin ortasina q?d?r bir yerd? olduq. Son ilimin ?n sirin axsami idi. ?r?yimd? ?ox s?zl?rim vardi. Amma, s?n g?l?sl?r, zarafatlar, xos m?qamlar ciddi s?hb?tl?r? yer verm?di. Gec?nin ortasi ayrildiq.

M?n parka gir?nd? c?dv?ld?ki vaxtdan ?? saatdan ?ox gecikmisdim. Bilirdim ki, m?nd?n izahat t?l?b ed?c?kl?r. El? d? oldu. G?norta parkin yem?kxanasinda yem?k yeyirdik. Stol arxasinda d?rd n?f?r idik. Iki is yoldasim, Baysal, m?n. T?z?c? yem?y? oturmusduq. M?n? yaxinlasib dedil?r:

��S?ni v? filank?si (dig?r s?r???) t?hl?k?sizlik s?b?si g?zl?yir.

M?n basa d?s?rd?m s?b?bini. Ona g?r? dill?nm?dim. Amma, yoldaslardan biri x?b?ri g?tir?nd?n sual etdi:

��Bimirs?n, onlari neyn?y?sidirl?r orada?

��Dey?s?n, s?h?r? yaxin g?lib ?ixiblar avtobusla bir yerd?!

Baysal o d?qiq? sual dolu n?z?rl?rl? m?n? baxdi. M?n g?l?ms?dim yalniz. Baysal q?fild?n sual verdi:

��Azad, bir dost kimi m?n? cavab ver, Inqa il? m?nasib?tin hansi s?viyy?d?dir?

M?n g?l?r?k basdansovdu cavab verdim:

��Dostluq s?viyy?sind?.

��Yalniz dostluq!

��Yalniz dostluq.

M?n bu suallari ciddi q?bul etm?dim�

H?ft?nin ???nc? g?n? id. ???nc? g?nl?ri axsam s?b?sind? d?rsl?r olmur. Axsam ?st? ?ixib dayanacaqda avtobus g?zl?yirdik. M?n istirah?t g?n?m oldugu ???n isl?mirdim.

��G?r?s?n, Inqa niy? d?n?n d?rs? g?lm?misdi?�� Baysal sanki, t?sad?f?n dedi.

��G?lmisdi. Icaz? alib tez d? qayitdi. Dey?s?n, azca nasaz idi.

��Dem?di, n? olub?

��Yox.

��B?lk? ged?k onlara, onsuz da bosuq.

��X?b?r etm?mis, ?agirilmamis?

��On bes d?qiq?lik yoldur avtobusla onlarin yataqxanasina. Asagidan v?ziyy?ti sorusaq, ?ixaq ged?k.

��S?h?r onsuz da g?r?c?m.

��Bosuq onsuz da, ged?k, xahis edir?m.

Inqa gilin yataqxanasi bir el? d? uzaq deyildi. Oturduq marsuruta, 10�15 d?qiq?d?n sonra yataqxananin arxa t?r?find? idik. Otaqlari ikinci m?rt?b?d? oldugu ???n s?sl?m?k d? asan is idi. Yaxinlasdiq. P?rd? salinsa da, kiml?rins? h?r?k?ti g?r?n?rd?.

Iki-?? d?f? astadan "Inqa, Inqa!"�� dey? ?agirdim. Esid?n olmadi. Ke?dik t?l?b? metoduna, yerd?n xirda daslardan bir ne??sini vurduq p?c?r?y?. P?nc?r? a?ildi, otaq yoldaslarindan birisi s?s verdi.

��Axsaminiz xeyir! Dedik, g?r?k Inqanin v?ziyy?ti nec?dir. D?n?n nasaz idi.

Inqanin s?si esidildi:

��Dayanin, d?s?r?m asagi.

Biz etiraz ets?k d?, Inqa artiq bayirda idi. Bizim g?lisimiz Inqa ???n g?zl?nilm?z olmusdu. Sevincinin h?ddi-h?dudu yox idi.

��N? q?d?r sadam sizin g?lisiniz?, usaqlar! Qalxaq yuxari, ?ay qoyum.

��Yox, Inqa. G?ldik, ?yr?n?k v?ziyy?tini. Narahat idik, o c?ml?d?n d? bizim dost! M?ni s?h?rin o basindan piyada ??kib g?tirib bura, he? olmasa, taksi tutaydi. ?vv?ll?r x?sis deyildi! He? olmasa utana, bir qonaqliq filan boyun ola, bizi bir restorana d?v?t ed?! -m?n tam zarafatla dedim bu s?zl?ri!

Inqa ?lav? etdi:

�?la olardi! N? vaxtsa birinci d?f? lazimdir ki, olmaq restoranda! -

Baysal sin?sini verdi qabaga:

��Yaxsi, ?g?r ciddi deyirsinizs?, m?n hazir! Bir q?s?ng qonaqliq m?nd?! Harada, n? vaxt des?niz, m?n hazir!

Onlar basladilar plan qurmaga. M?n zarafat edirdim, Baysal ciddi q?bul etdi. V? ?mumiyy?tl? bu is m?n? lazim deyildi. Niy?? Bilmir?m.

��Yaxsi, dostlar. Siz d?s?n?n, plan ??kin. M?n gedim. T?cili isim var, gedim onun dalinca. Sonra baxariq!

Inqanin sevindiyini g?rd?m. Ona ?ox xos idi ki, m?n ist?m?dim onu Baysalin yaninda g?r?m. Razi halda:

��M?n? he? n? g?r?k deyil, Azad, m?n zarafat edir?m. T?cili isin varsa, m?n d? gedim, hazirlasmaq lazimdir.�� dedi.

M?n Baysali pis v?ziyy?td?n ?ixarmaq xatirin? ayri m?vzuya ke?dim. Xeyli s?hb?tl?sib ayrildiq.

��Inqa nec? g?z?ldir, ilah?dir!�� dedi Baysal yolda.

��Inqa h?m g?z?l v? h?m d? ?sl insandir!�� dedim.




5-ci hiss?


G?nl?r h?ft?l?ri ?v?z edirdi, h?yat g?nd? bir yenilik g?tirm?kl? qabaga yeriyirdi. Daha dogrusu u?urdu qabaga. H?r sey d?yism?y? ?z tutdugu vaxt, yenilikl?r t?l?b olunan yerd? m?n yegan? m?xluq idim ki, d?n?nimd?n ?ixa bilmirdim. S?urum, z?kam bu g?n?n t?l?bl?rinin dalisiyla ?ata bilmirdi. ?n pisi d? bu idi ki, n?l?rin m?nim ?z?md?n asili oldugunu yaxsi d?rk ed? bilmirdim, h?r?k?tsiz dayanib, s?s-k?yl?, taqqilti il? ged?n h?yat qatarinin arxasinca baxirdim!

Ke?misin xatir?l?rind?n silkinib ?ixmagi bacarmaq lazimdir. Bu g?nk? g?nl?, bu g?n?n t?l?bl?ri il? ayaqlasmaq g?z?l bacariqdir. O d?vr, o il ???n ?n baslica bir s?hvim yasayirdi m?niml?: ?trafimi, h?mis? qaynayan g?nclik m?kanini, cavanligin t?l?bl?rini oldugunca d?y?rl?ndir? bim?dim, gecikdim.

M?n? talehimin t?klif etdiyi INQA adli g?z?lliyi, s?ad?ti qiym?tl?ndir? bilm?dim, b?xtim? d?s?n imkandan sonacan istifad? etm?dim. Kas, bil?ydim onda, insan soyuqlugu n?l?ri g?tir? bil?rmis g?nd?m?!..

Kas bu s?hl?nkarligin biz?, x?sus?n d? Inqaya nec? baha basa g?l?c?yini g?r? bil?ydim!

�Institutda kanikullar baslamisdi. Istifad? ed?r?k t?cili sur?td? bir ayligina v?t?n? getm?yi q?rara aldim. Bir g?n i??risind? isd?n m?nzuniyy?t g?t?rd?m, bilet aldim.

Bel? t?l?sm?y? bir � iki s?b?b vardi. H?mis? m?n t?l?smis?m, indi d? h?r n? ets?m t?l?sik edir?m. H?mis? d? t?l?sm?yimin ziyanini ??kir?m.

Amma, onda t?l?sm?k lazim deyildi, he? olmasa Inqa il? g?r?sm?k, v?t?n? getdiyimi dem?yim lazim idi. ?fsuslar, bu haqda gec d?s?nd?m. Artiq vaxt yox idi. V? bu s?hvim agir bir y?k olaraq asildi boynumdan, ?mr?m?n sonunad?k, son n?f?sim? q?d?r�

Bir aydan sonra qayidib g?ldim. V?t?n? son d?f?ki bu s?f?rim tam ugursuz oldu. ?r?yimd? ?m?dl?rim yasayirdi: azaciq da olsa bir m?lumat bilm?k. B?t?n bu z?if ?m?dl?rimin ?st?nd?n ?alin-?arpaz x?tt ??kildi. Bu s?f?rimd? bas ver?n s?z-s?hb?tl?r, g?r?sl?r m?n? basa saldilar ki, ke??nl?ri qaytarmaga he? bir yolum yoxdur.

Ill?rl? ?r?yimin ?st?nd? sev?-sev? g?zdirdiyim insanim yoxlugunu, m?nim ???n ?l ?atmazligini ?oxdan bilirdim. Aramizda ke?ilm?yi m?mk?n olmayan s?dd qoyuldugu ?oxdan m?n? aydin idi. M?n bu d?f? birc? ?sas ?m?dl? getmisdim: besc? d?qiq? d? olsa g?r?s? bilim sevdiyim insanimla! Raziydim t?k, ya, atasi-anasi il? bir yerd? olsun. M?n? f?rqi yoxdur, hansi s?raitd? g?r?s?k! G?r?m Onu, esidim q?rarini ?z dilind?n! Onu g?rm?k ?v?zin?, agila g?l? bil?c?yi m?mk?n olmayan v?ziy?tl? ?zl?sdim. Bakida yasayan yaxinlarimin da c?lb olundugu m?bahis?nin d?rinl?sib ugursuz v? sonu qaranliq olan prinsipiyal m?naqis?y? ?evrilm? ehtimali ?ixdi ortaya. Solmazi g?rm?k qism?tim olmadi. ?v?zin? qohumlari basa saldilar: m?naqis?nin uzadilmasi Onun m?hvin? ?alismaq dem?kdir! Unuda bilm?s?m d? bu isd? n?qt?nin qoyuldugu aydin idi. Bu d?rd y?k? il? qayitdim arxaya�

Altinci g?n idi. Bir-iki saat dinc?lib ?ixdim s?h?r?. Yol?st?, Baysali sorusdum, dedil?r, s?h?rd?n yoxdur. Q?rara g?lmisdim, gedim Inqani g?r?m.

Yataqxanalarinin yaninda avtobusdan d?sd?m, binanin arxasina ke?m?k ist?yirdim ki, s?sl?yim. Bird?n Inqani g?rd?m. Yataqxananin h?y?tind? Baysalla yanasi oturub sirinc? n?yis? deyib g?l?rd?l?r. Ikic? saniy? dayandim. V? ?evrilib getdim, uzaqlasdim.

��Niy? bel? etdim? Kimins? m?nim qabagimda hansisa ?hd?liyimi vardi? Indiy? kimi Inqa il? danisanda, hansisa d?qiq bir fikir, ?r?k s?z? demisdimmi m?n ona? Aylar ?rzind? azmi olmusdu vaxtim, imkanim? M?n ?z?m ?zl?y?md? ciddi d?s?nm?sd?mm? ikimizin g?l?c?yimiz bar?d??

