Книга - Qızlar oxumasın

Qızlar oxumasın
Eldar İlqaroğlu


"Qızlar Oxumasın" adlı bu psixoloji roman ailə və qadın problemlərindən, əsasən də qızların təhsildən yayınmasından və bunun acı nəticələrindən bəhs edir.

Bu roman, Lənkəran rayonu Boladi kendi 1 saylı orta məktəbin müəllimi olan Eldar ilqaroğlunin sayca 3cu kitabıdır. O, həmçinin "Boladi şəhidləri" və "Hamı təkdir bu dünyada" adlı kitabların müəllifidir.





Eldar İlqaroğlu

Qızlar oxumasın





BAŞLANĞIC


Telefon zənginə yuxudan ayılan Elmurad yataqdan qalxmadan yarıyuxulu halda ekrana baxdı, qayınanası Sevil xanım idi.

“Görəsən, səhər tezdən nə olub, xeyirdir inşallah” deyərək tələsik telefonu qulağına qoydu.

– Salam, sabahınız xeyir.

– Salam Elmurad, Günel hardadı? Zəng edirəm zəng çatmır.

– Saat neçədir ki?

Elmurad ekrana baxdı, saat 9:05-i göstərirdi, çönüb yatağının sol tərəfinə baxdı. Təəccüblü də olsa, Günel hələ yataqda idi.

– Günel yatıbe, narahat olmayın, burdadır.

– Hə yaxşı, yuxumu pis görmüşdüm, zəng çatmadı, lap ürəyim üzüldü. Votsapa da baxdım son dəfə gecə saat 3-ə işləmiş girib, narahat oldum o vaxt niyə oyaq olub, yəqin gec yatıb yorğundur qoy yatsın. Bağışla səni də narahat elədim .

– Yoo, əstəğfrullah, xoşdu…

Elmurad sağollaşıb telefonu kresloya atdı. Başını balışa qoyub istədi təzədən yatsın, amma o, özü də narahat oldu. Axı Günel indiyə qədər yatıb qalmazdı, həm də gecə saat 3-ə işləmiş votsapda olmağı da Elmurada bir az qəribə gəldi. Günel hara gecə 2-də, 3-də votsapda olmaq hara. Normalda yatma saatları 12 idi. Başını qaldırıb üzü əks tərəfə olan Güneli asta səslə çağırdı sonra əli ilə belinə toxundu. Cavab vermirdi və bədəni də buz kimi idi, üzünü özünə çevirəndə ağzından köpüklü qan töküldüyünü görüb dəhşətə gəldi. Günelin ruhu artıq bədənində yox idi. Çoxdan canı çıxmış və bütün bədəni də soyumuşdu. Lakin daha dəhşətlisi isə bu idi ki, Günelin üzündə və bədənində qaraqançır olmuş yerlər açıq-aydın görünürdü. Döyüldüyü aşkarca hiss olunurdu. Elmurad onun buz kimi üzünü ovucları arasına alıb var gücü ilə çığırdı – “Güneeeeel” – “Yooox, bu ola bilməz”. Bəlkə, oyanar deyə Günelin üzünü sillələməyə başladı, lakin artıq gec idi. “İlahi, bu necə ola bilər axı?” deyə qışqırıb ağlayırdı.

Evdə yalnız başına nə edəcəyini bilməyən Elmurad şok vəziyyətində bir saatdan çox səssizcə oturub Günelin cansız cəsədinə baxıb qalmışdı. Bir müddət sonra düşdüyü şokdan ayılsa da, dili-dodağı quruyub bir kəlmə də kəsə bilmirdi. Qışqırıb bağırmaq, çığırmaq istəsə də, bacarmırdı. Telefonu götürüb ancaq dost tanışlara, ata-anasına bunu yaza bilmişdi: “təcili bizə gəlin, evim yıxıldı”.

Gözlərindən yaş süzülsə də, ağzını aça bilmirdi, elə bil ağzı kilidlənmişdi. Tələsik əynini geyinib mətbəxə keçdi. Üzünə su vurub az da olsa, ayılmaq, nələr baş verdiyini anlamaq istəyirdi. Elə bilirdi yuxu görür… Əl-üzünü yuduqdan sonra gözü stolun üstünə sataşdı, külqabıda yarı çəkilmiş siqaret və stolun digər tərəfində dəftərlə qələm var idi. Dərhal dəftəri götürüb varaqladı. Bu Günelin yemək reseptləri və dükandan-bazardan aylıq alacaq ərzaqları yazdığı dəftər idi. Başqa qeyri-adi bir yazı yox idi. Öz içində danışmağa, suallar verib cavab axtarmağa başladı. “Bu dəftər həmişə soyuducunun üstündə olurdu. Gecə yarısı Günel bu dəftəri neyləyirdi ki? Bəs bu külqabıdakı siqaret nə idi?” Ard-arda cavabsız suallar gəlirdi beyninə. Axı Elmurad siqaret çəkən deyildi. Hərdənbir dost-tanışla ad günündə, bayramlarda azacıq içməyi var idisə, amma siqaretə nifrət edirdi. Hətta Elmurad özündən şübhələnməyə başlamışdı. Ötən gecəni xatırlamaq istəyirdi, harda olduğunu, içkili olub-olmadığını… Başında sanki bir tufan qopurdu, heç nə yadına gəlmir, heç bir cavab tapa bilmirdi. Əli ilə başını yumruqlayırdı…

Yox, o heç vaxt özünü itirəcək qədər içkili olmamışdı. Heç nə anlaya bilmirdi. Gördüklərinə heç bir anlam qata bilmirdi biçarə Elmurad.

Qapının qəfil zənginə diksinib özündən asılı olmayaraq tez qapıya tərəf qaçdı. Gələn qonşu bina da yaşayan uşaqlıq dostu Tural idi. Onu görən kimi qucaqlayıb hönkürtü ilə ağlamağa başladı. Qapının ağzındakı səs-küyə qonşular da gəldi…

Tural vəziyyəti anlayandan sonra polisə zəng vurmağı məsləhət bildi. Çünki o dostu Elmuradı yaxşı tanıyırdı, xasiyyətinə bələd idi. Ümümiyyətlə heç bir canlıya ziyan verməyən, məxsusən qadınlara hörmət və sayqı mövzusunda çox həssas olan Elmurad özünün seçdiyi, sevdiyi bir xanıma belə işgəncə verib öldürməsi mümkün deyildi. Nəsə bir qəribəlik var idi bu işdə, bunu da yalnız polis çözə bilərdi. “Onsuz da polisə zəng vurmasaq da, gələcəklər, elə bizim öncədən zəng vurmağımız daha münasibdir”, deyə düşünüb zəng vurdu.

Artıq Elmurad gilin mənzili insanlarla dolu idi. Eşidən, bilən bütün qohum-qonşu gəlib özünü çatdırmışdı. Ağlaşma səsləri binanı götürmüşdü…

Günelin anası Sevil xanımın isə ah-naləsi kəsilmirdi. Ən çox da Elmuradı söyür, qarğış edirdi…

– Sənin əllərin qurusun, səni görüm tikə-tikə olasan, balamı bu günə qoyduğun yerdə. Sən mələk cildinə girmiş şeytansan, əzrayılsanmış bizim xəbərimiz olmayıb. Hamı səni tərifləyirdi, görsünlər indi sənin kimi ilanı, tanısınlar. Mənə telefonda deyirdin Günel yatıb… demək axşamdan bilirmişsən… Sən mənim balamı bədbəxt elədin səni görüm bədbəxt olasan. Qadını da bu cür döyərlər, ay biqeyrət? Neyləmişdi, sənə pis baxırdı, pis arvad olmuşdu sənə?

Qohumların mane olmağa çalışmalarına baxmayaraq Sevil xanım əlləri ilə Elmuradın üzünü cırmaqlayıb cırmışdı, üzündən qan axırdı. Elmurad isə ancaq ağlayır və bir kəlmə belə demirdi. Polislər gələnə kimi bir neçə qohum, dost-tanış əsəbdən özünü saxlaya bilməyib, kimi söydü, kimi üzünə tüpürdü Elmuradın… Amma Elmuradın valideynləri isə qəti heç nə danışmır, sakitcə durub baxır, nə olduğunu anlamağa çalışırdılar.

Polislər evdə bəzi axtarışlar edib, fotoşəkillər çəkib, mənzildən hamını çıxardıb qapını möhürlədilər. Elmuradı da, meyiti də maşınlara qoyub apardılar.

Ekspertiza müddəti nisbətən uzun çəkdi…




UŞAQLIQ DÖVRÜ VƏ MƏKTƏB ILLƏRI


Günel, kasıb bir ailədə dünyaya göz açmışdı. Üçüncü qız olduğu üçün valideynləri tərəfindən hələ ana bətnində olarkən arzuolunmaz bir övlad olmuşdu. Dünyaya gəlişi də sevincli, bayramlı deyildi. Allah nə gözəllik, nə şirinlik desən bu qıza bəxş etmişdi. Dil açandan sonra çoxlarını şirin söhbətləri ilə özünə cəlb edirdi. Məxsusən bacıları ondan ötrü ölürdülər. Qucaqlarından yerə qoymurdular. Gah güldürür, gah ağladıb hər iki halından həzz alırdılar.

