Книга - Кибелiстер. Талламалығ чыынды

a
A

Кибелiстер. Талламалы? чыынды
Том Сибдей


Пу чыындаа ча?ын кинделерiнде сыххан кибелiстер кiр пар?ан.А?аа хоза илееде чарых к?рбеен наа кибелiстер пар. Кибелiстер изерiзi алныда сыххан мында? чыындыларда? таластырыл?ан:1. “Илбек Чазы – Великая Степь”. 1996 ч.2. “С?ректет килген с?с”. 2009 ч.





Кибелiстер

Талламалы? чыынды



Том Сибдей



© Том Сибдей, 2021



ISBN 978-5-0055-1001-3

Created with Ridero smart publishing system





Сибдей Том














Пу кибелiс чыындызы 1996 чылда Хакас книга издательствозында сыххан пол?ан.




Парчатса?…


Холы?на? хаап чир уна?ын,
Ізебi?е су?ынып парарзы?…
Ха?ан кисчетселер тама?ы?,
Т?реен чирi?нi харбан саларзы?.




Пазырыныс


О, минi? орай кибелiм!
Ол хобыр?ан орыс поэттернi.
Че п??нгi к?ндегi изенiм
Ол т?рк с?стернi? чiткенiне…

Пурун?ы чоннарны? чоллары —
К?ргеннерге сиилiп хал?аны.
?кiс тур?ан обаа тастары —
Ма?аа Худайым хал?аны…

0, минi? орай кибелiм!
Худайым са?аа полыссын.
С?стер пiчiкти ?лгенiн
Чил таны тарадып ч?рзiн.




Хыри-пазы чо?ын пiле тура…


Хыри-пазы чо?ын пiле тура,
«П?зiк чорыхха адым тимне?ер!» —
Хан Тигiр ыра?ын хази к?ре,
Хыйы? салчам, с?мiм с?мненчем.

Минi? чолым – к?н сари ам даа,
Аллы? са?ызым – Тигiр озарыхта,
«Ч?рiп одыр!» – ат аазын тартчам,
Чил ле минне? то?ыр пу чарыхта.

«Чир-чалбаан син тастапчазы?, оол!
Кемге хал?ысчазы? хынызы??!
Кии нымза?ы синне? не бе хоол?
Ч?рии? чох алызар к?н сы?ызы?…» —

Ырах табыстар хайылча, хайылча.
Ат тiнi тартылчадыр салаалар?а,
Хыри-пазы чо?ы ты?ылысча,
К?ксiм iстi сообас часхырынча:

«Тос парып, арса, амырим мин,
Че тигiр суун а?ыларым чон?а!
К?н чарии сустарын, у?забин,
Тартарбын чатхан чардына.

Андада ла одырып, ибде,
Кiчiг палама нымахтар ызам,
Хайди хыри-пазы хыринда
Тiгi чирнi? чариин тутхам».




Ах чарых соох


«Ах чарых соох. ?л?с иреелiг.

Анна? пip дее кiзi оспаан…»

М. Баинов


«Ах чарых соох. ?л?с иреелiг.

Анна? пip дее кiзi оспаан…»

Мин дее ам поста? оол, мидеелiг,

Ол сыытты? к??зiне а?даам!



Ma?aa, Хан Ти?iзiн пiлбеенге,

Ал?айы тоозылбас ах суун

Ачаанын хойытпаан ч?рееме,

?керзер ??рлепче Хулун.



Амох, пiле-тура ил-чирiн,

Ханаттар пазыны? к?й?еен,

Та? кистiне? сырбал?аа иирiн…

К?н город! – позына кiстеен.



Хыро чолларынзар к?стеенiн

Пiчиимнi? сиилгенi таптаай;

Олох ла Хынысты? ?ртеенiн

Са?ал чох чиит табан ал?аай!



Са?ай даа С?с халзын – к?йеене?!

Илбек Сымзырых – Пиг ползын!

Че соом туюх ма?аа турзын:

«Ах чарых соох. ?л?с иреелiг…»




Ал?ай





(газель)


Ма?аа Поэт сыйлап пирген ал?ай:

«Кибелiсчiлер мариинда арты?ы ол – ал?ай!»



Че мин, тiзе?… араласпаам анда!

Но?а сыйлап пирген Поэт ма?аа ал?ай?!



«Сылтаа пiр ле пол?ан, – тiпче, – Тадар – син не…»

Ана? чiзе? Че но?а с?лейке (к?н – ?тiре!) ал?ай?