��Yox!

Oturdum avtobusa, s?r?c? il? salamlasib ke?dim axira. Salon dem?k olar ki, bos idi. G?zl?rim dikildi abtobusun enli p?nc?r?sin?. Fikrim getdi uzaqlara. Ke?misli- g?l?c?kli bir m?kana. P?nc?r? ?n?nd? d?yis?n l?vh?l?r, evl?r, insanlar uzun h?yatin ki?ildilmis variyanti idi. Artiq m?nim ???n avtobusun p?nc?r?si h?yatin ekrani idi. Kiml?r v? n?l?r ke?m?di bu ekrandan! Hansisa sirli q?vv?ydi durub ekranin arxasinda, kadrlari el? s?r?tl? d?yisirdi ki, m?nim s?urumun g?c? ?atmirdi bu d?yisilikl?ri qavrasin, d?rk etsin! Dey?s?n d?s?nm?k bacarigim f?aliyy?tini dayandirmisdi.

S?r?c?n?n s?si m?ni qaytardi bu d?nyaya:

��N? olub, Azad, x?st? deyils?n ki?

San ki, yuxudan ayildim:

��Yox, yox, narahat olma!

��D?vr?ni axiracan m?niml? getdin. G?rd?m d?s?nc?l?rd?s?n, narahat etm?dim. Indi hara aparim s?ni?

��Narahat olma, qayidaq marsurutunla, yolda d?s?r?m.

Yolda d?sd?m avtobusdan. Bir xeyli g?zdim s?h?ri. Kinoteatrla ?zb?-?z olan parka girdim. Istirah?t g?n? oldugu ???n bura adamla dolu idi. Haradasa bir bos skameyka g?rd?m, ?yl?sdim ki, dincimi alim. Ki?ik bir qusun h?r?k?ti b?t?n diqq?timi ?z?n? c?ml?sdirdi.

Qabagimda bir s?r?? b?y?k bir ??r?k par?asini dimdikl?yirdi. Dey?s?n, ??r?k el? daslasmisdi ki, s?r??nin etdiyi c?hdl?r he? bir n?tic? vermirdi. Az qala, duracaqdim ayaga ki, g?t?r?m sindirim daslasmis ??r?k par?asini. Birc? isd?n qorxurdum: m?n qarissam s?r??nin isin?, o qorxudan u?ub ged? bil?r. T?bi?tin yaratdigi ki?ik bir ki?ik dramatik y?nl? m?bariz?y? m?nim qarismaga ixtiyarim vardimi?

S?r?? xeyli ?ll?sdi, bu quru ??r?yi firladi, dimdikl?di, axirda basa d?sd? h?r seyi. Ona ?atdi ki, bu dasa d?nm?s ??r?k par?asi onun ???n deyil. Qism?ti olmdigini g?r?b u?ub getdi.

M?n d? basa d?sd?m!

��Fakti q?bul etm?yi bacarmaq lazimdir!�� dedim ucadan, s?sim yaxinliqda oturub k?rp?sini bagrina basmis bir g?nc anani diksindirdi.�� Bu m?vzu baglidir daha m?nim ???n!

O g?nd?n h?r sey?, insanlara, hadis?l?r?, faktlara basqa baxislarla baxmaga basladim. H?r insan yolunu ?z? se?ir, m?n d? o c?ml?d?n. M?n ?z?m se?misdim d?sd?y?m bu yolu! V? m?n? yasamaq m??yy?n m?nada asanlasdi! D?nya genis imis�




6-ci hiss?


Bir-iki g?n idi isl?yirdim. N? q?d?r ?z?m? sakit g?st?rs?m d?, daxilimd? m?niml? yasayan h?yacani, q?mli d?s?nc?l?ri bir k?nara qoya bilmirdim. Ilk n?vb?d? V?t?nd? m?niml? bagli xosa g?lm?z hadis?l?rin ?ks-s?dasi, q?mli xatir?l?ri m?ni narahat edirdi. Bir t?r?fd?n d? Inqani kiml?s? bir yerd? g?rm?k agir z?rb? oldu m?n?. M?n onsuz qapanmisdim ?z?m?, Inqani h?yatimnan silm?k d?s?nc?si is? m?ni daha da ?z?rd?. N? q?d?r ??tin d? olsa, q?bul etdiyim q?rara � Inqaya qarsi bigan? olmaga ?alisirdim. Bu h?r?k?timin Inqanin n?z?rind?n n? d?r?c?d? yayindigini dey? bilm?zdim. Y?qin ki, hiss edirdi n?s?. ??nki, ilk vaxtlar h?r vasit? il? onunla g?r?sd?n qa?maga ?alisirdim. ?r?k agrisi il? atdigim bu addimlarin � s?hv addimlarin � arasi k?silmirdi.

Bir d?f? ikinci n?vb? isl?m?k ???n parkdan ?ixib baslangic yerim?- Predmostnaya deyil?n meydana girdim. Burada qeyd olunur v? x?tt? buradan ?ixiriq, ilk dayanacagimiz v? son dayanacagimiz buradir. T?z?c? girmisdim meydana, Inqani g?rd?m. Uzaq da olsa tanidim, bizim dayanacaqda dayanmisdi. Avtobusu g?rm?sd?. O d?qiq? ?ixdim meydandan. Bos-bosuna. ?z tutdum qaraja. Isd?n yarim?iq qayitmagimin s?b?bini sorusa bil?rdil?r. H?r ehtimala qarsi, avtobusun m?h?rrik? ged?n naqill?rin? ?l g?zdirdim, pis isl?m?yi ???n. Parka girdim, masinin pis isl?diyin deyib, t?mir? ehtiyac oldugunu bildirdim. O g?n isl?m?dim. Bir g?n sonra Inqanin birinci n?vb? oldugnu bildiyim ???n m?n d? qrafiki d?yisdim ki, g?r?sm?k imkanimiz olmasin�

R?fiq?si mindi avtobusa. Son dayanacaqda hami d?s?nd? yaxinlasib s?hb?t etm?k ist?diyini bildirdi:

��Azad, vaxtin var oturub danismaga?

��Yox!�� dedim,�� bagisla. N?s? vaxti ?atdira bilmir?m.

Yenid?n durdum dayanacaga, marsruta getm?k ???n.

��Inqa xahis edirdi, vaxt edib g?r?s?rdin.

��Salam dey?rs?n ona. H?l?lik vaxt ed? bilm?y?c?m. Isd?n sonra tikinti isind?y?m. Yaxin dostlardan biri ev tikir, k?m?k ed?c?m bir ne?? g?n,�� aglima g?l?n yalanlari qurasdirirdim!

Sonraki t?sad?f? g?r?sl?rd? ?alisdim s?hb?timiz d?rin? getm?sin. Bacardigim q?d?r t?nha g?r?sl?rd?n uzaq qa?dim. Bel?c? v?ziyy?ti sabitl?sdirdim. N? q?d?r d?zg?n edirdim, m?n d?s?nm?rd?m. Ist?yirdim ondan uzaq olum, m??yy?n vaxt buna nail oldum. Yalniz m??yy?n bir vaxt ?rzind?.

Inqanin m?nim ?r?yimd? n? q?d?r d?rin yer tutdugunu g?rm?m?k, d?s?nm?m?k ???n etdiyim c?hdl?rin g?c? bir � iki aya g?cl? ?atdi�




7-ci hiss?


��Sag ol, ?ziz qardasim! S?k?rl?r yaradana ki, s?nl? dostam! Miinn?tdarligimi s?n? s?zl? ifad?m? g?c?m ?atmir!�� iri p?nc?l?ri ?limi sixmisdi.

��N? olub, Baysal? M?nim xidm?tim n? olub?

��S?n, s?nin isin, s?nin bizi axsamlar d?rsd?n g?tir?n avtobusun m?ni yenid?n yaratdi! M?nim yoluma Inqa adli insani g?tirdi!..

?z?m? ?ox s?z vers?m d?, ?r?yim sixildi. Bayira ?ixdim. �Unutmaq lazimdir!� dedim ?z?m ?z?m?. H?r ikisi yalniz v? yalniz dostdurlar m?n?!

�Sevgi burulganina d?s?nl?rin ne??si ?atir muradina?

Ulu Tanri, k?m?yini ?sirg?m? sev?nl?rd?n! Viran qoyma sevgi yasayan ?r?kl?ri!..

Deyirl?r, m?h?bb?tin g?z? kordur. B?lk? d?, bu m?s?ld? h?qiq?t olur. Y?qin, isbati bu m?s?l?y? hansi rakursdan baxmaqdan asilidir. D?zm? h?r?k?t etdim, q?rurum n? d?r?c?d? hakim oldu q?bul etdiyim q?rarlarima?

Onlarin xarici g?rk?ml?ri uygunluq yaratmirdi. Inqa � d?nya g?z?li, Baysala is? diqq?tl? yanassaq, b?lk? d? kisil?rin ?oxuna xas olan eyb?c?rliyin izini tapmaq olardi. Amma, h?r ikisinin daxili d?nyalari b?t?n g?z?llikl?ri ?z?nd? c?ml?misdi. ?n azindan, m?n bel? d?s?n?rd?m.

Bunlarin bir oxsar c?h?tl?ri d?, h?r ikisinin yetim b?y?m?kl?ri idi. Baysalin ata-anasi, Inqaninsa atasi o usaqk?n r?hm?t? gedibl?r. Baysali n?n?si � iindi r?hm?t? gedib- b?y?d?b, Inqani da x?st? anasi�

H?yat ?z yolu il? gedirdi. Onlar ?ld? etdikl?ri m?nasib?tl?ri gizl?tm?y?r?k sevinirdil?r, yasayirdilar.

Amma, hiss edirdim ki, Baysal bir az ??kinir m?nd?n, b?z?n h?tta g?r?sl?ri gizl?dir. ?vv?ll?r dost t?k m?nasib?t qurdugum bir insanin bu h?r?k?tini basa d?s? bilmirdim. Yaxsi ki, Baysal ?z? bir g?n a?di m?s?l?ni. Bir iki d?qiq? m?n? diqq?tl? baxib, bu s?zl?ri dedi:

��?ziz dostum, s?n m?nd?n he? n? gizl?tm?diyin ???n s?nin h?yatinin ?ox m?qamlari m?n? yaxsi m?lumdur. V? s?nin yaxin ke?misd? olan itgini, n?l?r ??kdiyini m?n yaxsi bilir?m. Inan ki, s?nin sevincini arxaya qaytarmaq imkanim olsaydi he? n?yimi ?sirg?m?zdim.

M?n bel? basa d?sd?m ki, m?nim ?r?yimd? n?l?r ??kdiyimi Baysal bilirdi. Indi is? onlarin birg? h?yatlarinin m?nim q?mimin ?oxalmasina s?b?b ola bil?c?yind?n ??kinir.

��S?ni t?k dostumun v? xatiri m?nim ???n olduqca ?ziz olan Inqa t?k bir g?z?l insanin sevinci h?m d? m?nim sevincimdir. Sizin t?mizliyiniz, safliginiz m?n? q?vv? verir. Sadam sizi bir yerd? g?rd?y?m?!

M?n bu s?zl?ri deyib qurtarandan sonra Baysal sakitl?sdi. Biz bir-birimizi basa d?sd?k�

�G?n-g?nd?n onlarin sevgil?rinin nec? yavas-yavas qanuni finala getdiyinin sahidi olurdum. Kim sizl?rd?n d?sm?yib sevgi k?m?ndin?! Sahlar, aliml?r yanib esq at?sind?. D?nyanin aqib?tini d?yism?y? qadirl?r sevgi qabaginda d?z ??km?sl?r!