Günel, kasıblıq nə olduğunu 4-5 yaşlarında artıq başa düşməyə başlamışdı. Evdə valideynlərin uşaqların yanında aşkarca bütün problemləri danışması onların saf, təmiz beyinlərində çox erkən “nisyə”, “borc”, “pulsuzluq”, “yoxluq” və s. neqativ fikirlərin toxumlarının cücərməsinə səbəb olmuşdu.

Kaş ki, bütün valideynlər biləydi, biləydi ki, bilməyərək danışdıqları, etdikləri ən xırda saydıqları səhvlər övladlarının həyatında böyük fəsadlar yaradır. Elə fəsadlar ki, o fəsadların övladın şəxsiyyətinin formalaşmasında saysız mənfi təsirləri olur. Hansı ki, övlad bu təsirlərin kökünü şəxsiyyətindən, ruhundan təmizləmək üçün çapalasa da, çox vaxt mümkünsüz olur. Böyüdükcə özünə güvənməmək, qorxaqlıq, tənbəllik, özünü ifadə edə bilməmək, danışmağa çəkinmək, özünə qapanmaq, acıqlı-stressli olmaq, kobudluq və s. psixoloji problemlər valideynlərin həmin səhvlərinin nəticəsi olur.

Günel kasıblığın necə böyük bir bəla olduğunu məktəbə gedəndən sonra daha yaxşı anlamağa başladı. Hər il sentyabr ayı gəlməmiş uşaqların məktəb paltarları, məktəb ləvazimatlarına maddi imkan olmadığından evdə söz-söhbətlər, dava-dalaşlar başlayırdı. Atası taxta ustası idi, evlərdə döşəmə, tavan və başqa taxta işləri görürdü. İş burasında idi ki, daimi işi yox idi, ayda bir dəfə işi olurdu, ya da bəzən heç olmurdu. Atası işləyəndə də çox vaxt pulunu ya yarımçıq alırdı, ya da müştərilər ödənişi gecikdirirdilər. Pul alanda da borcların bir qismini verirdi və evə yalnız vacib ərzaqları alırdı, vəssalam.

Günel çox vaxt özündən böyük bacılarının paltarları ilə məktəbə getməli olurdu. Əslində bacıları da heç təzə paltar geyinmirdilər, hansısa imkanı yaxşı olan qohumlar öz uşaqlarının geyinib istifadə etmədiyi paltarları onlara göndərirdilər. Günel 6-ci sinifdə oxuyanda oğlanlardan biri ona “bu koftanı keçən il bacın geyinirdi, indi sən geyinirsən” dediyi üçün utandığından ağlaya-ağlaya evə qayıtmışdı. Çox pərt olmuşdu, sinif yoldaşılarının yanında alçalmışdı.

Bu kimi olaylar onun üçün nə qədər çətin olsa da, qüruru tapdansa da, birtəhər dişini sıxıb dözməliydi. Necə olur-olsun məktəbə getməli, təhsilinə davam etməliydi. Heç məktəbdə baş verənləri də evdə danışmazdı ki, valideynləri ona görə üzülməsinlər. Ümümiyyətlə ailəsinə yük olmaq, üzüntü yaşatmaq istəmirdi. Elə evdəki hər söz-söhbətdə özünü günahkar bilirdi. Düşünürdü ki, ata-anam çalışır natamam da olsa, məni yedirir, içirir, geyindirirlər, amma mənim ailəyə heç bir xeyrim dəymir. Yaşı az olduğu üçün əlindən heç nə gəlmirdi. Qərar vermişdi ki, mən yalnız oxuyub savadlı olmaqla həm özümü, həm də ailəmi sıxıntılardan qurtara bilərəm. Çünki, Günel böyüdükcə, özünü və ətrafı anladıqca ailəsinin kasıblıq durumunun səbəbini ata-anasının heç birinin savadlı olmaması, təhsildən kənar qalmasında görürdü. Odur ki, nə olursa-olsun bütün çətinliklərə dözəcəyinə və oxuyub ali təhsil alacağına söz vermişdi. Baxmayaraq ki, məktəbdə kasıblığına, pulsuzluğuna görə çox aşağılanmış, çox üzüntülərə qatlanmışdı. Böyüdükdən sonra da, illər keçsə də, həmin günlər heç yadından çıxmırdı. Bir olay isə onu çox sarsıtmışdı.

8-ci sinifdə oxuyarkən bütün digər siniflər kimi onların da sinfi “Yeni il” karnavalı keçirməyi planlayırdı. Hər kəs bir təklif edirdi, biri deyirdi tortu mən gətirəcəm, digəri deyirdi şarları mən alacam, adam sayına nə qədər pul yığılmalıdır deyə hesablama aparanlar kim və. s. Günel isə həmişəki kimi heç nəyə qarışmırdı. Çox belə tədbirlər olmuşdu, o, heç birinə qatılmırdı. Düzdür, könlü istəsə də, amma valideynlərini heç vaxt öz könül istəyinə görə narahat etmək istəmirdi. O, uşaq yaşlarından möhkəm olmağa çalışırdı. Çox vaxt özünə belə təsəlli verirdi, 1 saatlıq tədbirdi də, yeyib-içib oynayıb bitirəcəklər. Guya nə dəyişəcək ki? Onlar da həmin adam olacaqlar, mən də…

Bu dəfə isə fərqli oldu. Qızlardan ona ən yaxını olan Asudə çox təkid etdi ki, sən də gəl qatıl tədbirə, heç nə lazım deyil, özümüz hər şey düzüb-qoşmuşuq, evdən də heç nə istəməyinə gərək yoxdur. Bir dəfə mənim xətrimə gəl, qoy bizim ürəyimiz də rahat olsun. Çox çək-çevirdən sonra Günel razı oldu. Kaş razı olmayaydı…

Əvvəlcə hər şey öz axarında idi , musiqi, çal-çağır, yemək-içmək, stolda, demək olar ki, hər şey var idi, Günelin aylarla, bəlkə, illərlə yemədiyi banan, kivi, cürbəcür şirniyyatlar… nə qədər gözütox olsa da, nəfsin istəyi qarşısında dünyanı hələ doğru-düzgün dərk edə bilməyən bu cılız qızcığaz hərəsindən azacıq da olsa, dadmışdı. Hələ ürəyindən keçirmişdi ki, kaş bacılarıma və ata-anama da bunlardan bir diş daddıra biləydim, mən burda onlarsız yeyirəm. Ömründə birinci dəfə idi ki, belə sevincli, şən görünürdü, sinif yoldaşları ilə qaynayıb-qarışırdı. Niyə də sevinməsin axı, onu da təd birə çağırmışdılarsa, demək ona dəyər verirdilər, onun pulu, imkanı olmasa da, yanlarında görmək istəyirdilər. Bəlkə də ilk dəfə idi ki, pulun deyil şəxsiyyətin, insanlığın önəmli olduğunu görürdü. Lakin bu sevinc çox çəkmədi.

Karnaval bitəndən sonra süfrəni yığmaq, batmış stəkanları və qabları yumaq işini elə məhz Günelə tapşırmaq onun bütün sevincini, etimadını alt-üst etdi. Mesajı anlasa da, hətta bilərəkdən qızlardan soruşdu ki, bu qədər qabı mən tək necə yuyum, birlikdə köməyləşib yusaq olmazmı? İçlərindən həmişə bahalı-bahalı geyimlər geyinən, sağa-sola pul xərcləyib forslanan Sevinc dodaqaltı mızıldandı: “havayı gəlib yeyib-içmisən, təmizlə də, mən təmizləyən deyiləm ki…” özünü güclə sıxıb saxlasa da, birtəhər qabları yuyub bufetçiyə təhvil verdikdən sonra heç kim onu görməsin deyə məktəbin tualetinə girib qapını bağlayıb hönkürtü ilə ağlamışdı. Ağlamışdı ki, ürəyi boşalsın evə bu halda getməsin, əsəbləşib başına gələnləri danışmasın. Həm narahatçılığa və üzüntüyə səbəb olmaq istəmirdi, həm də onsuz da evdə onun oxumağına, məktəbə davam etmələrinə razı deyildilər. Belə şeyləri eşidib ümümiyyətlə məktəbə qoymayacaqdılar. Anası tez-tez deyirdi, nə vaxt 9-cu sinfi bitirər digər bacıları kimi bu da oturar evdə, canımız qutarar bunun paltar, kitab-dəftər problemlərindən. Amma Günelin oxumağa həddindən çox həvəsi var idi. Bacılarından fərqli olaraq o heç vaxt kitab dəftər olmadığını bəhanə etməzdi, olmayan kitablarını sinif yoldaşlarından alıb dərslərini oxuyar, tez də qaytarıb verərdi. Yaddaşı da çox güclü idi. Bütün müəllimləri onun ağıllı, mərifətli olduğunu, ən əsası da, yaxşı zehninin olduğunu deyirdilər.

Bu karnaval olayından sonra Günel qızların heç biri ilə danışmadı, hətta rəfiqəsi Asudəni də daha yaxına burxmadı.