«Са?аа iзес… Син чиитсi?… Синде – хаты? хуйах…»

Чиит ч?рек! Мына, нооза, нимее кирек – ал?ай!



А минi? зе хон?аным (но?а мыны к?рбедi?!)

Тiпче ма?аа: «Сiлiг, иптiг, чалбах, тире? ал?ай!»



Мин хол?а тутчадырбын хрустальымны – ал?ай…

Хан Тигiрiм парчанына? амды а?аа тол?ай:



Пол?ан на С?с – Сибдейни там?ылаанына? —

О, нин?е хан-палы?лар сорар ызых ал?ай!..




Илбек Чазыда


Город к?йче хызыл чалынна?!
Ізиине к?к тигiр хойрал тур,
Хан Тигр чозахтары алызып,
Город к?йче хызыл чалынна?!
Хысхырыстар, ?лiмнер, о?ырлас —
Тооза нименi отха!
От ээзi ырлапча ам сарыннар —
Город к?йче хызыл чалынна?!
Ыс-тубан?а сул?анчадыр Чазы,
К?ргеннеп сiсче т?реен чирiм —
Город к?йче хызыл чалыннап!..
Че пiр дее ниме мин не пiлбинчем:
Парчабын чаза? Илбек Чазыча,
К?ллер анда к?п – хырых азыра!
Минi? ибiмде ол – Илбек Чазыда!




?л?с


Хан Тигiр кiстеенiн хоптан ч?рчет стихха,
С?стерге, хысхырымны? таны?на? чарыдып,
Алай ба, к?г суу?аан хубулдырып ыыхха,
Тадар чонны? сыыдын тол?алдырчат кии?е…

Че ха?ан даа кiзi теенiм – кiз?к,
Оларны? тахпаа ла синнiг киречi;
Хан Тигiрне?, неке, солазып, iд?к
Пол парам пурун?ы арабос iзеечi.

Часхы таны килзе, хынысха, хынза, оо?ып,
Алай ба пу стихты? пал?ал?анын тоозып,
?керге санап пу чуртаста?ы соо?ын,
Аларбын иреет: «Ахсым парда, ачиин даа iзим!»




Аты??ы


Мин одырчам ат ?ст?не,
К?н чо?ар харах чолы чатча…
Мин чидербiн т?реен к?нiме!
Сус састарын ?рем позым даа!

Хый?ылап учухчабын андар —
Поэттер сахтапча илбегiне? —
Легион! (Нимее к?п ундар?)
Тимiр хомыс сы?арчам iзебiмне?.

Хулаам на ардап тур сы?ырысха…
Хан Тигiр хайхапча ма?аа:
«Майыхпинча ч?зер «Мин!» хысхырысха!
Тимiр хомыс хайлапча удаа.

Ч?г?ртчедiрбiн ат ?ст?нде
Пасхалары таптап ал?ан чолын?а…
Ма?зырапчам мин пос к?нiне!
Тимiр хомыс ырлаан ?нiне!..




Мин хакаспын, хынза – тадарбын…


Мин хакаспын, хынза – тадарбын,

Хоорай даа адым ползын – чарир,

Че ма?аа iкi ч?с – кiчiг палабын!

?зiн?iзi ч?с чыл?а: мин нооза – ир!



Пурун?ы поэттернi? «посха тоспадым,

К?к тигiрнi? чары?ына ма?нанмадым»

Кибелiмнi чазыт с?стерне? чазир,

Илбек Чазы хузуру?ын ам даа тол?ир.



Мин – чиитпiс нооза – ?скенне?

Пурун?ы хый?аларна? iнге чiб?с,

Че ?с ч?с ле ма?аа т?реенне?!

Ам?ы Русьта iчем парох.



Итсе, ?дiс ?лбе?е?: ?зiн?i Римне?

Туй?ах тiгiрезi Чилне? килдi —

Кiчiг к?ксi?ееме толдырып киинi,

«Посха тоспааным» пасха читтi:



Пу с?стер хойрыхти астыхханы ползын,

Пос посха ла махтанып ?скенi…

Пала пасчатханы «Мин» -не? т?рiзiн —

Хан Тигiр ?зiн?i харах пиргенi.




Т?реен к?нге


К?лiнче тiп, к?глеспе,
К?л халар.

Соох тiп, соохсынма,
Сооп парар.

Т?реенiнге ?рiн —
Т?ленер!




Эк, сабланыс!


Ма?аа кирек чо?ыл сабланыс,

ІІiрдее чазырбин, чоохтирбын!