Baysalin Inqaya g?st?rdiyi qayginin h?ddi-h?dudu yox idi.

H?rd?n h?r ikisi birlikd? qonagim olurdular. Q?rib?, anlasilmaz, bir az da q?ddar h?yatin yollari hansi istiqam?t? y?n?lm?yind?n asili olmayaraq, bir seyi d?rk etmisdim. H?r n? bas vers? d?, Inqani g?rm?k m?nim ???n ?ox xos idi. Inqa m?nim ???n ?ziz bir insan idi. Bununla yanasi, bir h?qiq?ti d? d?rk etdim: h?r bir canli m?xluqun ?z xosb?xtliyini qurmaq yolunda m?bariz? aparmaq, s?y etm?k h?ququ m?q?dd?sdir!

B?z?n, m?nim otagima yigisardiq, saatlarla s?hb?tl?s?rdik, n? q?d?r m?vzular ?ixardi ortaya!

H?rd?n ?ay qiragina g?zm?y? ?ixanda m?n d? qosulardim. M?ht?s?m Yeniseyin sahill?rind? ne?? arzularim, ne?? dil?yim s?sl?nib�




8-ci hiss?


?lk?d? bas vermis q?zadan iki aya yaxin vaxt ke?misdi. Onu da deyim ki, b?t?n ?lk?, o c?ml?d?n d? biz, bu d?hs?tli ?ernobil q?zasini laziminca basa d?sm?rd?k. San ki, hansisa bina dagilib, yenid?n qurmaq lazimdir, v?ssalam! Televizorlarda t?hl?k?nin olmadigi, h?r seyin n?zar?t altinda oldugu deyilirdi.

Bird?n qaraja s?s d?sd?. ?ernobila d?st? g?nd?rirl?r. Adlar yazilmis elanlar idar?d? asilib. M?n d? getmisdim baxmaga. V?� Baysalin adini g?rd?m siyahida.

Axsam Baysalla s?h?r? ?ixmisdiq. Inqani qarsilamaga. N? s?b?bd?ns? � unutmusam- kinoya biletimiz olsa da, getm?dik kinoya, getdik parka. Inqa esid?nd? ki, Baysal gedir bir ayligina ?ernobila, ?ox-?ox m?yus oldu. G?z yaslari i?ind?:

��Axi, nec??�� dedi,�� B?lk? getm?y?s?n?

��Nec? getm?yim, m?nd?n asili deyil. ?lb?td?, x?st?l?nib getm?m?k olar, yoldaslar n? dey?rl?r? M?n ki, t?k deyil?m, Qarajdan 25 n?f?rik. N? narahat?iliq, ?zizim? S?n? g?nd? bir m?ktub yazacam.

Baysar ?lav? etdi:

��M?n oralarda xidm?t etmis?m. Hava-h?cumundan m?dafi? hiss?sind?. Y?qin ona g?r? m?ni qosublar bu siyahaya.

Inqanin g?zl?rind?n yas axirdi.

��Bir ay n?dir ki, Inqa! 4�istirah?t g?n? ke??c?k, m?n g?l?c?m.

Inqa o axsami birc? ayliq ayriligin agirligindan sikay?tl?nirdi. Kim bil?rdi ki, F?l?yin b?xt yazan q?l?mi sabahdan baslayir bu iki g?nc ???n taleyi qaralamaga�

S?h?ri g?n is yoldaslarim, o c?ml?d?n Baysal u?dular Ukraynaya.

�Bir aydan artiq ke?misdi, d?st? qayitdi. Artiq, ?ernobilin g?tirdiyi b?lalar ?lk?y? m?lum idi. S?z-s?hb?t bu d?hs?tin n?y? qadir oldugunu xalq arasinda yaymisdi. H?kum?t t?r?find?n n?v? f?lak?tinin ?lk?y? n?l?ri g?tirdiyinin a?iqlamasi az oldugundan, xalq arasinda onsuz da d?hs?t olan bu q?zanin g?tirdiyi f?lak?tl?rin sayi, d?y?ri daha da artir, m?xt?lif ?hvalatlarla b?z?dilirdi. S?z g?zirdi ki, radioaktiv dalgalar h?tta, Sibir? d? g?lib ?atib.

Q?rara g?ldik ki, Baysalin g?lisi m?nasib?ti il? y?ng?l stol a?aq. Bizim otaq b?y?k oldugu ???n m?sl?h?t oldu yigisaq bizim otaqda.

A?ari g?t?r?r?k, inqa bizim otagi silib s?p?rm?s, biz g?l?n?c?n l?zz?tli yem?kl?r bisir?r?k, g?z?l stol a?misdi. Dostlar yigildi. S?nlik az qala s?h?r?d?k davam etdi. Inqa il? Baysal q?rar q?bul etdil?r: s?bh a?ilan t?k zaqsa, evl?nm?y? ?riz? verm?y?!

Dostlardan birisi bir otaqli bos m?nzil tanidigini bildirdi. Onun qonsulugunda, bizd?n bir az arali, k???nin o biri ?z?nd? yerl?s?n bu bir otaqli ev kiray? verilir. Yasayacaqlar orada. N?vb? ?atana kimi. Toy g?n? t?yin olundu, bununla bagli m?s?l?l?r h?llini tapdi. O d?vrl?r h?r sey sad?likl? yoluna qoyulardi, buna g?r?d? bizim ???n h?r is asan idi. S?h?r getdil?r zaqsa.

Nigah ?riz?si verildi. El? h?min g?n Baysal bir otaqli m?nzilin sahibin tapdi, qabaqcadan kiray? haqqini ?d?di. Iki g?nd?n sonra aldi a?ari.

Toy g?n? yetisirdi. Inqa ist?yirdi toy olmasin, ya da ki, az adamli olsun. ?mumiyy?tl?, ist?r Baysal, ist?r Inqa b?y?k yigincaqlari sevmirdil?r. Toy g?n?n? bir g?n qalmis Inqa yasadigi yataqxanada n?yi vardi, yigdi, y?kl?dik avtobusa, sonra Baysalin ?mlakini yigib g?tirdik m?nzill?rin?.

Inqa ?z z?vq?n? uygun olaraq, m?nzild? qayda yaradirdi, bunun ???n d? biz? g?st?risl?r verir, biz is? zarafatlar altinda onun g?st?risl?rini yerin? yetirirdik. ?mlaklari sad? v? az oldugu ???n ?syalari yerb?-yer etm?y? ?ox da vaxt getm?di. M?nzil hazir idi. Inqa axsam ?st? bir siyahi hazirladi, n? almaq, n? q?d?r almaq. Sabahisi g?nortaya yaxin h?r sey hazir idi.

Adam ?ox deyildi, 10�15 n?f?r dostlar, tanislar yigildiq. Qonaqlar h?m institutdan, h?m d? h?r iki is yerl?rind?n g?lmisdil?r.

G?z?l, x?dmani bir toy alindi. Olduqca s?n v? g?z?l m?clis idi. Inqanin g?z?lliyi, inc?liyi v? Baysalin kisi kobudlugu � ?opurlugu sanki, tamamlayirdilar bir-birini. Inqa Baysalla yan-yana oturmusdu, Baysal yapismisdi onun ?ll?rind?n. San ki, itir?c?yind?n qorxurdu.

Bu g?n Baysal da basqa c?r g?r?n?rd?. Bu d?mir b?d?nli p?hl?van bu g?n ilk d?f? yerim?y? baslayan v? bunun ???n d? h?dsiz sevin?n usagi xatirladirdi.

Bir s?zl?, bu g?n k?nar m?sahid??il?rin g?z?nd? Baysalla Inqa san ki, s?ad?tin ?z? idil?r ki, oturmusdular yan-yana. H?mis? g?z?lliyi il? se?il?n Inqa bu g?n san ki, g?yl?rd?n yer? enmis m?leyk? idi! Yalniz qanadlari ?atmirdi. Geyindiyi uzun ag don ona ?ox yarasirdi. H?mis? h?r?k etdiyi g?z?l sa?larini bu g?n ?iyinl?rind?n asagi t?km?sd?. H?min o r?smix?tt d?rsind? oldugu kimi� M?n? m?nzilin havasi agir g?ldi. Binanin h?y?tin? qa?ib d?sd?m.

Bu g?n bir ne?? d?f? Inqa gizl?tm?y? ?alissa da, q?s?ng mavi g?zl?rinin yasla dolu oldugunu g?rm?sd?m. D?s?nm?k, m?sahid? etm?k qabiliyy?tini itirmis s?urum onun q?s?ng g?zl?rind? parlayan bu g?z yaslarini g?z?l g?l?c?kl? bagli arzularin, niyy?tl?rin, sevincin m?sd??isi t?k q?bul edirdi.

Amma, ?fsuslar! H?min vaxt m?n h?y?td? t?k-t?nha oturanda Inqa arxamca d?sd?. Onun m?n? k?d?rli s?sl? s?yl?diyi, iki-?? k?lm? s?z m?nim h?qiq?td?n uzaq olmagim, nec? dey?rl?r, agi �ag, qarani-qara g?r? bilm?m?yim bar?d? ?r?yim? az da olsa, qara s?bh?l?r doldurdu.

Inqanin k?d?rl? dediyi bu iki-?? k?lm?, gec d? olsa ?atmaliydi qulaqlarima. Bu s?zl?rd?n sonra, onun taleyind? ilk n?vb?d? m?nim atdigim b?zi s?hv addimlarimin n? q?d?r rol oynadigini d?s?nm?liydim. Amma, heyfl?r m?n lazim g?ldiyi q?d?r ciddi q?bul etm?dim Inqadan g?l?n bu s?si! Bu agir y?k das olub asilacaq g?nah t?k q?lbimd?n� ?r?yin q?mi g?zl?ri kor ed?rmis�

O g?nd?n bu iki xatirini ist?diyim insanlar taleyl?rini birl?sdirdil?r. Qoy ulu Tanri b?t?n sev?nl?r? k?m?k olsun!




9-cu hiss?


Ikinci n?vb? isl?yirdim, yay olsa da, ?ox soyuq, yagisli hava idi. Sibir t?bi?ti ?z siltaqligi il? h?mis? f?rql?nir. Yayda qar yagmaq hadis?si ?ox da t??c?b dogurmur. Son reysim idi. Bir d?vr?m 1 saan 8 d?qiq? ??kirdi. Dayanacaqlarin birind?, s?rnisin d?s?b-minm?yi ???n dayandim. Bu dayanacaq, Baysal yasayan ev? yaxin rayonda idi. Q?fild?n Inqani g?rd?m. Elektrik dir?yin? s?yk?nib, bir ?lind? zont, m?n? ?l edirdi, salamlasirdi. Qoltugunda boxca tutmusdu. Axsam idi, yaxsi havada evd?n ??l? ?ixmayan Inqa, bu soyuqda neynir bel? gec? Tez d?sd?m sorusum, b?lk? hadis? bas verib.

��Baysali g?zl?yir?m, kurtkasini g?tirmis?m qabagina. Bir k?yn?kl? ?ixib evd?n. Bel? soyuqda soyuq d?y?r!..

��?oxdan g?zl?yirs?n?

��Bir saat olar.

��B?lk?, bir saat da g?lm?di?

��N? olar! G?zl?y?c?m. Bel? havada bir k?yn?kl?�

N? q?d?r m?n? xos oldu bu s?zl?ri esitm?k! Bu g?z?l qayginin, xos m?ramli narahat?iligin sahidi idim.