Məktəb də gözündən düşmüşdü, heç kimə etibarı qalmamışdı. Müəllimlərin də pullu uşaqlarına, varlı şagirdlərə necə yaltaqlandıqlarını, şişirdilmiş qiymətlər verib oxumağa həvəsləndirdiklərini, dərsi pozsalar belə, imkanlı şagirdləri heç vaxt cəzalandırmadıqlarını görüb məktəbdən iyrənirdi. Məktəbli olmasına baxmayaraq dünyadakı ədalətsizlikləri artıq dərk edirdi. Amma bu yaşaqdıqlarını kənarda saxlayaraq dərslərini axsatmamağa çalışır, daim çox oxumağa, fənləri yaxşı öyrənməyə çalışırdı.



“Həqiqətən, Allah ədalətli olmağı, yaxşılıq etməyi və qohumlara haqlarını verməyi əmr edir…” (“Nəhl” surəsi, 90.)




“BEŞIKKƏSTI”


Günel, 8-ci sinifi əla qiymətlərlə bitirdi. Mübariz bir ruhiyyəsi var idi. Qarşısına məqsəd qoydusa, nə olursa olsun etməliydi. Valideynlərinin də hər dediyinə, hər qulluğuna qaçırdı, heç onları incitmək istəmirdi. Baxmayaraq ki, özü çox incidilir, qəlbi çox qırılırdı, onunla heç kim maraqlanmır, sevgi və diqqət göstərmirdi. Nə vaxt bir işləri olanda evin bu kiçik qızı yadlarına düşürdü, çağırıb kitab-dəftərdən ayırırdılar. O da tələsik ona tapşırılan işi görüb təkrar dərslərini çalışmağa gedirdi. Nə atası, nə də anası indiyədək ona “səni sevirəm qızım”, “sən mənim gözümün nurusan”, “sən ki, dərslərini əla oxuyursan səninlə qürur duyuram” kimi sözlər deməmişdilər. Amma nə vaxt nənəsigilə gedərdi, bu gözəl sözləri təkcə qoca nənəsindən eşidərdi. Günelin fikrinə görə, onu bu dünyada təkcə bir nəfər qarşılıqsız se virdisə, o da nənəsi idi. Nənəsinin yanında özünü çox rahat və xoşbəxt hiss edirdi. Həyatının bütün pozitiv enerjisini Dilruba nənədən alardı. Hətta Günelə söz vermişdi ki, “narahat olma əziz balam, səni də bibin oğlu Ziya kimi mən özüm oxutduracağam”. Öz təqaüdündən Günelə gizli şəkildə pul verirdi ki, yığsın özünə yaxşı əyin-baş alsın, məktəbdə heç kimdən əskik görünməsin. Günelin Ziya adlı bibisioğlu Türkiyədə həkimlik ixtisasını oxuyurdu, cərrah olacaqdı. Qohumları içində bir oxuyan elə təkcə Ziya idi. O da çox inadkar və əzmkar xarakterə sahib idi. Dilruba nənə deyirdi ki, Ziya da universitetə hazırlaşanda müəllim yanına gedirdi, ata-anası pul çatdırmırdılar, mən köməklik edirdim. Deyirdi: “nənəcan, həkim olanda sənin borcunu qaytaracağam”. Dilruba nənə də tez-tez öz-özünə deyinirdi ki, bu uşağın həkimliyi oxuması uzun çəkir, deyəsən, ölüb gedəcəm xərclədiyim pullar da batacaq”. Sonra da zarafatına özü xəfifcə gülümsəyirdi.

Həmişə bu zarafatı edəndə istəyirdi ki, adamlar bunu zarafatla dediyini düşünməsinlər, ciddi qəbul etsinlər. Bu söhbət açılanda eyni sözü deyir və dinləyəni süzürdü ki, görsün fəndi baş tutubmu? Amma, əlbəttə ki, o, Ziyanın oxumağını istəyirdi, pulları da ona borc verməmişdi. Ziyanın həkim olduğunu bilmək, uğurla ad-san qazanmasını dünya gözü ilə görmək Dilruba nənənin ən böyük arzularından idi.

Nə hikmətsə Günel məhz Ziyanın doğum günündə dünyaya gəlmişdi. Nənəsi həmişə həmən gün haqqında Günellə şirin-şirin danışardı.

– Ziyanın 7 yaşını qeyd edirdik, sentyabr ayının 5 idi. Hamımız bibingilin həyətində yığılmışdıq, təbrik etməyə getmişdik Ziya balanı. Anan da hamilə idi. Kişilər manqal qalayıb kabab çəkirdilər, samovar çayı dəmləyirdilər. Həmin ili Ziya həm də birinci sinifə başlamışdı deyə biraz təmtaraqlı keçirirdilər ad gününü. Birdən ananı ağrı tutdu, qışqır-bağır, apardıq həkimə və sən dünyaya gəldin. Elə o gün hamıya dedim ki, bu qız Ziyanın doğum günü hədiyyəsi oldu. Allah bəxtlərini gözəl yazsın, böyüyəndə bunları bir-biri ilə evləndirərik. Ziyaya da tapşırmışam ki, Günel sənin “beşikkəsti”ndir.

– “Beşikkəsti” nədir, ay nənə? – Günel ilk dəfə bu sözə qəribə reaksiya vermişdi.

– Körpəlikdə əhd edirlər ki, böyüyəndə bir qızı bir oğlana versinlər. Evlilik üçün körpü qoyurlar sanki.

– Ay nənə, bu necə adətdir, bəlkə, heç onlar böyüyəndə bir-birlərinin xoşuna gəlmədilər, – deyə 14 yaşlı Günel həmişəki kimi öz düşüncəsi ilə fərqlənirdi.

– Ay qız Ziyanın nəyi əksikdi, gül kimi oğlandı. Hardan taparsan elə savadlı, yaraşıqlı bir oğlan. Həmdə ki, doktor oğlan… Ağlını başına yığ, yoxsa səni oxutmaram ha…

– Yox e, ay nənə, deyirəm, ümumiyyətlə, bu adət düz deyil axı… Qızın fikrini soruşmadan doğulduğu gün sanki bir əşya kimi götürüb kiməsə vermək doğru deyil. Qızlara, qadınlara qarşı haqsızlıqdı, vallah.

– Qələtini elə, səni də anan öyrədib hə? O öz xoşuyla atanla evlənib guya nolub ki, gündə qırırlar bir-birlərini.

– Yox e, ay nənə, hər şey bir qırağa, bu düzgün deyil axı. Bax elə sən özün, zorla istəmədiyin biri ilə evlənərdin?

– Ehh mənim çoxbilmiş balam, sən bilirsən ki, biz necə evlənmişik, bizdən qabaqdakılar necə evləniblər? Atamız, ya babamız bizi kimə verirdisə, ona da getməliydik. Çox vaxt da evlənəcək qızlar evləndikləri oğlanı elə toy günü görürdülər. Hansı qızın nə həddi var idi ki, ağsaqqallar verilən qərara qarşı çıxsın… Heç öz toyumuzu, nə geyinəcəyimizi, nə edəcəyimizi belə özümüz düşünmürdük. Bizə ancaq deyirdilər ki, belə et, edirdik, bunu de, deyirdik, burda gülmək olmaz, orda danışmaq olmaz. Biz də səssiz-səmirsiz başımızı salıb aşağı deyiləni edirdik. İndikilər hamısı azad olublar, ağ günə çıxıblar, necə istəyirlər, kimə istəyirlər gedirlər. Heç ata-ana sözü eşidilmir, çox vaxt kölgədə qalır.

Dilruba nənə ilə belə səmimi dialoqları çox olurdu. Ürəyinin sözünü açıb bircə nənəsinə deyə bilirdi. Etirazını, şikayətini, qayğılarını bölüşə bildiyi tək ünvanı nənəsi idi. Çox vaxt da başını nənəsinin dizinin üstünə qoyub uzanardı. Qırışmış yumşaq əllərinin sığalı Günelin saçlarında gəzdikcə elə təsvirəgəlməz hüzur, elə bir rahatlıq tapardı ki, bu möhtəşəm hiss bir həftə ona bəs edərdi.

