Книга - Алексий Патриарх. Поэма

Алексий Патриарх. Поэма
Лидия Иксанова


Поэма «Алексий патриарх» («Патриарх Алексий») (на марийском языке) написана в честь установки памятника патриарху Алексию в городе Йошкар-Ола Республики Марий Эл на Патриаршей площади. Основой поэмы послужила биография патриарха, где этапы его жизни рассматриваются как вехи не только его жизненного пути, а как путь становления и развития православной христианской религии в нашем Отечестве.





Алексий Патриарх

Поэма



Лидия Иксанова



© Лидия Иксанова, 2022



ISBN 978-5-0059-1798-0

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero




ОНЧЫЛМУТ


Кунам Йошкар-Ола эше ласкан мала,

Да кынелеш Какшан гыч эплын т?тыра,

Э?ер?мбалне ик е? шып, тарваныде, шога

Да Юмо дене шыпак, эркын, кутыра.



«О, Юмо, тиде мландылан пу тыныс кечылам,

Ты мландыште ила сай калык, кумылан,

сулен налын пиалым пашаж дене тек ила,

Йочам куштен да куанен, кумалын юмылан…»



Н?лтеш ал ?жара, Чарла ?мбаке кынелеш.-

Й?лат эр кечыйол дене ший-ш?ртнь? купол-влак.

«Ойленыт, кугыжан ола ты верыште кушкеш,

Но Мланде кугыжан вет огыл, Кавасе Юмынан». *



Тора кугезе Лапланэл эстон вел эрге

Толын Марий Элыш «унала»

Да кодын тудым, калыкшым, «пашаштым» аралаш

Тушман, осал да йо?ылыш дечын.

Шогалын курымлан

Да «йомын коштшо-шамычым»

?шан ден юмо дек кондаш.

Кумда к? площадь тып

Айдемын йол йымалныже кия,

А тудо ок тарване, пеш ласкан шогалын, к?эмалт,

Тоям тоялын, Юмо шовыч дене леведалт-

Шинчаште – Чын да Волгыдо:

Российын патриарх.



*Йошкар-Ола да Мари

митрополит Иоаннын мутшо.




I лугорно. Шочмо вер – чон шепка


Эстон – кугезе финно-угор-влакын вер.

Марий чонлан м?ймланде ава вел.



Ала-кунам акрет кугезе калык-влак

Лакемыныт, иленыт тиде мландыштак.



Касвел кундем мардеж юалгыж ден

Айдемын чонжым кылмыктен пуэн.



О Балтик сер! ?шан ден ончышо-влаклан

Петыренат тый южгунам корным молан?



Марий да финн, эстон да вепс, хант, манси да мордва…

Мыняре калыклан финн-угор – ик ава!



П?рт?с – т?няште ил (ы) ше юзо вий.

Чыла к?леш, иктаж-мо деч посна илаш ок лий!



Кава к?ш?ч леведын мландым лып.

Кунам эр тыныс, тунам тыште тып.



Пыл-шамыч ?лыч ийын чо?ештат

Икшырымын. – Шке семын. – Чын ыштат.



В?д илышлан шке акылжым пуа. —

Сандалыкыште шкенжыным п?а.



Ме кызытат, миен тол (ы) на гын туш,

Она «ончо» йот мландышке нигуш.




II лугорно. Таллин


Шупшеш марий-влакым мотор тора.

Тораште шукыштым вуча Таллин ола.



К? лийын тушто, огеш мондо иканат.

Ош к? гыч чо?ымо п?рт-влак эше шогат.



П?рт-шамыч вуйыштыжо – вулно, той

Е? але янлык п?рдыт. —Южышт огыт кой.



Урем мучко кает, йол й?к шокта —

К? йырымваш опталтын – шылтыкта.



Чыла урем т?? верыш намия.

Кает – кугу т?шкан ужашыже лият.



Сырам й?аш пурет. – Ик курым гычын вес.

Эре тыгак. Тачат ялт тудо чес.



К?зет гын тошто замокын тошкалтыш ден,

Ужат, йырваш ончалын: мом эстон ончен.



Католик-влакын черкышт шып шога:

?шаныше Иисуслан ?шанаш шона.



Кузе пуреныт ожно туш е?-влак,

Тачат шке ешышт ден пурат тугак.



Мылам пиал логалын Таллиныш мияш. —

К?леш ыле мылам акрет кугезе годсо мландыште лияш.