D?vr?ni basa vurdum. Artiq n?vb?m basa ?atmisdi. Yol v?r?qini bagladim. Yol aldim qaraja. Bird?n yadima Inqa d?sd?. D?s?nd?m ki, yolda ola bil?r h?l?. ?z?m? saldim bu k??? il?. Inqa durmusdu h?min yerd?. Dayandim bir qiraqda, qapini a?ib i??ri ?agirdim. Soyuqdan ?s?-?s? girdi i??ri.

��S?n yolundan qalma, Azad. Get, m?n g?zl?y?c?m.

��Otur, qizin bir az. Bir yerd? g?zl?y?rik.

Hansi avtobus dayanacaga yaxinlasirdi, Inqa qa?irdi baxmaga. He? 20 d?qiq? ke?m?di, Baysal d?sd? dayanacaqda.

�Adi g?nl?rd?n biri idi. Payiz t?z?c? girmisdi. D?rsl?r bir ne?? g?n olardi ki, baslamisdi.

Isim birinci n?vb? idi. Artiq saatlara qalmaq ist?mirdim, h?m d? masinda m??yy?n t?mir isl?ri g?r?lm?liydi dey?, n?vb?mi c?dv?l ?zr? basa vurdum v? axsam ?st? saat 5-? yaxin girdim qaraja. N?vb?tci mexanikimiz t??cc?bl?,

��S?nd?n ?ixmayan is, bu g?n tez yekunlasmisan,�� dey?r?k, masini q?bul etdi.

��Biz paxil deyilik. Qoy, basqalarinin da imkani olsun isl?yib pul qazanmaga!�� zarafatla cavab verdim.

Avtobusu s?rd?m dayanacaq yerin?. Yol v?r?qini dispet?erin p?nc?r?sin? ?t?rd?m. ?ixdim bayira.

Baysal, h?mis? g?nd?z isl?diyi ???n,saat 5-n yarisi, uzagi 5-d? qurtarirdi isi. M?n qarasdan ?ixanda, onlarin briqadasi artiq getmisdil?r. Insitutdan ?ixanda onsuz da, g?r?s?c?kdik.

G?ldim ev?, yuyunub �diplomat� adlanan ?antami g?t?r?b ?ixdim. O vaxtlar diplomatla gedirdik d?rs?, moda bel? idi. H?m d? kitab-d?ft?rl?r rahat otururdu ora.

M?kt?b? adi marsurutla ged?c?kdim. ?ixdim dayanacaga. Bizim parkdan olan �Ikarus� markali avtobusa mindim. S?r?c? tanis idi. Zarafatla:

��Piyadasan, Azad? T?l?b?vozun bu g?n dinc?lir, dey?s?n?

��H?, bu g?n s?rnisin?m.

D?rs basladi, Inqa h?l? yox idi. "Y?qin, d?s?n?bl?r, m?n avtobusla ged?c?m. M?ni g?zl?yibl?r v? gecikibl?r",�� dey? d?s?nd?m ?z-?zl?y?md?. Bu variyant m?mk?n idi, bir d?f? olmusdu bel?.

Bir saat ke?di, Inqa g?lm?di. D?rs qurtardi, dayanacaga ?ixdim tezc?. B?lk?, Baysal t?k g?lib?

Xeyr, Insaat institutunun t?l?b?l?ri ?ixdilar, tanis bir t?l?b? g?rd?m, yaxinlasib sorusdum:

��Baysal g?lm?misdiki d?rs??

��Yox, bu g?n yox idi,�� oldu cavab.

Bir ne?? basqa tanis t?l?b?l?r d? yaxinlasdilar. Onlar da Baysalin bu g?n d?rs? g?lm?diyini dedil?r. Basa d?s?l?si is deyildi. M?n bil?n, oxudugumuz birinci g?nd?n

ilk d?f? idi ki, ist?r Inqa, ist?r, Baysal d?rs? g?lm?misdil?r.

N? is? ?r?yimd? b?y?k narahat?iliq ?m?l? g?lmisdi. Y?qin ki, n? is? bas vermisdi � amma n?, onu bilmirdim.

Onlarin yasadiqlari yer yolumun, dem?k olar ki, ?st? idi. �Neftebaza� adli dayanacaqda d?sd?m, ?z tutdum onlarin binalarina t?r?f. Yoldan 300�400 metr m?saf? idi. Evin yanina ?atanda onlarin p?nc?r?sind?n isiq g?lm?diyini g?rd?m. Saat 11 idi, b?lk? yatiblar, h?r ikisi s?h?r is? ged?c?kl?r. B?s onda instituta n? s?b?b? g?lm?yibl?r, h?m d?, h?r ikisi. Qalxdim 3-c? m?rt?b?y?. N? olacaq, oyansinlar. Qapini yavasca d?yd?m.Cavab g?lm?di. Basladim b?rk taqqildatmaga. Xeyri olmadi. Y?z faiz ?min oldum ki, evd? he? kim yoxdur. B?lk?, harasa qonaq gedibl?r?

?ixdim binadan. N? etm?k olar, ayri yol yoxdur ?laq? saxlamaga. Sabah g?r?s?rik, bir sey bil?r?m.




10-cu hiss?


S?h?rl?r m?nim isim tez baslayirdi. Saat bes? on bes d?qiq? qalmis qaraja getm?k ???n n?vb?t?i avtobusa otururdum. 5-d? qarajda olurduq. Yol v?r?qini, almaq, yagini yoxlamaq, yanacagini t?km?k yarim saat vaxt alirdi.

Bu g?n d? el? h?mis? oldugu t?k erk?n ?ixdim evd?n. Altinin yarisi ?ixdim qarasdan. Masini bir basa s?rd?m Baysal gil qalan binanin qabagina. ?ixdim yuxari. Qapini ehtiyatla d?yd?m. I??rid? s?s g?ldi. Qapini Inqa a?di. G?zl?rind?n agladigi h?ss olunurdu.

I??ri ke?dim.

��N? olub, Inqa? Hani Baysal?

��B?db?xt?ilik bas verib biz?, Azad!

D?n?n g?nortadan sonra isd? Baysalin bash?rl?nm?si olub. X?st?xanaya getm?yib. Icaz? alib g?lib ev?. Bir-iki saat uzanib, dey?s?n yaxsi olub. Axsam h?r ikisi insituta hazirlasiblar. Evd?n ?ixmaq vaxti Baysal hansisa tapsiriga bir d? g?z g?zdirm?k m?qs?di il? d?ft?ri a?ib baxmaq ist?y?nd?, q?fil burnundan qan a?ilib, t?k?l?b d?ft?rin ?st?n?. Qayidib uzanib divana. Alnina yas d?smal qoyub. Qan aximi k?sib. Bir saat uzaniqli qalandan sonra ayaga durub, yenid?n qan axib. T?cili yardim ?agiriblar. Saat 9-da gedibl?r x?st?xanaya. Inqa b?t?n gec?ni orada olub. Indi g?lib.X?st?xanaya b?zi seyl?r aparmaq lazimdir.

M?n d?mir b?d?nli Baysalin s?hh?tinin pisl?sm?yini ?r?yimd? d?rhal ?ernobil s?f?ri il? ?laq?l?ndirdim. Artiq, ?ernobil d?st?si il? bagli bu ikinci hadis? idi bizim qarajda. Bizim x?td? isl?y?n bir s?r?c? yoldasimi bu g?nl?rd? s?r?c?l?kd?n azad edib ke?irtdil?r y?ng?l is?. H?min yoldas birc? ayin i??risind? ariqlamis, sif?ti is? sap-sari olmusdu. H?m d? q?vv?c? ?ox z?if idi. O da Baysalla bir d?st?d? olmusdu.

X?st?xanada g?r?s iki saat g?norta, iki saat da axsam ?st? oldugu ???n, indi getm?yin m?nasi yox idi. Danisdiq ki, g?norta g?l?c?m, ged?rik x?st?xanaya.

G?norta x?st?xanada idik. Baysal ?z? ?ixdi qabagimiza. Qucaqlasdiq. ?alisirdi ?z?n? g?mrah g?st?rsin.

��H?� bel? isl?r, qardas. Baysal da tanidi x?st?xananin yolunu,�� ?z?n? tutdu Inqaya,�� s?n g?r?k qardasimi isind?n etm?y?ydin.

��Dey?s?n, fikrin bizi qorxutmaqdi s?nin. Burax bel? isl?ri.

��Inanin, ilk d?f?dir yatiram x?st?xanada.

��Nec?s?n, danis, g?r?k.

��?c d?f? sistem? qosdular, hansisa mayeni yeritdil?r canima. Indi ?layam. D?n?n basi asagi ?ox isl?dim, ona g?r? oldu bu isl?r. G?nah ?z?md?dir. Fasil?siz iolaraq, iki avtobusda sitl?ri d?yisdim. Iki saat yarim, ?? saat basi asagi durmaq ??tin isdir.

Baysal bir m?dd?t x?st?xanada qaldi. G?nd? g?lib gedirdim. ?mumi s?hh?ti yaxsi g?r?ns? d?, m?n onun sif?tind? hansisa sari r?ngin izi ?m?l? g?ldiyini g?r?rd?m. Dostum ?mumiyy?tl? qarayagiz insan idi. Y?qin, olsaydi ag b?d?nli, bu sari r?ng ?z?n? daha tez biruz? ver?rdi.

Bir g?n x?st?xananin g?r?s zalinda oturmusduq, Inqa yanimizda yox idi. Baysal m?n? dedi:

��Bilirs?n, Azad, n?y? heyfisl?nir?m � Inqayla evl?nm?yim?! O g?z?l insani b?db?xt etdim� ?mr?m qirila bil?r.

��Olan isdir, h?r seyi faciy?y? ?evirm?. N? olar insan x?st?l?n?r. Sizd? h?r is ?la olacaq. S?n inan, yalniz inan!

��M?n bel? basa d?sd?m ki, ciy?rl?rim, b?yr?kl?rim pis v?ziyy?td?dir. H?tta, beynim d? s?alanmanin izini saxlayib ?z?nd?.

��H?r n? olsa da, m?alic? yolu var ki!

��M?alic? yolu var, edirl?r d?. B?lk? d? m?nim s?hh?tim yaxsi olacaq. Amma, usagimiz da olmaya da bil?r.

��S?n ?z?n? az qorxut, bilirs?n ki, ?n ilk m?alic? s?nin ?z?n?n daxili inamindir, Baysal! Nikbin ol!

��Yasayaq, baxariq.

Bir ne?? g?nd?n sonra x?st?xanadan ?ixdi. G?mrah g?r?n?rd?. Amma, Baysali da ke?irtdil?r y?ng?l is?, y?ng?l is c?dv?lin?.

Insan qaygikesliyinin s?rh?di olmaya da bil?rmis! Siz g?r?ydiniz Inqanin Baysala g?st?rdiyi qaygini! Hansi arzunu, ist?yi Baysal dilin? g?tirm?y? b?nd idi ki, d?rhal yerin? yetirsin. Isd?n ?lav? qalan b?t?n vaxtini yalniz ona qulluq etm?y? h?sr etmisdi�

Vaxt gedir, g?nl?r ke?ir, h?ft?l?r bir-birini ?v?z edirdi. Baysalin g?n-g?nd?n z?ifl?m?yini, s?hh?tinin pozulmus oldugunu daha g?rm?m?k m?mk?n deyildi. Onun anadan g?lm? qarayagiz olmagi indi ?z?n?n saralmasini gizl?d? bilmirdi. Bundan ?lav?, ariqlamagi da g?z qabaginda idi. Bu g?cl? insan h?r seyi basa d?ss? d?, ruhdan d?sm?rd?.