Ziya da yay aylarında semestr imtahanlarını verib tətilə gələrdi. Günelin ona qarşı heç bir hissi yox idi. Ona bibisioğlu kimi, bir böyük qardaşı kimi baxardı. Amma Ziya isə nənəsinin tapşırığına əsasən Günellə çox maraqlanardı. Hətta Türkiyə də də olanda hər sentyabrın 5-də nənəsigilə zəng vurardı, Güneli çağırtdırardı, telefonla danışardı, ad gününü təbrik edərdi. Bu sadəcə ikisinin də doğum günü eyni gündə olduğu üçün deyildi. Ziya elə uşaqlıqdan Günelə qarşı sevgi hiss etməyə başlamışdı, onu çox istəyirdi. Günelin 2-3 yaşı olanda onunla şəkil çəkdirir, uşağı qucağından yerə qoymurdu. Böyüdükdən sonra da bu sevgisi daha da çoxalmış, ülvi hislərə dönüşmüşdü. Həm Günel getdikcə daha da şirin və göyçək bir qız olurdu. Ziya Türkiyədə onun eşqiylə oxuyur, imtahanları vaxtında, kəsirsiz verib tətilə gəlmək üçün çapalayırdı. Amma Ziyanın münasibətlərini Günel adi bir qohum, bibioğlu münasibəti kimi qəbul edirdi, o qədər də əhəmiyyət vermirdi. Günelin fikri-zikri ancaq oxumaq idi. Qəribə xüsusiyyəti bu idi ki, həm bacılarından, həm də sinif yoldaşlarından fərqli olaraq onun əks cinsin nümayəndələrinə o qədər də marağı yox idi. Normalda bütün qızlar evlilikləri, toyları, evlənəcəkləri oğlanı təsəvvürlərində formalaşdırar, xəyallar qurarlar. Günelin əsla bu haqda xəyalı, təsəvvürü belə yox idi. Heç düşünmək də istəmirdi bu haqda. Ziya da tətillərdə Günellə birgə nənəsigildə, ya hərdən onların evinə gedəndə ancaq onun dərsləri ilə maraqlanmaq, dəstək olmaqdan başqa söhbət edə bilmirdi. Günelin oxumaq istəyinin çox olduğunu bildiyi üçün ona motivasiya verirdi. Çox vaxt ürəyində razı olmasa da, Günelin dediklərini təsdiqləyirdi ki, ona özünü sevdirə bilsin. Günelin də acıqlı və küsəyənliyin dən ehtiyat edib heç cür ona sevgisi barədə heç nə deyə bilmirdi. Ziyan universitetin beşinci kursunda ikən Günel orta məktəbin səkkizinci sinfində oxuyurdu. Ziyanın növbəti illərdə daha çox praktikaları olacaqdı deyə gəlməyə imkanı olmayacaqdı. Odur ki, həmən il tətil bitməmiş nə olursa olsun, Günelə qəlbini açmalı, sonra çıxıb getməli idi.

Bir gün yenə Dilruba nənəgildə olanda hər ikisi armud ağacında asılan yelləncəklərdə oturub uşaqlıq illərindən danışırdılar. Ziya özünü sındırmamaq üçün söhbəti belə başladı:

– Günü, (onu belə səsləyirdi həmişə) sənin Dilruba nənənin “beşikkəsti” söhbətinə münasibətin necədir?

– Nənədir də, köhnə adət-ənənədən əl çəkmir. Sən oxumuş təhsilli adamsan, mən demirəm sən de, bir uşaq doğularkən necə birinə peşkəş kimi, ya da hədiyyə kimi verilə bilər ki? Səncə bu məntiqlidirmi ?

– Əlbəttə yox… -Ziya “təhsilli” filan sözlərini duyunca özünü bir az da dartdı, çətin də olsa, güclə bu kəlməni deyə bildi: –Elə mən də onu düşünürəm də…

– Mən, ümumiyyətlə, keçmişin bu mənasız adətinə qarşıyam. Biz ikimizə gəlincə isə həmişə sənə böyük qardaşım kimi baxmışam, indi də o düşüncədəyəm. Məcburi bu düşüncəni necə dəyişə bilərəm ki? Mənim indi tək fikrim var, o da oxumaq, təhsil almaqdır, vəssalam.

– Tamamilə haqlısan – Günelin sözləri Ziyanın qəlbinə ox kimi girib parçalasa da, özünü birtəhər saxladı – bu işlərdə kimisə məcbur etmək olmaz.

Ziya Günelin qəti fikrini öyrənəndən sonra orada qala bilmədi, nəyisə bəhanə gətirib evlərinə getdi. Dünya başına daralmışdı, uşaqlıqdan bəslədiyi, uğruna canını belə verməyə hazır olduğu, həyatının ən xoş hissi, o pak, məsum sevgisi sən demə qarşılıqsız imiş. Hətta həmin gecə yata da bilmədi. Göz yaşını saxlaya bilməyib gizlində ağladı da… Hələ bu barədə çox düşünəcəkdi, çox ağrı-acı çəkəcəkdi. Unutmağa çalışsa da, unuda bilməyəcəkdi. Son 2 gününü birtəhər keçirib ölkədən çıxmışdı. Elə o çıxmağı oldu daha bir də qayıtmadı. Bu üzüntüsündən kimsəyə heç nə deməmişdi. Kimə nə deyəcəkdi ki? Evində desəydi də buna ancaq sevinərdilər. Çünki, Günelin də Ziyanın da valideynləri son illərdə küsülü idilər. Heç bir tərəf də bu “beşikkəsti” söhbətinə razı deyildi. Ümumiyyətlə, bu haqda danışmaq belə istəmirdilər. Təkcə Dilruba nənə öz dediyindən əl çəkmirdi.

Günel 9-cu sinifdə oxuyarkən evdə valideynləri tez-tez ona xatırladırdılar ki, bu il məktəbdə oxuduğun sonuncu ildir, daha məktəbə getməyəcəksən. O da deyirdi ki, nənəm məni oxutduracaq, sizdən heç nə istəməyəcəm.

Atası tez-tez bu sözü deyirdi: “Bizim nəsildə qızlar oxumur, oxuyub nə edəcəksən, gedib şəhərin abırsız qızlarına qatılıb oğlanlarla qaynayıb-qarışacaqsan? Başımızı aşağı edəcəksən? Kəs səsini, öl öz evində…” Anası da təsdiq edirdi: “o biri bacıların oxuyub ki, sən də oxuyasan? Qızların qız işi var, bişirmək, yumaq, təmizləmək… ”

Bu sözləri eşidəndə Günel əsəbindən ağlayırdı, heç nə deyə bilmirdi. Bircə ümidi vardı, o da nənəsi idi. Fələk onu da Günelə çox bildi. Bir il sonra nənəsi ürək çatışmazlığından vəfat etdi. Həmin gün 15 yaşlı Günelin həyatında ən dəhşətli gün oldu. O qədər ağlamışdı ki, bayılıb ürəyi getmişdi. Həm nənəsinə yanırdı, onun üzüntüsünü yaşayırdı. Həm də artıq tamamən tək qaldığını, dəstəkçisi olmadığını duyurdu. Ayıltmışdılar, yenə nənəsini çağırıb ağlamışdı. Babası o körpə olanda dünyadan köçmüşdü. Günel onu ancaq şəkillərdə görmüşdü. Həyatında ilk dəfə idi ki, ölüm və itki ilə rastlaşırdı, həm də ona çox dəyər verən, sevən, qayğısına qalan ən əzizinin itkisi ilə … O gündən Günelin oxumaq şansı da nənəsi ilə birgə qeybə çəkilmişdi. Əziz nənəsinin dəfni gələcəklə bağlı Günelin qurduğu bir-birindən gözəl arzuların da hamısını basdırdı. Bilirdi ki, onu dəstəkləyən bir kimsə yoxdur, ancaq gücü çatacaq qədər mübarizə aparmaq fikrində idi. Heç Ziya da nənəsinin yasına gəlmədi, zəng də vurmadı. Günelə nənəsindən savayı təkcə Ziya dəstək olurdu, onun oxumasını istəyirdi. Oxumağın faydalarından ona uzun-uzun danışardı. Amma bir ili idi ki, Ziya Günelə nə zəng vururdu, nə axtarıb arayırdı. İndi Günelin halı o durumda idi ki, saman çöpündən belə yapışıb dəstək almaq istəyirdi. Nə yazıq ki, o qurtulmaq üçün saman çöpünü də tapa bilmirdi. Bütün olanlar onu nə qədər sarsıtsa da, oxumaq, tədris almaq mübarizəsindən dönmək istəmirdi. 9-cu sinfi əla qiymətlərlə bitirdi, attestatını da aldı. Ancaq nə faydası … Evdə onun oxumasına qadağalar bitmədi. Yalvardı, ağladı, nə dillər tökdü, alınmadı. Hətta müəllimlərdən də bəziləri xahiş etdi ki, icazə verin Günel oxusun. Bütün cəhdlər boşa çıxdı. Təkrar-təkrar eşitdiyi bir söz var idi : “qız hara, oxumaq hara”.



…De: “Ey Rəbbim! Mənim elmimi artır!” (Taha surəsi 114)




ARZUOLUNMAZ NIŞAN


Sevdiyi bu qız ona heç əhəmiyyət vermirdi. Onun biganəliyi Elmuradı daha da coşdurur, daha çox sevməyə başlayırdı. Rədd cavabı almasına baxmayaraq hər gün məhlələrinə gəlir, heç bir oğlanın ona baxmasına izn vermirdi. Günel isə öz növbəsində onun bu cür hərəkətlərindən bezir və daha çox qıcıqlanırdı. Qohumlardan, qonşulardan, hər tərəfdən Günelə xəbər göndərən Elmurad artıq müxtəlif təzyiqlərə başlamışdı…Ən pisi də bu idi ki, ata-anası qızılarını bu varlı ailədən olan Elmurada verməyə “beş əlli” hazır idilər. Günelin özündən böyük bacılarını da artıq evləndirib yerbəyer etmişdilər. Güneli qısa bir zamanda ərə vermək ata-anasının tamamlanmamış əsas həyat missiyaları idi. Həyat məqsədləri yalnız oğul evləndirib qız köçürtmək olan nə çox valideynlər var imiş, İlahi.