В. Майнашев


Эк, сабланыс! Ізеечi осхас нан?ы!
Пазырбинча са?аа поэттер!
Хайда? син анда? нымысчы?
К?глеп пирим са?аа сонеттеп…

Хара пастар с?зiн пул?адып,
Хойытчам наа ачытхах —
Сабланысха таапчам хуйах!
Минi? идiмнi ч?рер сул?анып!

Тадар т?рiбеенiм ме родым,
Сабланысха пазыр?аа – Том!
Илбек Чазыда тамыл?ан оды —
Тiгi чирде? суурыл?ан сом.

Эк, сабланызым, пазырчам са?аа!
Сибдей Том табанны тудын ар?ысха!




Т?реен тiлiмне?ер


Ам?а теере т?реен тiл пiзiн

Пiр поэт тее, неке, сизiнгелек:

Ниме ол – т?реен т?рк тiлiм,

Пiр орыс таа ча?ын кiргелек?



Илбек чоным, син к?рiбiс ибiре:

Европа – iзии?нi? иркiнiнде,

«Увот из ю неймнi?»


 кибiрi

Орыс чонын?а к?л?к изенiнде.



К?н хончадыр Москвада амды,

Усхунчадыр, тiзе?, Илбек Чазыда.

Іскеркi – Кидеркее чар?ы:

Орыс чонын ол, к?рi?ер, пазын?ан!



Іскеркi хуйа?ы ам – т?рктер!

Тадар чоным! Сiрерде – Суры?!

«Ту би!«


 – нандыр пирiп, азанып,

«Хурай!» – тiп таста?ар iлiг.



Харах алныбыста – Іскеркi,

К?н сы?ызы, хайлааны, т?реен тiл!

Тадар тiл – пiске сол хылызы,

Славянни – хоза пос хылыныс!



Т?рктер – iкi тiллiг чоным!

Хайзын даа чiдiрбе?ер пip дее:

«Т?рктеп – Іскеркiзер чолым,

Славяннап – Кидеркi пiске!»



1. Увот из ю нейм (англ.) – ады? кем.

2. Ту би (англ.) – полар?а, чуртир?а.





Минзер ааллап кiрген Иисус


Минзер ааллап кiрген Иисус,

Пiр с?с тее чоохтанмаан. Сым пол?ан.

?р полбаан, чит килген, та?, тус…

К?н чарии иптеп усчатхан.



Че хабынзам… Э-эк, ундутчы! —

Ізиимде тур хал?ан тайа?ы.

Иисус, син ма?аа… Нымысчы?! —

К?г?рт саабысхан сымзырых пайаа?ы.



Турыбысхам, iзиимзер пахлапчам:

Иркiн ассам – ха?ан?а даа…

Оол?ымны ла охсанчам,

Педек харын, кiчiг ол ам даа…




Сонет


Чир-чарых —
Ки?ее.
Озарых —
Читпеем.

Турчабын
Тискер:
Аза?ым —
?лгер:

Хынчам,
Хынчам
Посха.

Паза
К?рзем —
Чохха…




Наа пала


Хызыл чылларда т?реен хысхырысха —
«Ипчiм тiп, i?ем тiп, – Россия!» —
Хайлир?а пiлбеен хомзынысна?
С?стернi ойлатчам хази, йа?!

К?рдек ам… Ч?с чазым толбаан,
Кибелiзiм – иргi ойнаныстар,
Саша-Андрейлер таптаан,
Тадарлап ползын – хоптаныстар…

Олох туста: Минмiн – Хан Тигiр!
Россияны? наа пала?аа, —
Иисусты ундубысхан Пигiм!

С?стер пазын?а холычаам игiр —
Сонет тынын пip тобыр?аа!
Сибдей тахаллузым – Наа кибiр!




Ниме ?ч?н городха сыын турбын?


Ниме ?ч?н городха сыын турбын?
Хый?ам хуруп парар ба минi??
Тигiр к?рiзiн Чирiмге ур, урба,
Олох ла, нооза, тыныс – киине?!

Эк, чыла халам, неке, аалымзар,
Хан Тигiр т?стерiн худалап…
Тадар чон арали к?р хаалап,
Кибелiмне? сыынам, Худайлап.

Хынза, пайза? иб тур?ыс салам,
Пос посха пiлiг?i т?рiп парып.
С?стерне? тадарлап алданам,
Тооза чонымны аданып алып.

Худай, тiзе, минi ал халар,
Аны? адын адаан даа ?ч?н.
Пу чуртаста сабланып чох ползам,
?лiм дее, нооза – сын ?л?к?н!