��Q?rara g?lmis?m: sabahdan baslayiram k?hn? isim? � idman zalinda f?aliyy?t?. G?r?k, el? g?l?n g?nd?n m?sgul olaydim. Ona g?r? d? m?ni axsamlar g?rm?k ist?s?n, g?l?rs?n ora.

M?tb?xd? oturub ?ay i?irdik. Inqa yox idi, dey?s?n, magazaya getmisdi.

��D?z edirs?n, yoxsa, t?miz t?nb?l olub getmis?n.

��Ikic? ay m?sgul olum, qayidacam h?min formaya. Idman b?y?k q?vv?dir, qardas.

�?la fikirdir, konkret n? il? m?sgul olmaq fikrin var?

��El? h?r seyl?. Stanq, turnik, n? var hamisi il?.

��?lb?td?, lazimdir. Tez d? d?z?l?c?ks?n. Axi, s?n idman?isan.

Bir ne?? g?n ke?di. H?r ikisi qonagim idil?r, m?nim otagimda oturub s?hb?tl?sirdik. Inqa Baysalin yaninda dayanib, biz? qulaq asirdi.

��Biabir?iliqdi, qardas. Tam yadirgamisam idmani.

��Idmani nec? yadirgamaq olur?

�?vv?ll?r qaldirdigim stanq y?k?n?n yarisini qaldiriram indi!

Baysal danisanda n?z?rim onun masanin ?st?nd? ?arpazladigi ?ll?rin? d?sd?. Bir vaxti polad olan barmaqlar, p?l?ngi xatirladan p?nc?l?r indi ariqlamis. uzunlasmis, sanki s?n?tkar bir pianino?unun ?ll?rin? ?evrilmisdi. Baysal baxislarimi g?r?b, sanki, utandi. ?ll?rini g?t?rd? stolun ?st?nd?n.

��Amma, artiracam stanqi. ?z?m? s?z vermis?m, g?n? 5 kilo artiq qoyacam. S?n ki, taniyirsan m?ni!

?ll?rin? n?z?r saldigima g?r? pesiman oldum.




11-ci hiss?


Sabah 7 noyabr idi. D?vr?m?z?n ?n b?y?k bayramina hazirliq gedirdi. B?t?n bu b?y?k ?lk? bayram donuna b?z?nmisdi. H?r il 7 noyabr g?n? bizl?ri hansisa m??ssis?l?r? t?hkim ed?rdil?r. S?h?r 8-d? avtobuslar ygilardi zavodlarin, fabrikl?rin qabagina. G?z?l v? yarasiqli geyiml?r geyin?n f?hl?l?r, idar? is?il?ri ?ll?rind? bayraqlar, ala-b?z?k sarlar, s?arlar dolardilar avtobuslara. Aparardiq o biri sahil?. N?mayisl?r h?mis? orada olurdu. N?mayis qurtaranda, h?min v?t?ndaslari yen? qaytarardiq g?t?rd?y?m?z yer?. Bu d?f? m?n biirdim ki, m?ni zavoda t?hkim edibl?r.

Axsam Baysalla Inqaya t?klif etdim ki, g?lim sizin dalinizca, oturub gedirsiz m?nl?. Inqa:

��Yox, m?n ?z kollektivimizl? ged?c?m. Kim n? aparacagi danisilib.�� dedi.

T?klifimi Baysal da q?bul etm?di:

��M?ns? getm?y?c?m bu il n?mayis?. Idman zali bos olmagindan istifad? ed?c?m. Ged?c?m m?sq?. Yoxsa, g?lirs?n, g?zl?, kim n? bosaldacaq.

Indi, ill?r ke?ib, d?s?n?r?m: he? olmasa, 7 noyabrda onu ?z?ml? n?mayis? apara bils?ydim, g?r?s?n qism?ti n? olacaqdi?

S?h?r tezd?n g?ldik zavodun meydan?asina. G?z?l geyimli, ?ll?rind? al-?lvan sarlar v? s?arlar tutan insanlar doldular avtobuslara. Getik lazim olan meydana. H?r sey lazim olunan t?k ke?di. Xalq g?z?l ?hvali ruhiyy? il? n?mayisi qurtardilar. S?rnisinl?rimizi d?s?r?b g?ldik parka. Avtobusu ?z yerin? qoydum, yol v?r?qin? qeydl?r edib g?tirdim dispet?er?. Yol v?r?qini verib aralanmaq ist?yirdim ki, dispet?er:

��Dayan, Azad!�� dedi,�� Z?ng edib, s?n? bildirm?yimi xahis etdil?r ki, dostun d?s?b x?st?xanaya. X?st?xana � filan, s?b? � filaninci!

��Kim idi z?ng ed?n, dem?di ki?

��Qadin idi, dey?s?n, aglayirdi�

Ev? getm?dim. N?s? hadis? oldugunu hiss edirdim.

?z tutdum x?st?xanaya. Bu g?n bayram g?n? idi, v? ona g?r? d? x?st?xana sanki, bos idi. ??rrahiy? s?b?sinin q?bul otagina girdim, q?bul saati olmadigi ???n bura bagli idi. Getdim n?vb?t?i oturan yer?.

��Bagislayin m?n? bura t?z? daxil olmus bir x?st? bar?d? m?lumat ver? bil?rsinizmi? Adi bu, famili � bu.

Baxdi d?ft?r?.

��B?li, buradadir. Palata 7. Bu g?n onun yanina d?s? bil?c?yin? g?man yoxdur.

��Niy?, bilm?k olarmi?

��Q?rar q?bul ets?l?r ?m?liyyat olacaq. Onurga sistemind? z?d?!

Onurga! Beyin k?tl?si b?d?nin kompy?toru, onurga onun dayagi. Ilahi, k?m?k ol hamiya!

Qapini a?ib ??l? ?ixdim. Bir az g?zismisdim ki, Inqani g?rd?m. Bu g?n g?rd?y?m Inqa d?n?n g?rd?y?m insan deyildi! Bu g?nk? g?nd?, birc? g?n?n i?ind? n? q?d?r d?yismisdi, qocalmisdi, s?si xirildayirdi. Yuxarida imis, x?st?nin otaginda.

Birc? ifad?sini basa d?s? bildim:

��Belini sindirib!�� Inqa h?nk?r?b aglayirdi.

Bu iki k?lm? m?ni sanki, k?sdi ortadan! Bu pis x?b?r ?st?g?l Inqanin aglamagi, m?n d?z? bilm?dim, asili olmayaraq g?z yaslarim axdi. Iki cavanin burada boyun-boyuna verib g?z yaslari t?km?si he? kimi t??c?bl?ndir? bilm?zdi. Bura x?st?xananin h?y?ti idi�

Hadis? idman zalinda bas verib. ?ox g?man ki, Baysal stanqa qaldira bil?c?yind?n agir olan y?k qoyub. Qaldira bilm?yib, ya b?dr?yib, h?r n? olubsa, stanq d?s?b ?st?n?.

Iki insanin onsuz da agir olan h?yatinda daha agir g?nl?r basladi. Radiaktiv s?alanmanin g?cl? t?sirin? m?ruz qalmis b?d?n bu z?rb?d?n sonra sagalmaq, ayaga qalxmaq sansini endirdi sifira. H?kiml?rin m?alic? m?qs?di il? bir ay ?alismalari onunla qurtardiki, Baysali uzaniqli v?ziyy?td? g?tirdik ev?. Qalxmaq, g?zm?k imkanini itirmis bir insan n?l?r d?s?n?rd? ?r?yind?? Bir vaxtlari klubda b?y?k skameykani ?lind? ??p kimi firladaraq bir qosunun ?st?n? yeriy?n p?hl?van b?d?n bu g?n alt paltarini ?z? d?yis? bilmirdi. Igid insanin, m?rd dostun, etibarli v? sevimli ?rin final n?qt?si bu idimi�

Yodaslarla tez-tez gedirdik Baysala bas ??km?y?. Istirah?t g?nl?ri is? g?n ?z?nd?n orada olardiq. ?alisardiq onlarin bu ??tin h?yatlarina bacardigimiz q?d?r m?xt?liflik g?tir?k. H?m d?,Inqaya k?m?k ???n Baysala n?s? verm?y?, qulluq etm?y? ?alisirdiq.

N? q?d?r des?k d?, Inqa insitutu atdi.

��Kim qulluq ed?c?k Baysala? M?n nec? atib ged? bil?r?m d?rs?!

��M?n k?m?k?i taparam!

Is yerimizd? bir s?p?rg??i qadin vardi. Olduqca xos xasiyy?t, mehriban bir insan idi. M?n onunla danisdim, m??yy?n ?m?k haqqi almagi s?rti il? razilasdi h?ft?nin 4�5 g?n? g?nortadan sonra Baysala qulluq etm?y?. X?rcini m?n g?t?r?rd?m ?st?m?. Inqa raziliq verm?di ki, verm?di.

��N? lazim, ?z?m qulluq ed?c?y?m!

��Axi, k?m?k?i olsa, s?n d?rs? ged? bil?rs?n, Inqa!

��Azad, yox! Bir d? yox!

Yanvar ayinin sonu ?atirdi. Bazar g?n? idi. Yen? g?lmisdim Baysala bas ??km?y?. O yandan- bu yandan danisdiq, durub getm?k vaxti ?atdi. Ayaqqabimi geyinirdim ki, hi?qirq esitdim. Inqa m?tb?xd? aglayirdi. M?n yaxinlasdim, barmagini dodaqlarinin ?st?n? qoydu, y?ni: "Sakit dur, he? n? dem?!" Y?ni, onun agladigini Baysal bilm?sin. ?r?yimd? d?nyaya v? ?z?m? s?y?-s?y? ?ixdim bayira�

Marsurutumda isl?yirdim. D?n?n onlara ged? bilm?misdim. Saat 10�11 rad?l?ri olardi, qrup yoldasim, Inqanin r?fiq?si girdi salona. S?r?c? il? salon arasinda olan s?s? arak?sm?d? a?ilan p?nc?r? vardi. A?dim p?nc?r?ni, yaxinlasib salamlasdi.

��Inqa x?st?xanaya d?sd?! -dedi.

��Nec? x?st?xanaya? N? olub?.

S?n dem?, Inqa 7 ayin i?ind?ymis. Ne?? vaxt varmis ki, agriyirmis. D?n?n agri g??l?nib, apariblar x?st?xanaya. Oradan yataqxanaya z?ng edib, r?fiq?sini ?agirib.

��Axsam v? bu s?h?r bas ??kmis?m, Indi bir iki lazimi ?syalar var, g?t?r?b yen? ged?c?m x?st?xanaya.

��G?r?s?n, h?kiml?r n? deyr? Usaq bar?d? n? d?s?n?rs?n?

��Usaq bar?d? bir m?lumatim yoxdur. Y?qin bu g?n bil?r?m. Amma, d?s?n?r?m ki, usaq qalmayacaq. itir?c?k usagi. Inqa ?z? d? bilir.

Axirda ?lav? etdi.

��M?n ev? gedirdim. Yolumu d?yisib bura g?lm?yimi Inqa xahis etdi. S?ni x?b?rdar etm?yimi ist?yirdi.

G?norta yem?yin? ayrilan vaxti getdim dogum evin?. M?ni t?k g?r?sm?y? g?l?nl?r, cavanlar, yaslilar dolu idi. Hami p?nc?r? vasit?si il? ?laq? saxlayirdilar. Dogum evin? k?nar s?xsin girm?yi qadagandir. M?n d? dayandim p?nc?r? il? ?zb?-?z. Palatanin yerini bilirdim. P?nc?r?y? ?z?m? tutdum, ?agirdim. Qonsu otaqdan kims? boylandi. Isar? il? xahis etdim ki, qonsu otagi ?agirsinlar. Bir az ke?mis Inqa g?ldi p?nc?r?nin qabagina. Balaca g?zl?y? a?di. Yerd?n ikinci m?rt?b? il? danismaq ?ox asandir, el? bil, yan-yana durursan Amma biz danisa bilm?dik. Daha dogrusu, m?n danisirdim, Inqa n?d?ns? d?nm?sd? heyk?l?.