Söhbət nədən düşsə idi, axırı gəlib Elmurada çıxırdı. Günelin zəhləsi gedən bu mövzu bitmək bilmirdi. Elmurad elçi gəlmək üçün üst-üstə xəbər göndərir, Günel isə hər dəfə rədd edir və evdəki dava-qırğına səbəb olurdu. Əməlli-başlı insanların dilinə düşmüşdü, bu abırlı, həyalı qızın söz-söhbəti. Ən çox onu evdə anası əsəbiləşdirir, öz keçmişdən qalma fikirlərini yeri gəldi-gəlmədi Günelin beyninə yeridirdi. Günel onsuz da 9-cu sinfi bitirdikdən sonra onu təhsilə davam etməyə icazə verməyən valideynlərindən qəlbi qırılmışdı. Son danışıqlarında isə çox pis olmuşdu. Anasının sözləri onu çox sarsıtmışdı:

– Bircə səni ərə versəydim, rahat olardım, nə vaxta kimi evdə qalacaqsan, nə vaxta kimi atan sənin üçün pal-paltar alacaq? Elə ömür boyu yük olub üstümüzdə qalmayacaqsan ki? Gül kimi fürsət düşüb, çıx get də…

Bəzən anasının dilindən bu mövzu ilə bağlı elə qəribə sözlər eşidirdi ki, əli yerdən-göydən üzülürdü. Bütün ana-atalarmı övladlarına belə münasibətdə olurlar? Suallar, düşüncələr Güneli tarimar edirdi. Valideynlərinin nəzərində özünün lazımsızlığını duymaq, onun hislərinin, arzularının gərəksizliyini, onlar üçün iki qəpiyə dəymədiyini müşahidə etmək Günel üçün çətin deyildi. Anası Günelin ərə getməyini artıq arzulamaqla, təkid etməklə qalmırdı. Özü bildiyi üsullarla “ikiəlli çırmalanıb” bu işə girişmişdi.

Qız biləndə ki, anası onu ərə verməkdən ötrü falçıya, nə bilim dua yazana gedir, Günel dəhşətə gəlirdi.

–Yəni bunlar məndən o qədər beziblər? –deyə düşünürdü.

Bu dünyada özünə təkcə yaxın bildiyi valideynləri də indi onun çıxıb getməsi üçün çalışırdılar. Başqa çıxış yolu yox idi.

Yox, yox onun başqa bir sevdiyi, xoşladığı da yox idi. Heç yazıq qızın sevgi haqda düşünməyə macalı oldu ki? Sinifdəki qızların hərəsini bir oğlan istədiyi vaxtda Günelə kasıb, nimdaş geyiminə, sadə bəzək-düzəksiz görüntüsünə görə heç kim yaxın düşməmişdi. Artıq 9-cu sinfi bitirib məktəbdən uzaq düşmüş Günel “ev qızı” olmuşdu. Evin bütün işlərini istəsə də, istəməsə də, etməyə məhkum idi.

Universitetin sonuncu kursunda olan Elmurad isə ilk dəfə o vaxt 17 yaşı olan Güneli qohumlarının birinin toyunda görmüşdü. Həmin toya digər qızlar kimi Günel də gözəllik salonunda bəzənib gəlmişdi. Nədənsə evdəkilər onun toya bəzənib getməsi üçün həmişə pul tapırdılar. Düzünə qalsa, ayda-ildə bir dəfə olurdu belə qohum toyları. Günel də hər toya getmirdi, onsuz da …

Elmurad ağıllı, savadlı, həyatı dərk edə bilən bir gənc idi. Həm də çox diqqətli və həssas idi. Toyda onun diqqətini cəlb etmişdi ki, hamı rəqs etmək üçün canfəşanlıq etdiyi halda bir qız heç yerindən durmur, güclə də rəqsə dəvət edirdilər, getmirdi. Utancaqlığı al yanaqlarından hiss olunurdu, abırı və Şərq qadınına xas həyası simasından bəlli idi. Elmurad bu utancaq qızın gözlərinə baxdıqda isə vicuduna adını bilmədiyi bir həyacan hakim kəsilirdi. Bir neçə dəfə baxışları toqquşsa da Günel hər dəfəsində başını aşağı dikirdi. Şəlalə kimi uzun, dalğalı saçları çiyinlərindən süzülüb sinəsinə tökülmüşdü. Üzündəki məsum gülüşü, mənalı baxışı, hətta ciddi siması belə çox füsnkar idi. Hər göz qırpmasında uzun kipriklərinin qovuşması Elmuradın qəlbinə od salırdı. İndiyə qədər heç vaxt yaşamadığı bir hiss onu ağuşuna almışdı. Elə toydaca bu qız haqda maraqlanıb hərtərəfli məlumat öyrəndi. Günelin haqqında bütün eşitdikləri, onun illərdir axtardığı, arzuladığı və xəyal qurduğu kimi idi. Toydan bir neçə gün keçmişdi. Elmuradı yer-göy tutmurdu. Elə Günelgilin məhləsində ağac olub bitmişdi. Bir dəfə Güneli marketə gedərkən görüb yaxınlaşmışdı. Günel isə ona heç əhəmiyyət vermədən bütün suallarını cavabsız qoyub, tələsik ondan uzaqlaşmışdı.

Görkəm olaraq Elmurad heç də eybəcər filan deyildi, ipək kimi yumşaq və həmişə səliqəli daranmış saçları, dəbə uyğun və çox da abardıcı olmayan geyimi, normal bədən quruluşu. Bir sözlə, əksər qızların arzuladığı oğlan siması vardı. Günelin rədd cavabı verməsinin səbəbi isə onun zahiri görkəm və səthi istəklərə əhəmiyyət verməməsi, ciddi sevgi və evlilik mövzusunda isə özünəməxsus fikirləri və arzuları olması idi. Soruşanlara oğlanın özünü yaxşı apara bilməməsini, kişi ağırlığı deyə mənalandırılan o xüsusiyyətlərinin olmamasını, yüngüllük və ən əsası da sırtıqlıq etməsini bəhanə olaraq deyirdi. Halbuki, Elmurad tamamilə ciddi, sözünün və özü nün yerini bilən biri idi. Sadəcə son zamanlar ona nə olmuşdusa, özü də özündən baş açmırdı.

Universitetdə nə qədər qızdan xoşu gəlmişdi, hətta qızların ona dostluq təklif etməsi də olurdu, amma o heç vaxt indiki qədər həyacanlı, nə edəcəyini bilməyəcək halda olmamışdı. İkinci kursda bir müddət Pərvanə adlı bir qızla tez-tez görüşmüşdülər. Özünü heç vaxt qızların önündə asılı, aciz göstərməmişdi. Nədənsə, bu ailəcə kasıb, orta məktəbi bitirməmiş Güneldə nə var idisə, onu bütün varlığı ilə özünə əsir etmişdi. Onun üçün nəinki var-dövlətini, özünü də qurban verməyə hazır hiss edirdi. Ağlını başından alan bu alovlu məhəbbət onun bütün xarakterini, ideologiyasını alt-üst etmişdi. O, indi nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu düşünəcək halda deyildi. Bircə fikri var idi: Günellə evlənib xoşbəxt olmaq. Buna görə hər şeyə hazır idi. Elmuradın kifayət qədər sanballı, imkanlı valideynləri oğlanlarının kasıb ailədən olan bu qızla evlənməyinə könüldən razı olmasalar da, o, öz ata-anasını asanlıqla razı sala bilmişdi.

Eşidənlər, bilənlər hamısı Günelə tənə vururdular. Məxsusən, böyük bacısı Günay.

– Başın işləmir e sənin. O cür ailədən, o cür savadlı, gözəl-göyçək oğlanı rədd edirsən? Qalıb evdə neyləyəcəksən bundan yaxşısını tapacaqsan? İndi bacısından başqa da çox adamlar ona ağıl verirdilər. Elə yad adamlar bu mövzuda eyham vururdular ki, Günel bəzən anlamırdı ki, bu səmimiyyət necə yaranıb o yadlarla arasında.

Bütün bunlara baxmayaraq Günel tamam baqa düşüncədə idi. Heç vaxt anası, bacıları, yaxud gördüyü-tanıdığı qohum-qonşu gəlinləri kimi, qul-kölə təfəkkürü ilə istənilən fiziki işlərə razı olan gəlinlik və ən əsası, kortəbii analıq, valideynlik etmək istəmirdi. Yaxşını, pisi anlayan gündən bütün rəftarları, davranışları diqqətlə müşahidə edir, uşaqlıqdan başa düşürdü ki, uşaqların düzgün tərbiyyə almasında analar əvəzolunmaz rola malikdir. Daha sonralar böyüyüb bu qənaətə gəldi ki, ana olmaq uşaq doğurmaq, süd vermək, yemək vermək və paltar yumaqdan ibarət deyil. Yaxşı, savadlı, şəxsiyyətli bir övlad yetişdirmək üçün savadlı, intelektual, düşüncə üfüqləri geniş olan bir ana olmaq lazımdır. Elə bir ana ki, övladın hər halından anlayan, daim dəstək olan, yol göstərən olsun… Elə bir ana yox ki, ev işləri, qonşunun toyu, telefondakı söhbətlər, serialın hansısa personajı övladdan daha maraqlı olsun ona.