III лугорно. Ача


Санкт-Петербург гыч лийын Микал Александрович, аман,

А тукымышто – сар да кугыжаныш е? чылан.



Но огеш пале Ридигер-влакым, тунам

Война дене Российыш толын Наполеон кунам!



Геройын ш?лышыж? дене кушкын да илен

Ачаже Алексейын. Эргыжлан вара пуен.



Тунемын Питерыште Михаил. Лияш шонен

Сай правовед, законым чот шымлен.



Эстонийышке, эмиграцийышке еш каен.

Тыге гимназийышке, тушко, тунемаш пурен.



Тунамсе жапыште тунемше рвезе е?

Поян чон кумыл ден ш?лен илен.



Нужна илыш ыш керт ончыле?лан

Ыштен чаракым. – Т?выра ыле поян.



?дырье? дене рвезе е?-влакше, чот, погынен,

У илыш, эрык верчын кутырен.



Кеч ешыште и кочкыш – тау юмылан —

В?д, кинде да паре?ге ик ш?рлан.



Туге гынат ачаже тауштен, кумал,

Шкеж гае-шамыч ден келшен, кычал.




IV лугорно. Ава


Аваже Ревельыште шочын. Л?мж? – Елена.

А ешышт поян огыл ыле, оксалан нужна.



Туге гынат ш?м-чон поянлыклан

Ача-аваже тудым туныктен шоген – улан.



Студент-влак православий ден илен,

Ямдылалтыныт, юмылан служитлаш шонен.



Е?-влак илышым сайыш савыраш да вашталташ.-

РСХД – сай ?дыр дене рвезым ышташ ваш.



Ава т?няште кажне е?ын икте вел,

Ава мом ш?мышк? опта, лач тудо шерге вет.



«Тый, эргым, лий ушан, тый, эргым, лий шотан» -,

Тыге ойлен ава эре, йуд-кече Алексийлан.



«Нужналан полшо, шужышылан киндым пу,

Ия гына ш?м-чонышкетше корным ынже му,



Ит ончо е?ын погыжым, тый ит лий сутло е?,

Ит кошт кучен ниг?лан шыдым, ит кошт кыжганен», —



Ойлен ава, шинчаш ончен да уло чон ден ?шанен,

Вет м??гышт? тыгай закон лийын, ышт шого ?чашен.



Ава пален: ох, эргыжым посна чот колеян корно вуча,

Ок пале веле эше тидым шкеже шол йоча.




V лугорно. Православий черке


Ачаж дене аваже черкыш коштыныт тунам,

Россий гыч пагален керек-могай унам.



Ыш к?рылт кыл к?дыратле Питер дек,

Вет шочмо эллан кыл кучалын служитлен.



О Ревель! Тые луктыч туныктен-ыс богослов курс гоч,

Кид ден пышталтын дьяклн, а вара – иерей.



Шочынаван черкыже Таллиныште тылетла

Лиеш и сурт и пече ачажлан тунам.



Алексейлан изи годсек черке лийын шке п?рт

Нужнан иленыт, но тудлан тудо ыш шорт.



Мо дене черке-влак да юмоужмо ойыртем улеш?

Кузе ме илышым ты да вес т?нялаште ужына, коеш.



Ме – хритиан, ме – православный: е? йоратымаш,

Пагалымаш, вашполшымаш, чын, порылык лийшаш.



Ме толына ты мландыш юмо полшымо ден вел,

Авалан юмо деч кава гычын вола ты волгыдо увер.



Кунам ме каена каваш, вашлийже манын юмына чоннам,

Яндар лийже ман, тыршена илаш эре шотан.



Эн сай, эн поро, чын, мотор, айдеме чонлан лишыл пеш —

Мемнан ш?м-чонлан пижше православийын религий, еш.




VI лугорно. Юмава ден кутырымаш


Рвезе толын черкыш шкетын икана.

?жын ш?мжым омса дечын юмава.



Ошкылын миен шыпак лач тудо век.

Кушто й?кым колын: «Тол. Тол мыйын дек».



Тоштын огыл вуйым н?лталаш, вара гына

Лишеммеке, почо, ончалаш манын шинчам.



?л?чын к?шк? изи рвезе ончалеш, вучен.

Да т?кна ?дырамашын поро шинчаж ден.