��Salam, Inqa!

?li il? salamlasdi.

��Nec?s?n?

��� s?kut!

��H?kim n? deyir?

���

��N? vaxt g?lim dalinca, s?ni aparim?

���

M?n d? susdum.

Inqa s?s?y? yapismisdi. Aglayirdi.

��Aglama, Inqa�

���

Sin?md?n �ah!�lar ?ixdi:

��Yalvariram� aglama�

���

Yalvaris dolu baxislar n?s? danisirdi�




12-ci hiss?


Isi basa vurub t?l?sik getdim Baysal gil?. Qapini a?dim, girdim i??ri.

��Salam, isl?r n? yerd?dir?

��Yaxsi ki, g?ldin, Azad! Bilirs?n n? g?ldi basimiza?

Dedim:

��Bilir?m. Narahat olma, h?r sey yaxsi olacaq.

��Yaziq Inqa! G?r?s?n nec?dir? Bir bas ??km?yin pis olmazdi, b?lk? n?s? k?m?k lazimdir.

��Getmisdim, bir d?yisiklik yoxdur. R?fiq?si d? yanindadir. Narahat olma, lazim olsa, m?n? x?b?r ed?c?kl?r.

��He? olmasa Inqanin isl?ri yaxsi olaydi, usaq son ?midimdir.

Gec?nin ortasinacan oturdum. Baysalin yem?yin? k?m?k etdim. Onun narahat?iligi

?atmisdi son h?dd?. Saat 3 olardi, durdum ayaga.

��Gedirs?n?�� dedi. G?zl?rind? t?svis g?rd?m.

?r?k agrisi g?t?rd? m?ni. P?hl?van t?rp?nisli bir insanin bu g?n? d?sm?yini g?rm?k n? q?d?r agir idi! Neyn?m?k olardi.

��M?n gedim, s?n narahat qalma, s?h?r a?ilsin, s?n? x?b?r g?tir?c?y?m,�� dey?r?k ?ixdim

��G?zl?y?c?m,�� arxadan z?if s?sini esitdim.

Sabahin a?ilmasina az qalmisdi. Dan yeri s?k?l?r, ?f?ql?r r?ngini d?yis?r?k t?dric?n qizarirdi.T?sad?f? masinlarla is yerin? g?lib ?ixdim. Avtobusu g?t?r?b x?tt? ?ixmaliydim. Fikrim dispet?erl?rl? danisib 2�3 saat icaz? almaq, dogum evin? d?ym?k, sonra Baysali g?rm?k idi. Dispet?er qizlari dil? tuta bildim.

"Dogum evi y?qin ki, onsuz da baglidir". -d?s?nd?m. G?ldim yataqxanaya. Bu gec?ni he? besc? d?qiq? yatmamisdim. Birinci d?f? deyildi ki! Yuxusuz gec?l?ri hiss etdirm?y?n g?z?l anlarim ?ox olmusdu. Amma, indi s?b?b basqaydi. G?nc orqanizm ???n bir gec? yatmamaq nec? d? asan imis!

?l-?z?m? yudum. ?aydani doldurub qaynatdim. ?ay i?ib ?ixdim. Saat 9 olardi ki, dogum evinin qarsisinda dayandim. B?zi p?nc?r?l?rd?n isiq g?lirdi.

��Ilahi, he? olmasa Inqanin v?ziyy?ti yaxsi olsun, usaq bar?d? ??tinlikl?r olmasin. Yaziqdirlar h?r ikisi.

Yaxinlasdim ki, gir?m i??ri, arxadan s?sl?dil?r. Inqanin ?n yaxin r?fiq?si idi. Salamlasdiq.

��Sabahin xeyir,�� dedim.

��Sabahin xeyir,�� cavab verdi.

��Ged?k g?r?k, Taley kimi verib bizim dostlara!

��?ox sevinm?y? d?ym?z, Azad. M?yus edici x?b?r var��� r?fiq?si az qala aglayacaqdi.

��N? olub, n? m?yusluq?

��D?n?n axsam ?st? m?n burada idim. Inqanin usagi ?l? doguldu.

��Ilahi, b?la niy? t?k g?lmir insana!�� M?nim az?rbaycan dilind? dediyim bu s?zl?r haray t?k, s?h?rin t?z? a?ilan s?h?rinin sakitliyind? ?ks-s?da verdi.

R?fiq?si dill?ndi:

��Inqa ev? getm?k ist?yir, indi buraxacaqlar, aparaq ev?.

Bir az ke?mis, b?nizi saralmis Inqa r?fiq?sinin qolunda ?ixdi ??l?. Bir vaxtlari g?z?lliyi il? se?il?n, daxili g?c? il? basqa qizlardan f?rql?n?n Inqani tanimaq olmurdu. Onun ariqlamis, saralmis ?z?n? iztirab yazilmisdi, k?d?r yazilmisdi. ?z?m? itirmisdim, s?z tapa bilmirdim. Qolundan tutub oturtdum salona.

�

?z?nd? g?c tap, inqa! S?n? yasamaq lazimdir,�� dedim.

M?n? sixildi, n?s? dem?k ist?di, g?z yaslari imkan verm?di. Salondan ??l? qa?dim. M?n? ??tin oldu Inqanin yaninda dayanmaq, tab g?tir? bilm?dim!

G?tirdim evl?rinin h?y?tin?.

��Siz gedin,�� dedi.�� M?n ?z?m dey?c?m Baysala! Siz ?ixin gedin,m?nim ?zizl?rim!�� Amma, s?n,�� ?z?n? r?fiq?sin? tutdu,�� g?nortayacan h?km?n g?l biz?, bir az k?m?yin lazim olacaq.




13-c? hiss?


Fevralda Baysal k??d? d?nyadan. H?yatdan aldigi z?rb?l?r? d?z? bilm?y?n b?d?n daha tab g?tir? bilm?di, m?chul bir g?c? t?slim oldu. Baysalin h?yatdan getm?yi dost-tanislari q?mgin ets? d?, g?zl?nilm?z olmadi. Onun g?n?-g?nd?n sap-sari saralmagi, qurumagi hamini ?oxdan hazirlamisdi bel? finala.

Dostlar, is yoldaslari yigildiq. Son m?nzil? yola saldiq cavan bir insani�

19 yasli qari- b?li, m?n s?hv salmamisam- 19 yasli bir qoca qari s?yk?nmisdi m?n?. Dilsiz-agizsiz, yalniz inild?m?y? g?c? ?atan heysiz. b?db?xtliy? d??ar bir ne?? aya qocalmis qiz-qari�

Inqa ?z?n? g?l? bilmirdi. Saatlarla susur, b?z?n veril?n suala cavab vermirdi. Kiml?rs? incimisdi, Inqanin susmagini saymamazliq t?k q?bul ed?nl?r d? olmusdu. Axi, daxilind? dag boyda d?rdi g?zdir?n bir insanin h?ms?hb?t olmagi, g?l?ms?m?yi asan idimi? Onun h?r baxisi, h?r �ah� ??km?yi yalvaris idi, k?m?y? ?agiris idi. M?nim ???n ?ox agir idi b?t?n bunlarin sahidi olmaq.

��Bel? olmaz, Inqa! Ayril d?n?nind?n, ?z?n? ?l? al. Danis biziml?, ?ix g?z biziml?, basini qat. B?t?n ?mr?n qabaqdadir.

Xeyri yox idi s?zl?rimin!

��M?ni qorxudursan, Inqa! M?n bacariqsizam s?nin qarsinda!

Basini t?rp?dir, �h?�, �yox�, �bilir?m� deyir, amma he? n? d?yismirdi.

N? etm?k lazim oldugunu is? bilmirdim. Yem?k ???n ona alinan n? olsa da ?l vurmurdu. Vursa da, m?nim xahis v? t?l?bl?rim? son qoymaq xatirin? bir azaciq.

Bir aydan artiq ke?misdi ki, Inqa ???n t?cili yardim ?agirmaq lazim g?ldi. Feldser m?ayin? ed?-ed?:

��N? yemis?n?�� dedi.

��He? n?�

��Ha?an, he? n??

��Bilmir?m!

Biz d? bilmirdik.

Indi Inqanin v?ziyy?ti ??tin idi. T?z?c? ail? h?yatina q?d?m qoyan g?nc qadinin aldigi aramsiz z?rbl?r, ?r itgisi, ilk usaginin itgisi onu az qala d?li olmaga g?tirib ?ixarirdi. N? q?d?r ?alissaq da, inqani evd?n bayira ?ixarmaq, n?yl?s? basini qatmaq m?mk?n deyildi. Vaxtil? d?nya g?z?li adina layiq sayila bil?c?k bir qiz, indi, s?z?n h?qiqi m?nasinda quru c?s?di xatirladirdi. Onun xarici g?rk?minin n? d?r?c?d? d?yism?sini s?zl? ifad? etm?k ??tin m?s?l?ydi. N? yeyirdi, bil?n yox idi. O q?d?r aglamisdi ki, g?z yaslari yox idi, s?si d? ki yalniz pi?ilti idi.

Arada iki d?f? bayira ?ixara bildim, amma, k?m?yi olmadi. Qrupumuzda adam qalmamisdi, hamisini Inqanin yanina g?tirmisdim. D?s?n?rd?m, dost-tanislari g?rm?k b?lk? ona ruhi d?st?k ola, q?m-k?d?ri unutdura. He? n? d?yis? bilm?dim. D?rd m?ni g?t?rm?sd?, n? ed?c?yimi bilmirdim.

Axir bu q?rara g?ldim ki, anasini ?agirim. Bilirdim ki, anasi x?st?dir, el? varli da deyil. M?sl?h?tl?sib, aviapo?ta il? bir m?ktub yazdiq, v?ziyy?ti basa saldiq. H?r ehtimala qarsi, ona 75 manat da pul g?nd?rdik. ?g?r yol pulu olmasa, istifad? etsin.

Haradasa, 10�12 g?n ke?mis, anasi g?ldi. 40�42 yasli, ariq, amma g?z?l, orta boylu bir qadin idi. Inqanin bu v?ziyy?tini g?r?nd? az qaldi d?li osun.

��M?n d?nya g?z?li b?y?d?b yola salmisdim, boylu-buxunlu, g?z?l h?yata layiq. N? g?r?r?m, Allah! Qayidaq, qayidaq ?z evimiz?, bala. S?n? yasamaq lazimdir.

Iki-?? g?n idi, Zina xala g?ldiyi. ???nc? axsam d?rs in biri olmadigi ???n institutdan tez ?ixdiq. Bel? q?rara g?ldik ki, Inqaya bas ??k?k.

Bir xeyli oturduq onlarda. Anasi ist?yirdi Inqa qayitsin evl?rin?. Amma, n? vaxt ki, anasi Inqanin onunla qayidib getm?yi bar?d? bir s?z dey?nd? Inqa d?li olurdu. Birc? ifad?ni t?krar edirdi:

��Yox! Yen?, yox!

Xeyli oturduq, artiq dagilismaq vaxti idi. Ev? getm?y? hazirlasdim ki, anasi da m?niml? qalxdi ayaga, ?ixdi ??l?.