Heç kimə anlada bilmirdi ki, mənim ailə haqqında heç doğru-düzgün bir təsəvvürüm, bilgim, hazırlığım, məlumatım ən əsası da, gücüm yoxdur. Mən hələ özüm uşaq təfəkkürlü biriyəm, ailə qurub onu necə idarə edəcəyəm? Doğulacaq uşaqlarımı hansı təfəkkürlə böyüdəcəyəm? Onu narahat edən bu düşüncələr idi. O evliliyə çox ciddi yanaşırdı, yoxsa çox qızlar kimi elə gəlin paltarında şəklim olsun deyə evlənməyə nə var idi ki ? Əksəriyyəti də 1 il keçməmiş boşanırdı. Axı o bunları kimə danışacaqdı, kimə deyə bilərdi düşündüklərini? Bir hal da ki, onu evdə yad bir adam kimi hesab edirdilər, sözünə nəinki əhəmiyyət vermirdilər, hətta ona qulaq asmırdılar. Danışmaq istəyəndə ağzından vururdular. Əksər ailələrdə bu tendensiya var: kişi əsəbləşib arvada qışqırır, arvadı söyür. Arvadı da əsəbləşir uşaqları söyür, onlara qarğış edir. Uşaqlar da böyükdən balacaya kimin kimə gücü çatır ona qışqırır. Nəhayətdə, sonuncu uşaqda bitir, bircə o heç kimə qışqırıb əsəblərini sakit edə bilmir. Günel də evin sonuncusu olduğuna görə elə uşaqlıqdan həmişə o günahkar olurdu. Həmişə onu döyürdülər, söyürdülər, danlayırdılar. İndi də böyüyüb evlənəcək yaşda olsa belə, azacıq dəyişilik olsa da, demək olar ki, yenə eyni ab-hava hökm sürürdü.

Nəhayət, Günel bütün basqılara, sərt danışıqlara, dedi-qodulara son qoymaq üçün bu taleyüklü qərarını verdi. Evlənmək qərarı onun üçün asan deyildi. Amma bir təsəllisi var idi, hər gün min cür acı sözlər eşitdiyi, sevilmədiyi bir yerdən sevildiyi bir yerə gedəcəkdi. Elə razılıq verən kimi bir həftə keçməmiş nişanı etdilər. Toyun da vaxtını bildirdilər. Elmurad xoşbəxtlikdən uçurdu. Günelin isə heç ürəyi açılmırdı.



Doğru yolu seçən yalnız özünə xeyir, haqq yoldan azan da ancaq özünə zərər edər. Heç bir günahkar başqasının günahını daşımaz… (İsra surəsi 15)




FƏRQLI TOY


Elmurad, ali təhsildən öncə hərbi xidməti başa vurduğu üçün universiteti bitirən kimi elə həmin yayda da toyları oldu.

Toy tam Elmuradın fikirlərinə, arzularına uyğun keçirildi. Ailəsindəki müstəqil mühit buna imkan verirdi. Valideynləri öz ahiman bir oğullarının toyunu dəbdəbəli, öz istəklərinə münasib toy keçirmək istəsələr də, Elmuradın fikirlərinə razı oldular. Atası oğluna demişdi ki, hər kəsin həyatda bircə dəfə toy etmək şansı olur, özün ağıllı, ali təhsilli, hər şeyi başa düşən bir yaşdasan. Necə istəyirsənsə, biz hər bir halda sənin yanındayıq, sənin xoşbəxtliyin, sevincin bizim üçün hər şeydən öndədir.

Bu ailənin övlada dəyər verməyi Günelin elə ilk günlərdən çox xoşuna gəlmişdi. İndiyə qədər ətrafında həmişə camaatın, el-obanın dediklərini, düşüncələrini övladlarının fikirlərindən üstün tutuan ailələr görmüşdü. Xeyirdə-şərdə, ümumiyyətlə, hər addımında ətrafdakıların necə düşünəcəyini, nə deyəcəklərini meyar tutub ailə üzvlərini, övladlarını, hətta toyu olan oğlunu-qızını gözü yaşlı edən valideynlər həddindən çox idi.

Günelin elə uşaqlıqdan qonaqlıqlar, toylar barədə fikirləri mənfi idi. Heç bir şadlıq evində, heç bir toy mərasimində səmimi münasibət, xoş ab-hava müşahidə etmirdi. İçkinin təsirindən keflənib atdanıb-düşən kişilərdən tutmuş özünün qır-qızılını, təzə aldığı pal-paltarı gözə soxmağa çalışan, bir-birlərinə acıq verən, toydan sonra da bir-birinin arxasınca qeybət edən qohum-əqrabalar çox zaman elə yalnız üzdə gülüb “Allah xeyir versin” deyə bilirdilər. Yadından çıxmamışdı, o uşaq olarkən evə gələn qohumların, dost-tanışların toy dəvətnaməsi evlərində əlavə qəm-qüssə, deyingənlik, söz-söhbət yaradırdı. Elə toy yiyəsi olduqları iki bacısının da toyları ailə üçün çox gərgin, stress, dava-dalaş içində keçmişdi. Toydan bir həftə öncədən, toydan bir həftə sonraya qədər evdə hər kəsin hüzuru qaçmışdı. Ən çox da evin kiçik qızı olan, yazıq Günelin halı çox pis idi. Hər kəs ona iş buyurur, hər kəs onu çağırır, nəsə əksik oldusa, nəsə bir problem çıxdısa, hər kəs onun üstünə qışqırırdı. Öz-özünə düşünürdü ki, bir toy ki, kimlərinsə əziyyətinə, əsəbinə, probleminə, qəlb qırıqlığına səbəb olursa, onun harası həyatın ən xoş günü olur ki? Başqalarının əziyyət və stresdə olduğu gün mənim xoşbəxt günüm ola bilməz axı… Demişdi ki, mənim üçün toy-filan etməyəsiz. Qəti istəmirdi.

Elə də oldu. Günelin toyunu etmədilər. Sadəcə yüngülvari xına mərasimi keçirib səhəri gəlinlik libasını geyindirib yola saldılar. Heç kimi incitmədi. Elmuradla evlənəcəyinə qərar verdikdən sonrakı ilk görüşdə bütün fikirlərini təklikdə onunla danışmışdı. Hətta cer-cehiz üçün də ata-anasının pulu olmadığını, ondan əvvəl iki bacısını gəlin köçürtdüklərini və hələ də banklarda kredit borclarının davam etdiyini Elmurada demişdi. O da tamamilə razı olmuşdu. “Onsuz da evimizdə istifadə edəcək hər şey var, nə də lazım olsa, alacağam, narahatçılıq yoxdur” demişdi. Bu Günelin çox xoşuna gəlmişdi, tam da arzuladığı kimi, gəlin köçərkən də ata-anasına yük olmamaq onun ən əsas istəyi idi. Şükürlər olsun ki, Elmurad və ailəsi də cer-cehizə, par-parçaya görə söz-söhbət salacaq qədər cılız düşüncəli deyildilər.

Elmuradın toyu, sırf onun istəyinə uyğun, şadlıq sarayındakı iki ayrı salonda baş tutdu. Bütün tədarükü eyni səviyyədə görülən salonların birində ancaq kişilər digərində isə ancaq xanımlar idi. Günel xanımlar olan salonda, Elmurad isə kişilər olan salonda səbəbkar kimi bəy və gəlin kürsüsündə oturmuşdular.

Günel, ömründə ilk dəfə belə fərqli toy mərasimi görsə də, çox bəyənmişdi. Hətta öncədən də Elmuradla toy haqqındakı danışıqları zamanı, onun bu cür toy xəyal etdiyini, təfərrüatlarını dinləyib təqdir etmişdi. Xüsusən, bütün servis personalının, musiqiçilərin, aparıcının, hətta kameramanın da xanımlardan olacağı Günelə çox maraqlı və kreativ bir ideya kimi görünmüşdü. Əslində, Günel üçün toyun necə olacağı o qədər də önəmli deyildi. Odur ki, nə deyirdilərsə, razılığını bildirirdi. O, bu ərəfələrdə ən çox gələcəkdə ailədəki rolunu, necə bir həyat yoldaşı, necə bir gəlin, ən əsası da necə bir ana olacağını düşünürdü. Əksər qızların 2-3 saatlıq geyinəcəyi gəlinlik libasının seçiminə saatlarla, hətta bəzən günlərlə zamanını, vaxtını israf etməsi ona çox məntiqsiz görünürdü. Adətən bütün bər-bəzəkli, zahirdə maraqlı “cool” görünən çox şeylərin 24, ya 48 saat sonra dəyərsiz olduğunu müşahidə etmşdi.