К?ш?чын ?лык? Казань юмо о?а гыч Юмава

Тугай шыман шке порылыкшым ончылно шава:



«Тый шочынат шкалан огыл илаш-

Тый шочынат е?-шамычлан полшаш».



Мыняр. Ок пале, шогыш рвезе (кас марте).

Ача-ава кычалыныт, йоршешак йомдарен.



А Алексей шоген тунам ту черкыштак,

Лач тудо верыште, лач тудо юмо?ан ончылныжак.



Изи полмезылан ик татла веле чучын чылажат,

А жап эртен улмаш: кас шуын, шижын огыл ялт.



Ниг? ыш пале: мом тудо Шочынава ден кутырен,

Лач иктым чылан умылышт: тудлан шке корныжым юмо п?рен.




VII лугорно. Икымше послушаний


Крешене пайремлан моло пайрем ок шу.

Грек йылме гычын «в?дышк? пуртен колташ». Ит шу.



Ик эн мондаш лийдыме шнуйло тат:

Чыла шем язык дечын шонымаш эрнат.



Кугу ший чаныште налалтын в?д.-

Посна да юзо вийым пуа тудлан й?д.



Крешене в?д! Кава гыч волышо юет

Чыла христианинлан порым пуа тек!



Изи Алексий, куд ияш гына, шоген

Да крешен в?дым е?-влак атылаш оптен.



Тудын ?мбак онченыт ?шаныше-влакшат,

Шкежат тудо ош суксо гай койын-ыс нунылан.



В?д – тиде юзо, тушто уло тугай вий,

Мо черлым ышта, але мо мемнам эмла ик ий.



Ме налына Крешене в?дым, шындена ырес воктек,

Лиеш гын неле, й?ына – аралже тек.



Ме лектына ?дырамашын к?ргыж гыч в?д ден,

Кайымына деч ончыч капым куштылгым ыштат, в?днам коштен.



Сандалык в?д дене ила. А к? пуен?

Кунам ме кертына Ош кугу юмо дене ?чашен?!




VIII лугорно. «Мый священник лиям»


Ушан пеш лийын Алексей изинекак.

Волгыдо корно лийын тудын ончылно пешак.



Аваже ыштынеже ыле туныктышым моткочак,

Вет е?-влак, кунам тудо кутырен, колыштыныт т?ткынак.



Ачаже эргыжын ушанжым ужын, каласен:

«Тунем умбакыже – лият тый шанчые?».



Изи рвезе вуйым веле р?залтен вет нунылан:

«Ачай, авай, ида ш?р?, мый священникак лиям».



Кандаш ияш Алексий литургийым чылт чыла

Наизусть улмаш тугак тичмаш пала.



Да модынжат йоча-влак дене черкыште: кузе

Кая шнуй службо, молым таратен.



Ача-ава тыгайлан ?рыныт изиш:

Вааламский шо?гые?-влак дечын йодыныт – мо тиде гын лиеш?



«Лектеш гын к?рг? чон гыч шонымаш,

Лийшаш огыл и  нимогай л?дмаш».



Псково-Печорский монастырь лийын ?шаныше-влаклан

Шке шочмо сурт гае – Россий гыч куржшо эмигрант-влаклан.



Алексий пуйто ала-мом тугайым шкет пален

Да изи ш?мыштыж? пеш кугу ?шаным шып ашнен.




IX лугорно. Йолешке паломник


Ешге чылан ялт кажне ийынак

Паломник лийын коштыныт монастырьлаш.



Уло вер т?няште, кушко мийыде от керт.

Тый палет, уло айдеме, тый воктеныже от ул шкет.



Шкет гае-шамыч, тыйынла шонат.

Ик корно дене юмо деке чын почеш каят.



Пюхтицкий Свято-Успенский ?дырамаш-влак монастырь.

Тыш коштыныт ке?ежым. Чон аваже тушко ?жын дыр…



А рвезе ужын: могай колышт моштышо лияш лиеш,

Да кажне йорлылан кузе полшаш к?леш…



Псково-Печерский Свято-Успенский п?рье?-влак монастырь.

Чон-влакым таптыше, куатым пуышо сай вер.



Тыш коштыныт ешге й?ран сур шыжым, й?шт? телымат,

К? гае кылмыше ш?м-чоныштат ласкалыкым муат.



Вес йочалан тораш каяш кугу е?-влак дене пырля-

Чытамсырын чучеш ыле (йоча туныктен ойлымыланат сыра).





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68455604) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.