��M?mk?ns?, 10 d?qiq? dayana bil?rikmi?

��Buyurun, ?lb?td?!�� dedim.

��Azad, oglum, bel? basa d?s?r?m ki, s?n Inqanin xatirini ?ox ist?yirs?n, ona pis h?yat arzulamazsan?�� Zina xala sanki aglayacaqdi!

��Bu n? s?zd?, Zina xala! ?g?r Inqanin sevincin? s?b?b ola bil?c?k hansisa bir yol bir s?b?b tanisaydim, inanin n?yim var verm?y? hazir olardim.

��El? bir yol var!�� Zina xala dedi.

��Deyin, Zina xala. M?nd?n n? asilidirsa, ed?c?m.

��M?n? k?m?k et. Inqani yola g?tir?k. S?n g?r?rs?n onun d?sd?y? v?ziyy?ti. Hani bir il qabaqki Inqa? Bir d?ri, bir s?m?k, bel? gets? pis olacaq, ?ox pis olacaq isl?r.

Bu h?qiq?t idi.

��Azad, s?ni demir?m, bu diyarda Inqanin basqa he? kims?si yoxdur. K?rp?sini itirib, h?yat yoldasi sag deyil. Bu d?rdd?n, bu d?hs?td?n onu aralamaq lazimdir. Inqa s?ni ?z yaxini sayir. Bu ?? g?nd? s?n? nec? inandigini, g?v?ndiyini g?rd?m. S?n? qulaq asir, s?n? g?v?nir. K?m?k et, k?m?k et, xilas ed?k m?nim qizimi!

Arvad aglayirdi.

��Getsin, birc? illiyin? getsin. H?tta, yarim il olsun. Sagalsin, d?rdd?n azad olsun, yen? qayitsin!

M?n indi basa d?sd?m Zina xalanin m?qs?dini. Bu insan Anadir, ?vladini xilas etm?k ist?yir! N? olar, b?lk? d? bel? yaxsidi. Yarim il, bir il Inqa ???n k?m?k olardi.

��Bilmir?m, Inqa m?n? qulaq asacaqmi, n? d?r?c?d? m?nim s?z?m ke??c?k, bilmir?m. Amma, Inqa icaz? verdiyi q?d?r basa salmaga ?alisacam, xahis ed?c?m, inanin!

��Bax, sabah saat ne??d? g?l? bil?rs?n?

��Ist?yirsiniz nahar fasil?sind?, ist?yirsiniz, axsam 5-d?.

��G?l, oglum, g?l. 5-d? g?l. Naharda g?ls?n, t?l?s?rs?n.G?l isd?n sonra, 5-d?. G?l basa salmaga ?alis. M?n neyn?yim, bala, g?c?m ?atmir.

M?n s?z verdim.

��Basa d?sd?m sizi, h?km?n g?l?c?y?m!

Olduqca q?mgin halda xudahafizl?sib getdim.

Inqanin ?ixib buradan getm?si iki t?r?fli v? agir sual idi. Bir t?r?fd?n, ?g?r, q?lbimin d?rinliyind? axtaris aparsaydim, y?qin ki, g?r?rdim ki, Inqanin anasi il? getm?sini m?n ist?mir?m! M?nim ???n ?ziz olan bir insanin, dostun ?ixib getm?si agir idi, ist?mirdim m?n bu ayriligi!

Indi bu g?n?md?n o ill?r? m?n basqa m?st?vid?n baxiram. O vaxtlar ?ox suallara indinin, y?ni 30 il sonranin baxislari il? baxmaq qeyri m?mk?nd?r. Bir d? ki, h?r bir insanin h?r?k?tini basa d?sm?yin ?n yaxin yolu, o insanin q?lbini g?rm?k, ?r?kd? yasanan s?b?bl?ri basa d?sm?y? ??hd etm?kdir.

Bu, sualin bir t?r?fi, qaldi, ikinci t?r?fi.

Ikinci t?r?fd? is?, Inqanin yaxsi yasamaq sansi, bu agir d?rdin-b?lanin d?rin izl?rini unutdurmaga s?rait yaratmaq imkani durmusdu.

Inqanin, bu g?z?l v? c?sur qizin yenid?n ayaga durmagi ???n onun bu yerl?rd?n uzaqda olmagi lazim idi. Inqa d?yism?liydi m?hitini, ?trafini. Yoxsa, bel? gets?ydi, bir ne?? ay ke?m?mis Inqanin h?yati sona ?atacaqdi�

Uzun g?r?ns? d?, bir il tez ke??c?kdi�

S?h?risi g?n?, axsam ?st? g?ldim onlara. Iki n?f?r idil?r, r?fiq?si- qrup yoldasimiz, bir d? Inqa ?z?. Anasi yox idi. Y?qin ki, ist?yib ki, biz rahat danisa bil?k. Ona g?r?, gedib harasa.

Salamlasdiq.

��Nec?s?n, Inqa? ??ld? yazdir, s?n qapanib oturmusan! Quslar oxuyur, dur ged?k, qulaq asaq.

��Ist?mir?m, qoy m?nsiz oxusunlar.

��Inqa�

��Bilir?m, n? dey?c?ks?n! M?n getm?k ist?mir?m.

��M?nim ilk s?z?m ??l?, t?miz havaya ?ixmaq m?sl?h?ti oldu. S?n ??l?, bayira ?ixmaq ist?mirs?n. S?n getm?k ist?mirs?n. Axi biz? d? demirs?n n? ist?diyini!

Diqq?tl? m?n? baxdi. D?yism?y?n, yalniz g?zl?r idi, baxislar idi.

��Azad, m?n s?n? inaniram v? tam etibar edir?m. Ona g?r? d? bir sual ver?c?m s?n?. Bu suali r?fiq?m? d? vermis?m: S?n m?nim bu s?h?rd?n, sizin h?yatinizdan silinib getm?yimi ist?yirs?nmi? Azad ist?yirmi Inqanin getm?yini?

B?li, sual olduqca d?z-d?z?n? qoyulmusdu, cavabi da el?n?i olmaliydi. Inqa sual verm?yi bacarirdi.

��M?n s?nin yenid?n g?lm?yini ist?yir?m. Get eviniz?, qoy h?yatinda yenilikl?r yaransin.

��Axi, m?n gets?m ?n qiym?tli n?yim var, burada qalir, siz burada qalirsiniz. Bir d? ki, h?yat m?nim g?z?md? qiym?tini ?oxdan itirib. Yasamagim, yaxud, yasamamagim m?nim ???n vacib rol oynamir.

��Ona g?r? d?, d?yis h?yatinin d?y?rl?rini. S?ni d?rd ??k?n g?rm?k biz? agirdir. Get, 5�6 ay qal evinizd?, ?z?n? g?l.

��M?ni basa d?s?rs?nmi, Azad? Axi, n?l?ri itirdiyimi bilirs?n! ?ixib gets?m, dem?k, sizi d? itirir?m. M?n bacarmayacagam, s?n m?ni basa d?s?rs?nmi, n? deyir?m?

��Bilir?m, Inqa! N? dem?k ist?diyini bilir?m!

��B?s onda nec? �get!� deyirs?n?

��Dogma evinizd? yasa bir az, s?hh?tin qaydaya d?ss?n, sonra g?l?rs?n. N? vaxt ist?s?n ?laq? yarada bil?rs?n biziml?. Anana yazigin g?lsin. Biz? d? yazigin g?lsin! Bayaq sual verdin: Azad ist?yirmi Inqanin getm?yini? Sualina sualla cavab ver?c?m: inqa ist?yirmi Azadin d?rdinin azalmagini, ?r?yinin y?k?n?n y?ng?ll?sm?yini? Inqa g?rm?rm? Azadin bu aylari n?l?r ??kdiyini?

Inqanin ?ll?rini aldim ?limin i?in?:

��M?n s?n? bir s?z d? dey?c?m, Inqa! Bilmir?m, b?lk? d?, yeri deyildi. S?nd?n ayrilmaq m?nim ???n ?n b?y?k c?zalardan biridir! Indiy? kimi itir?-itir? g?lmis?m! Bilirs?n ki, indi daha da agir olacaq m?n?! Amma, deyir?m: get! Ist?yir?m, rahat yasya bil?s?n bir m?dd?t, ?z?n? inamin qayitsin. M?n s?nin yenid?n ?z?n? g?z?l qiz olan Inqa olmagini hiss etm?yini ist?yir?m. M?n ist?yir?m, bir vaxti r?smix?tt d?rsind? g?z?l sa?larini ?iynin? t?km?s h?min Inqani g?r?m!

M?nim s?yl?diyim bu uzun nitq, o c?ml?d?n, r?smix?tt d?rsini yada salmagim Inqani tam d?yisdirdi. G?l?ms?m?yi ?oxdan yadirgamis ?z?nd? bir sevinc hissi yarandi.

��Sag ol, Azad!�� dey? bildi. G?z yaslari yayilmis ?z?nd? t?b?ss?m yarandi.

Bird?n basini dik qaldirib m?n? baxdi. X?yallarinda n?yis? arasdirirdi. Sual verm?k ist?yirdi, baxislarindan g?r?n?rd?.

��O vaxt saxladigin s?kil� dururmu h?min s?kil?

��Durur!

��Niy? onda, o vaxtlari s?n he? n? dem?din m?n?? Niy? o s?kild?ki qizin s?nin h?yatin ???n yox oldugunu, s?kilin yalniz xatir? oldugunu dem?din? Niy? s?n m?ni basa salmadin? Axi, s?n bilm?liydin..!

��M?n d?s?n?rd?m ki, s?n basa d?sm?s?n, Inqa! K?d?rimi, fikirl?r ??kdiyimi g?r?rd?n. Yoxun yasini saxlayirdim v? d?s?n?rd?m ki, s?n bilirs?n! Yadindami, s?n m?n? q?ml?nm?m?yi m?sl?h?t edirdin?

��M?n bilmirdim s?kil sahibinin yoxlugunu. M?n bir axsami, s?nin otaginda s?kili g?r?b bir ne?? d?f? s?z saldim. H?r d?f? m?vzunu d?yisdin, s?kili d? g?t?r?b gizl?tdin� Danismaq ist?m?din! Aylar, ill?r!.. Ilahi! Niy? s?n m?ni onda basa salmadin?

V? agladi. H?m d? ucadan. Sinmis taleni, ?rini, usagini, itirilmis ill?ri aglayirdi. Bu g?z yaslari h?m d? gizlinc? ?r?kd? yasayan, ?alisib � ?apalayib ?ixmaga ?alissa da, sin?d?n k?nara ?ixa bilm?y?n bir nakam m?h?bb?t? agi deyirdi� Bu haraya d?zm?k m?mk?n deyildi.

G?z yaslari i?ind? n?s? pi?ildayirdi. Sin?md?, beynimin i?ind? h?r seyin bir-birin? qarisdigi ???n he? n? esitmirdim�

O axsami ?ox danisdiq. B?zi s?hb?tl?rd?, xatir?l?rd? uzaq d?nyalara ke?dik, xatir?l?r ne?? q?mli-qadali, gah da sirin ?aglari atdi ortaya�

Epiloq

Perronda s?rnisin vaqonu il? ?zb? ?z d?rd n?f?r g?nc dayanmisdi. Onlarin q?mli baxislari vaqonun kupesind? p?nc?r? ?n?nd? dayanan g?nc qiza y?n?lmisdi. G?nc qiz p?nc?r?nin s?s?sin? yapismisdi. Perrondaki d?rd n?f?rd?n biri ??l t?r?fd?n p?nc?r?y? yaxinlasdi, n?s? dem?k, zarafat edib agirligi y?ng?ll?sdirm?y? c?hd etdi. Bas tutmadi. Danisa bilm?di, s?zl?ri qiriq � qiriq alindi. ?lacsiz vaqona s?yk?ndi, az qala s?s?y? yapisdi. Qizin yorgun ?z?n? baxdi, n?s? dem?k ist?dil?r bir � birin?,dey? bilm?dil?r. S?kuta daldilar. Q?fild?n qizin nazik dodaqlari titr?m?y? basladi, v? bird?n h?nk?r?b agladi�

Qapilar baglandi, qatar ?r?kl?rd?ki h?yacani son h?dd? qaldiran bir siqnal verdi, yola d?sd?.