Amma Elmuradın toy günü, yəni gəlin keçdiyi gün hamı kimi onun üçün də maraqlı keçdi. Gəlin maşını ilə birbaşa şadlıq evinə getsələr də, Elmurad onu xanımlara aid mərasim zalında oturdub özü isə yanaşı olan digər zala keçmişdi. Günel, indiyə qədər çox toylarda müşahidə etmədiyi aramlıq, sakitlik, bəhs-bəhsdən qıraq bir ortamı açıqca müşahidə edirdi. Rəqs etmək istəyənlər elə də çox deyildi. Aparıcı xanım bəzilərini zorla rəqsə dəvət etsə də, bir az qol qaldırıb oynayıb otururdular. Əsasən, klassik və lirik musiqilər səslənirdi. Bu da Günelin çox xoşuna gəlmişdi. Qonaqların beyni dincəlirdi. Elə yanbayan salondakı kişi məclisində də vəziyyət eyni cür idi. Məclis, tar, kaman ifaçıları və məşhur xanəndə Mirələm Mirələmova tapşırıl mışdı. Əsasən, muğam dinləməyə üstünlük verən kişilər sonda səslənən milli musiqilərə durub rəqs edirdilər. Məclis tam Elmuradın ürəyincə olmuşdu. Elə atası da Elmurada qulaq asıb bu cür toy etməyə razılıq verdiyi üçün çox məmnun idi. İştirak edən hər kəs öz minnətdarlığını bildirirdi.

Toydan bir neçə gün keçməsinə baxmayaraq hamı bu toydan danışırdı. Evə gedib-gələn qonaqlar da xoş təəssüratlarını bölüşürdülər. Elmuradla Günel də bu toy haqqında çox söhbət etdilər.

– Bu cür toy keçirmək, yəqin ki, illərdir gördüyün, oxuduğun, yaşadığın təcrübələrin nəticəsi idi, hə? – Günel sual dolu baxışlarla soruşmuşdu.

– Əslində, bəli, hər təcrübənin, yaşadığımız, görüb şahid olduğumuz hər şeyin bizə mütləq bir mesajı olduğunu düşünürəm – Elmurad davam etdi – “heç bir şey təsadüfi baş vermir” deyiminə inanan insanlardanam. O üzdən hər nə olursa olsun, “bu olayın mənə hansı mesajı var?” deyə sual verirəm. Həyat da bu mesajlarla qəşəng dərslər verir. Elə ləzzət də bundadır ki, bir ömür mesajları ala-ala yaşayıb öyrənirsən və öyrənib yaşayırsan. Toy barədə isə hamı kimi mən də hələ uşaqlıqdan xəyallar qurardım. Hamı kimi ən dəbdəbəli, ən çal-çağırlı, ən üstün toyun mənim toyumun olmasını arzulayırdım. Yavaş-yavaş həyatın verdiyi dərslər mənə arzularımı, xəyallarımı təftiş etməyi, yaşamış olduğum ali məqsədlərin ziddinə hərəkət etməyin doğru olmadığını öyrətdi.

Elmurad davam edirdi: 6 ya 7-ci sinifdə oxuyarkən rayonda olan qohumların toyuna getmişdik. “Palatka toyu” deyirdilər o vaxt, məclisdə hamı ailəsiylə oturmuşdu. Çoxu bizi tanıyırdı, tanımaynlar da bizə “şəhərdən gələn qonaqlar” kimi baxırdı. Nisbətən geyim-keçimimiz də fərqli idi. Anam kənd qadınlarının geyiminə uyğun geyinmədiyi üçün hər kəs ona baxırdı. Əslində mən də toyda fərqinə varmışdım ki, anam dar və dizdən yuxarı ətək geyinib. Uşaq olduğum üçün ortalıqda tullanıb-düşür, digər qohum uşaqlarla oyun oynayırdıq. Arada durub biz də camaata qatılıb rəqs edir, sonra həmin o qohum uşaqların stollarına gedir, müxtəlif qazlı sulardan, şirələrdən süzüb içirdik. Anam rəqs edəndə kişilərin hamısının ona necə baxdığını görüb hirslənmişdim. Hətta stolların yanından keçərkən, əlində “rumka” olan bir “dayday”ın anamın rəqsinə ağzı sulana-sulana baxıb ədəbsiz söz işlətməsini də eşitmişdim. Rayondakı həmin o toy heç yadımdan çıxmır. Hələ toyun axırında gördüm həmin o içkili “kişilər” başqa qadınlara da baxır, söz atır, öz aralarında iyrənc söhbətlər edirlər. Uşaq olduğum üçün mənə heç kim fikir vermirdi, amma mən hər kəsə fikir verirdim. Nə isə, elə ondan sonra da eyni şeyləri bir az fərqli motivlərdə digər şəhər toylarında da müşahidə edirdim. Artıq gənclik illərimdə toylardan uzaq qalmağa başladım, getməməyi qərara aldım. Özüm üçün də bacardığım qədər münasib bir toy etməyi düşünürdüm həmişə. Elə bir toy ki, o toyda kiminsə namusuna baxmaq imkanı olmasın. Elə bir toy ki, heç kim içkidən partlayanacan içib gedib evdə ailəsini narahat etməsin. Və başqa məsələlər də var. Nəhayət ki, Allaha şükürlər olsun, o toy nəsib oldu. Çox şadam həm istədiyim qadın, həm də istədiyim toy nəsib oldu. Allaha sonsuz şükürlər olsun.



“…Ancaq ağıl sahibləri ibrət alar!” (Zümər surəsi 9)




SAVADSIZ ANA


Toydan sonra Günel yavaş-yavaş Elmuradı sevməyə başlamışdı. Elmuradda olan insani keyfiyyətləri yeni-yeni kəşf edirdi. Onun danışığı, davranışı, baxışı, duruşu, çox vaxt da mənalı susqunluğu Günelin qəlbinə elə yol tapmışdı ki, evdən çıxan kimi onun üçün darıxmağa başlayırdı. Elmurad bir ay idi ki, atasının “Binə” bazırındakı mağazasını işlədirdi. Məişət və mətbəxə aid müasir texnikaların satışı, sifarişlə xarici ölkələrdən gətirilməsi ilə məşğul idilər. Dükanlarında bu texnikalardan yaxşı başı çıxan bir usta və bir də satıcı olsa da Elmurad əsasən sifarişlərin qeydə alınması, vaxtında ölkəyə gətizdirilməsi, müştərilərə çatdırılması və ümumiyyətlə dükanın işinə nəzarət edirdi. Onun fikrinə görə insan sərbəst olaraq öz işində işləməsi çox yaxşıdır, nəin ki başqasının əmrinin altında. Əslində atası onun dövlət işində işləməsini istəyirdi. Bunun üçün kifayət qədər pulu və tanışı da var idi. Ancaq Elmurad razı olmadı. Rüşvətin və “dayday”ın hesabına vəzifə alanların özlərinin də məcburi rüşvətə bulaşmalı olduğunu çox yaxşı bilirdi. Qohumlardan bəzisinin belə “zibil”ə düşdüyünü, işdən çıxmaq istəsə də bunun müəyyən “bədəl ödəmədən” mümkünsüz olduğunu görürdü.

Günel hər gün səhər onu işə yola salar, günortadan sonra yolunu gözləyərdi. Qəribə hislər, xoş duyğular həyatını rəngarəng etmişdi. Bircə ayın içində elə sevməyə başladı ki, elə bil Elmuradı illərdir sevirdi. Elmurad da öz növbəsində ona hədiyyələr alır, birgə gəzintilərə gedirdilər. Bir sözlə, Günelin əvvəlki həyatından əsər-əlamət qalmamışdı. Əksinə sevimli həyat yoldaşı ilə xoşbəxt, firavan günlər keçirirdilər. Elmuradın dilinin əzbəri olan bir cümlə var idi: “Ən gözəl günlər qabaqdadır”. Həmişə gülər üzlə, baxışlarında parlayan ümidlə bu cümləni deyərdi…

Günel ən çox onun mənalı söhbətlərini sevirdi. Hər dəfə Elmuradı dinləməkdən xüsusi zövq alırdı. Onun intellekti, dünyagörüşü, hadisələrə özünəməxsus baxışı heyranedici idi. Lakin Günel bu münasibətlərin qarşılığında özündə bir boşluq hiss edirdi – savadsızlıq boşluğu… Hansı ki, bu boşluq sonradan onun həyatını bərbad hala gətirəcəkdi. Özü də narahat idi.

Elmurad çox istəyirdi onu da oxutdursun, hətta universitetə ödənişli əsaslarla da olsa, oxumağına razı idi. Amma Günel 9-cu sinfi bitirdikdən sonra məktəbə getmədiyi üçün “Attestat” almamışdı. Universitetə girmək üçün mütləq onbirillik təhsili bitirmək, tam orta təhsil haqqında şəhadətnamə əldə etməl lazım idi. Bu yaşda yenidən orta məktəbə qayıtmaq da olmazdı. Həm də o artıq gəlin idi və bir neçə aydan sonra ana olacaqdı. Elmurad da çox heyfislənirdi onun təhsil məsələsini həll edə bilmədiyi üçün…

– Bu qədər həvəsin ola-ola axı niyə oxumadın orta məktəbi?

– Bizdə ailədə nifrət etdiyim bir söz var idi: “Qız hara, oxumaq hara?” Bacılarım da hamısı doqquzuncu sinfədək oxudular.

– Bu nə təfəkküdür axı, başım çıxmır… ?

–Guya qızlar universitetə girəndən sonra artıq ailənin nəzarətindən azad olmaq, özü hər şeyə qərar vermək, müstəqil addımlar atmaq istəyirlər. Valideynlərimin düşüncəsinə görə “hamısı pozğun olur, özbaşınalıq edirlər və. s”

– Valideyn univeristetə qədər elə tərbiyə etməlidir ki, artıq bəlli yaşa çatdıqda qızından və ona verdiyi ədəb-ərkandan, əxlaqdan arxayın olsun. Əks halda valideynin özündə tərbiyəvi boşluqlar var.

–Bunu kaş o vaxtı gəlib qaynanan və qaynatana başa salaydın.

–Nə isə, boşla getsin, o qədər istiqaməti və baxış tərzi kor-koranə olan valideynlərin ucbatından övladlarının həyatları məhv olub ki… Sə nin bu cür keçmişin üçün çox üzülürəm, amma oxumaq heç bir zaman gec deyil. Bu heç də universitet oxumaqla məhdudlaşmır. Oxumaq bütün həyat boyu davam edir. Elə deyərdim ki, həyat bizə daim oxumaq, öyrənmək, kəşf etmək üçün verilib. Amma, əzizim, əgər bizim qızımız olsa, nəinki təhsil almasına, hətta öz ayağı üstdə dura bilməsi üçün bütün bacarıqlara yiyələnməsinə var gücümlə çalışacağam. Karate, cüdo, boks kimi döyüş növlərindən hansını istəsə, məşğul olmasını təmin edəcəyəm. Çünki bir qız, bir qadın və gələcəyin anası təhsilli olması ilə yanaşı həm güclü iradə, həm də lazım olan situasiyalarda özünü müdafiə edəcək qədər fiziki hazırlıqlı olmalıdır. Kiməsə, yad kişilərə, yad adamlara möhtac olmamalı, kiminsə onun qadınlıq kimi zərif və incəlik cəhətlərindən istifadəsinə icazə verməməlidir. Yeri gəldiyi zaman sözünü deməli, haqqını tapdayanlara açıq şəkildə etirazını bildirəcək özgüvənə sahib olmalıdır. Xüsusilə, qızlarımız-qadınlarımız addımbaşı müxtəlif təcavüzlərə məruz qaldığı indiki zamanda mütləq bir qız uşağının incəliyini, zərifliyini, qadınlıq həyasını qorumaq şərti ilə hərtərəfli potensiala malik olması labüddür.

Ailə qurandan sonra onların belə dialoqları sıx-sıx olurdu. Elmurad bəzən qadınlar haqqında danışanda sanki Günelin illərlə ürəyində qalan tikanları çıxarırdı. Bir dəfə kəndə qohumlarıgilə bir həftəlik dincəlməyə gedib orda yer şumlayan, balta ilə odun doğrayan, un kisəsini başına qoyub aparan, arabaya kərpic yığıb daşıyan, tövlədə işləməkdən peyin qoxusu verən qadınları görüb əsəbindən qala bilməmiş, həftə tamam olmamış Bakıya dönmüşdü. Elmurad qayıtdıqdan sonra evdə çığıraraq hirsini dağıdırdı:

– Niyə bu qadınlar özlərinə dəyər vermirlər, niyə kişilərdən özlərini daimi alçaq tuturlar, niyə kölələr kimi yaşamaqdan zövq alırlar, niyə Allahın zərif-incə məxluq kimi yaratdığı varlıq özünü azacıq hörmət qazanmaq üçün ən dözülməz əzablara vadar edir? Özü də çox vaxt onları heç kim məcbur etmir, özlərində yaratmış olduqları dəyərsizlik sindromu, xanımlığa xas çatışmazlıqları – boşluqları belə fiziki işlər görməklə doldurmaq istəyirlər. Əksinə özləri də bilmədən bir az da dəyərdən düşürlər. Ən acınacaqlısı da budur ki, o qadınlar heç vaxt əlinə kitab alıb oxumaq istəməyən, vurma cədvəlini düz əməlli bilməyən, savadsız və savadlanmağı istəməyən qadınlardır. Onların ailədə övladlarına yemək bişirməkdən və paltar yumaqdan başqa verəcək nələri olacaq ki?

Düzdür, bu sözlər Günelin ürəyinə, yayın qızmar istisində ciyəri yanan adamı sərin su sərinlədən kimi yayılırdı. Amma içində bir sızıltı da yaratmışdı. Axı o da savadsız idi…

Onun da hal-hazırda bətnində olan, 3 ay sonra bu kəşməkəşli dünyaya gələcək oğluna verəcək heç nəyi yox idi. Olmaya Elmurad bu sözləri ona da eşitdirmək məqsədiylə deyirdi, həm də belə əsəbi və həyacanlı halda. Hər bir halda Elmurada haqq verirdi. Axı elə o da bunları illərdir düşünürdü. Həmən gecə fikirdən gözünə yuxu gəlmirdi. Yatağında o tərəfə-bu tərəfə çevrilə-çevrilə qalmışdı. Nə vaxt yatdığını bilmədi.

“Oğlu artıq dördüncü sinifdə oxuyurdu. Məktəbdən gəlib dərslərini hazırlayırdı. Otağından çıxıb yanına gəlir və deyirdi: “ana, bu misalı həll edə bilmirəm, kömək edə bilərsən?” Günel baxır və çarəsiz halda deyir “qoy qalsın atan axşam gələr, kömək edər.” Köməksiz qalan uşaq öz otağına gedib bir az sonra yenidən qayıdır: “ana, müəllimə bir məsələ də verib, həll edə bilmirəm” Günel bu dəfə hirslənib uşağın başına çığırır: “Cəhənnəmə verib, gora verib, dedim axı mən heç nə bilmirəm, atan gələr, kömək edər.” Bundan pərt olan uşaq gözüyaşlı halda otağına geri qayıdır.

Hövlnak şəkildə ayılan Günel bunların yuxu olduğunu anlayıb ağlamağa başlayır. Bu cür hadisələri o da uşaq vaxtı çox yaşamışdı. O da ilk vaxtlar anasından kömək istədikdə xəyal qırıqlığına uğramışdı. Ümidləri sönmüşdü, bir müddət özünə gələ bilməmişdi. O vaxt bu ağrıları yaşamasın deyə özünə söz vermişdi ki, mən oxuyacağam, bilikli olacağam, mən “savadsız ana” olmayacağam. Amma sözünü tuta bilmədi, oxuya bilmədi. Qorxduğu, nifrət etdiyi məqamlar indi artıq onun kabusuna dönmüşdü. İndi o da artıq ailə qurmuşdu və ana olmağa hazırlaşırdı. İndi o da öz anası kimi olacaqdı, içində qınadığı, həmin o qorxduğu “savadsız ana”. Belə çıxır ki, bu elə belə də dövr edəcəkdi? Onun da övladları dilə gətirməsə də, onu qınayacaq, sonra nəvələri, sonra nəticələri…



Allah istədiyi şəxsə hikmət (elm, mərifət, müdriklik) bəxş edər. Kimə hikmət bəxş edilmişsə, ona çoxlu xeyir verilmişdir. Bunu ancaq ağıllı sahibləri dərk edərlər! (Bəqərə surəsi 269)




ANLAŞILMAZ HƏYAT YOLDAŞI…


“İnşaatçılar” metrosunun düz bir addımlığında binaların birində idi mənzilləri. Toydan 3 gün sonra bura köçmüşdülər. İllərdir buranı kirayə verən qaynatası Sabir kişi bu evə köçməyi özü təkid etmişdi. Günelin indiyə qədər gördüyü qaynata tipi deyildi Sabir kişi. O, özü də tez-tez deyirdi:

– Çalışacam sənə qaynata deyil, ata olum. İndi nə qədər bacardım, bacardım, bacarmasam da, üzürlü say.

Həqiqətən də heç vaxt özünə qarşı heç nə tələb edən deyildi. Biri ya ailədə, ya da dostlarından ona qarşı səhvi olsaydı, ya diqqətsizliyi olsaydı inciyib küsən deyildi, heç üzə də vurmazdı ki, niyə belə etdin… Həmişə səhvi özündə axtarar, hər olaydan dərslər götürməyə çalışardı. Hətta öz həyat yol daşına da 40 illik evlilik dönəmində bir dəfə də olsun “niyə bu köynək ütülənməyib?”, “niyə yemək duzludur?” kimi ifadələr işlətməmişdi. Elə günləri olmuşdu özü paltarını yumuş, ütüləmiş, həm də yemək bişirmişdi. Ümumiyyətlə onun düşüncəsinə görə qadın qulluqçu deyil, evin xanımıdır. Könlü nə istəsə, ailəsi üçün edər ki, bu da qadının lütfkarlığı, fədakarlığıdır. Buna yalnız təşəkkür etmək gərəkir, nə də istəməsə etməz, buna məcbur da deyil. Dağ kimi möhkəm səbri olan Sabir kişi danışmağı çox da sevməzdi. Danışanda da ən gözəl sözü ən yaxşı tərzdə deməyi bacarardı. Susub dinləmək qabiliyyəti də onun həddindən çox səbrli olmasından irəli gəlirdi. Elə bu xüsusiyyətinə görə xeyli dostları var idi ki, hamı da onun xətrini dünyalar qədər sevirdi.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/eldar-ilqaroglu/qizlar-oxumasin-68341970/) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.