��M?n qayidacam, h?km?n qayidacam!�� qisqirdi g?nc qiz.

��Alti ay n?dir ki!�� g?nc dill?ndi ?r?yind?, san ki, ?z?-?z?n? ?r?k verirdi.

�Bu s?f?r n? q?d?r ??k?c?k�

Qatar yola d?s?n t?k, Inqanin r?fiq?si, qrup yoldasi Azada bir d?fd?r ?t?rd?.

��Bu n?dir?�� Azad sual verdi.

��Inqa verdi, s?n? ?atmalidir.

Bu ?zilmis, bir azca da saralmis v?r?ql?rd?n ibar?t d?ft?r idi.

Inqanin h?r g?n qeyd? aldigi, b?zisi bir � iki c?ml?d?n, b?zisi is? v?r?qin yarisini tutan h?r bir xatir?sinin ?st?nd? s?rl?vh? yerind? iki par?a olmus ?r?k s?kli vardi. Sol par?a alov i?ind?, sag par?a is? bir az asagi, arali, sanki k?sm?s v?ziyy?td? idi. H?r s?hif?nin sonunda is? bas-basa dayanaraq qanadlarini qaldirmis iki qusun s?kli qoyulmusdu. Quslar san ki, u?maga hazir v?ziyy?td?, n?yis? g?zl?yirdil?r. Bu s?hif?l?rd? sevinc k?d?rl?, arzular m?yusluqla, g?l?s- g?z yaslari il?, m?h?bb?t nakamliqdan par?alanan ?r?yin f?ryadi il? ?z-?z? dayanmisdi�




Ikinci povest: Q?m yagisi


Firq?t i?ind? y?r?gim g?r ki, n? par?-par?dir,

Bagrimi g?r bu q?ss?d?n kim, n�c? yar?-yar?dir.

����(N?simi)


Insan h?yatini d?vrl?r? b?ls?k, g?nclik y?qin ki, anadan olma hadis?sind?n sonra ?n maraqli, ?n yadda qalan d?vr olacaqdir. Bu d?vrd? insan h?yati t?s?bb?skarliqla, prinsipialliqla z?nginl?sirl?r. ?trafinda bas ver?n hadis?l?rd? konkret m?vqel?r formalasir.

Haqqinda n?ql ed?c?yimiz q?hr?manlarimiz � Azad v? Inqa da h?min bu g?ncl?rd?n biri idil?r, ?z baxislari il?, ?z m?vqel?ri il?. Bu m?vqel?rin formalasmasinda aldiqlari h?yat d?rsi, buraxdiqlari s?hvl?r, haqli v? haqqsiz verdikl?ri itgil?r � qurbanlar ?ox b?y?k rol oynamisdi.

Azad ?sg?rlikd?n qabaq, v? yaxud, ?sg?rlikd?n bir il sonraya q?d?r h?yatda n? ist?diyini v? g?l?c?kd? n?yi v? nec? ed?c?yini tam arxayinliqla s?yl?y? bil?rdi. "H?yatdan n? ist?diyini bilirs?n, daha n? var yasamaga!"�� t?cr?b?siz v? m?grur g?ncliyin h?yat f?ls?f?si bu idi. G?zl?rind? sevincl? yanasi sirin v?sal h?sr?ti, ?r?yind? g?z?l Solmazinin intizari il? g?z?l arzu-niyy?tl?rin g?l?c?k tami, dadi onu ?mr?n? r?ngbar?ng etmisdi. F?lak?t bas ver?n? q?d?r bel? oldu! Milli ad?tin p?rd?si altinda, " b?y?k olan yerd? ki?ik q?l?t edir" l? onu Solmazindan ayirdiqlari, iki h?yati b?db?xt etdikl?ri g?n?c?n.

Azad d?yisdi. Daha o h?r sey? inamla baxan deyildi. Arzularinin zirv?si olan Solmazi itirdikd?n sonra h?r sualda olmasa da, ?ox vaxt realist m?vqe tutmaga ?alisirdi. ?r?k siziltisi davam ets? d?, yaralar h?l? sagalmasa da. Onun Inqaya olan m?nasib?ti d? bu iki ?z-?z? durmus hissin t?siri il? formalasmisdi.

Bunlari n?z?r? alaraq, ?g?r biz Azaddan sual ets?ydik:

��Inqa bu g?n s?nin ???n kimdir, onunla bagli arzu v? ist?yin, niyy?tin n?d?n ibar?tdir?

Azad biz? g?l?ms?y?r?k, sad?likl? cavab ver?c?kdi:

��Inqa m?nim ???n ?ox ?ziz v? g?z?l bir dostdur, xatirini ist?diyim bir insandir!

B?s, biz Inqaya sual ets?k:

��Azad s?nin ???n kimdir bu g?n? Onunla bagli arzun, niyy?tin?�

Inqa n? cavab ver?c?k? G?lin sorusaq ?z?nd?n, amma, bir az sonra�




1-ci hiss?


S?rtl?r v? onlardan yaranan mane?l?r! B?z?n bu iki k?miyy?t t?yin edir g?l?c?yimizi, yolumuzu. B?z?n, s?rtl?r v? mane?l?r bizd?n g?cl? olurlar. Mentalitet, ad?t � ?n-?n? kimi varliqlar doguzdurur bu amansiz s?rtl?ri, ke?ilm?yi ??tin olan mane?l?ri. Kims? ?st?l?yir b?t?n bunlari, kimins? g?c? ?atmir. Y?qin ki, Azad da ?st?l?y? bil?rdi. Amma, ?st?l?m?di.

Orta m?kt?bi qurtarib Bakiya g?ldiyi o g?nd?n b?ri Azad ne?? ill?r ?sil xosb?xtliyin agusunda yuxuya gedib, m?h?bb?tin ?agirislari il? oyanmisdir. Amma, he? vaxt d?s?nm?misdi ki, sevincl? q?min arasi birc? qarisdir. Onun basinda ?atlayan "evin b?y?y? bil?r, n? ist?k, n? arzu!", "m?n m??yy?n ed?c?m usagimin taleyini" s?yl?y?n das divarlar, ?lacsizliqdan "mentalitet, ad?t" adlandirdigimiz bu s?rtl?r v? manel?r onu m?glub edibl?r, ?st?l?yibl?r. Arzularinin basina das saliblar.

Basina bu hadis?l?r g?l?nd?n sonra h?r seyi sakitc? ?l??b-bi?ib g?l?c?y? baxmaq, yenilikl? yasamaq, g?z?llikl?ri q?bul etm?k ?v?zin?, Azad uzun m?dd?t xatir?l?rin q?min? t?slim olmusdur.

?z? d? ?ox g?z?l basa d?s?rd? bas ver?nl?ri�

Inqa ilk m?ktubunu yari yoldan, h?l? qatar Rusiyanin ?razisini t?rk etm?mis yazmisdi. H?r s?tirin arasinda gizl?dilmis k?d?ri, q?mi g?rm?m?k m?mk?n deyildi.

" Az vaxt ke?s? d? aradan, s?n? yazmagi q?rara aldim. Amma, d?s?nd?kl?rimi, ?r?yimd?kil?ri yazmaga yen? g?c?m ?atmir. N? q?d?r deyil?si s?z?m var!

�Utaniram!.. Bir az qatar uzaqlasdirsin, yazacagam! Bilir?m n?l?ri itirdiyimi. Y?qin ki, g?nahkaram, Azad, ?ox m?qamlarda� H?yatimin son iki-?? ilind?, ilk d?f? biri-birimizi tanidigimiz g?nd?n baslayaraq bu g?n? kimi yollarimda bas ver?n bir bel? hadis?l?r qa?ilmazmi idil?r, yoxsa ki, biri dig?rind?nmi yaranirdi?.. H?r sey, olub ke??nl?r yuxu olaydi. He? institut da olmayaydi. M?n olaydim h?mis?ki t?k, Kombinatin is?isi, gedib-g?l?ydim s?rnisin t?k s?ninl?. ?ox dayanirdim arak?sm?d? olan p?nc?r? ?n?nd?. Kabinada h?r sey g?z?m ?n?nd?dir. Ilk aylar sag t?r?fd?, basin ?st? bir b?y?k s?kil g?r?rd?m, g?z?l bir s?kil. ?ox vaxt ilk ora baxirdim � s?kil yerind?dir, yox? Sonra o s?kil yoxa ?ixdi. Bilmir?m, m?n? el? g?lir ki, m?n d? rahatlasdim. Onda h?l? biz tanis deyildik�"

Azadin x?yallari uzaqlara getdi. Ilk d?f? Inqa il? tanis olmagi, ?z-?z? durmagi yadina d?sd?.

� Avtobus s?r?c?s? isl?diyi c?mi bir-iki ay olsa da, s?rnisinl?ri artiq ayird edirdi bir-birind?n. Bu el? ??tin is d? deyildi. O vaxtlar h?r mikrarayona, h?r yasayis massivin? m?nt?z?m xidm?t ed?n az sayli ?z marsrut avtobuslari var idi. Ip?k kombinati il? kombinatin yataqxanasi bir-birind?n ?ox arali olsalarda, h?r ikisi Azadin isl?diyi x?ttin ?z?rin? d?s?rd?. Is?il?rin ?oxusu onlarin avtobuslari il? gedib � g?lirdil?r. H?l? bundan ?lav?, h?r g?n ikinci n?vb? is?il?rini d? isd?n sonra evl?rin? aparmaq ???n bir ne?? avtobus t?hkim olunurdu kombinata. O vaxt m??ssis?l?rin ?oxusunda ?zl?rinin xidm?t avtobuslari yox idi dey?, s?rnisindasima parklari il? m?qavil? baglanardi. Bu m?qavil?y? ?sas?n, ikinci n?vb? isl?y?nl?ri is qurtaranda x?td?n ?ixarilaraq t?hkim olunan avtobuslar dasiyardilar.

Azadgilin briqadasinda 8�9 avtobus var idi. H?mis?lik d? onlar bir x?tl? gedib-g?lirdil?r. ?hali d? el? ?ox deyildi. Ona g?r? d? s?rnisin-s?r?c? tez ?yr?sirdil?r bir-biril?rin?. S?rnisinl?r s?r?c?l?ri daha g?z?l taniyirdilar. Magazada, diskotekada, k???d? tanis olmayan kims?nin yaxinlasib Azadla salamlasmasi, "s?n bizim marsurutda isl?yirs?n!" dem?yi adi bir hal idi�




����� ���������������� ���������.


����� ������������ ��� �������.

���������� ��� ����� �������, ����� ������ ��������� ������ (https://www.litres.ru/xaliq-azadi-m-mm-dov/q-m-yagisi/) �� ������.

��������� �������� ����� ����� ���������� ������ Visa, MasterCard, Maestro, �� ����� ���������� ��������, � ���������� ���������, � ������ ��� ��� �������, ����� PayPal, WebMoney, ������.������, QIWI �������, ��������� ������� ��� ������ ������� ��� ��������.