Хуюн?а орта полза?


Хуюн к?р салза? тол?ал?анын,
С?кленме: пычах-палты!..
Пу чирде чил хомзын?аным
Хуюнна? ч?рче, арса.

Худым кiзее сырбал ч?ргенi
?лiмге нимес – чох, чох!
Ол ч?реемнi? тарыхханы:
Мин кiзi чох тозын оох…




К??к са?нары


К??к са?нары – часхы сонатазы

В. Майнашев


К??к са?нары – часхы сонатазы,
«Луннай» мында – о?ыр к??,
Хайди хысхы табыс пораатайны?:
?з?гiп, ?нiн тартча с??.

Ары? iстi – Худай ибiзi,
Син мында чазыр с?стерi?нi,
К?к тигiрнi сарыннар ибiрiп,
Сы?ар тастир тооза т?стерi?нi.

Ax-тик син турарзы? чалаас,
Уйадарзы? чазыт кибелiске,
Хайди пiрееде илбек ар?аас
Сти?ын ара?ана? эмiскен.

Сым пол! Мында Худай ибiзi!
К??ктер саапча часхы сонатазын…
Иртiрчелер олар илбек ибiрiг
Пу с?стерге махтан?ых авторны?.




Пурун?ы т?стер


Пурун?ы т?стер, хый?ы салып:
«К?н хоны?ы чирiн к?стеелер!
Чайааннар! Т?рир пiсте Алып!
Чир-чарыхха хыныс ?ртеенне?!»

Туй?ах iзi – та?лар хырларын?а,
Хуйах пiстi? – т?рктер аазында:
«Чортырчадырбын, та?, илбек сарын?ы,
Чадар пол?аа, та?, Илбек Чазыда…»

Худай сал?ан Тигiр т?стерiн?е
Чир ибiр?ее амды хара пас;
Ала харах чарых к?стерiм?е
К?н чариин хара т?н паспас.

Хара к?с унал хал?ан с??кте?
Пiстелчедiр чазыт с?с хайы,
К?ргеннерге анна?ар к??гiп,
Читi хыл махтандыртча пайын:

«Хайда даа, ха?ан даа ызых к?рiс
Тол?ал турзын Алып чолларын?а,
К?н чазын?ан чир – пiске ?дiс,
С?рмес ?рi?ер к?н сустарына?!»




Хыро чолы


Пу саар азах чолы
Таныпча тооза ч?реечiнi.
К?ксiмде:
«Н??с Хан Тигiр пiлiзi мын?а?»

Сизiнчем: пу чол?а
Иртiпчелер Пиглер…
К?рерiм килче,
Хайди iсчелер олар
Хыныс суун!




Пiлчем


Искем:
Чабал са?ыс порчо?а даа ?лiм.

Пiлчем:
Аллы? са?ыс —
Хан Тигiр?е тоозылбас Ч?рiм!




Пыро чох тадар


Илбек немец:
«Худай-кiзi – минмiн!»
Пыро чох тадар:
«Минде дее – парох,
Худайни полза – пол?айох!»

***



Илбек немец теенiнде философ Ф.Ницшеде?ер чоох парча.





Прометей


(сонет)

Ч?реемде к?йген ызых одын
Пирбеспiн пiрдеезiне – чох!
Пол?ан на кибелiстi хобырып,
Тадарлап ?реннерiн сох!

Со?ыл?ан с?бiн – мунзурухха!
Ал?ым чазаа сыхчадып, – таста,
Тискеркi Іскеркiнi? чилi
Ч?ргiс парыбызар ырах, арса.

Че пол?ан на тiлбестег – ты?ылыс,
Кирек чо?ыл хый?а тiллiглерге!
Холымна? т?реен кибелiс
Прометейни осхас ?зелiс…

Че посха ла (ма?аа ла!) – тiпчем,
«Сибдей Том» сорып ?скiрчем…







Худай чазын амды иртiб?гiстiм,
Хыро чолы сухсаан?а тостым,
Кип-азахты чарным хапты…
Сизифтi? пастир кирек то?ызын:

То?ылах тас Сахчахха сы?арып,
Тигiр т?зiне? инiс ойладар?а,
Худай чолын пасханын са?артып:
Ч?рген ?ч?н пiл ам саназар?а!




“К?лет салар?а…”


К?лет салар?а.
Нимедiр ол?
К?лет сабар?а!..




“Наа с?с?..”


Наа с?с?
Мына:
Кiрбе тыныма…

Паза:
Хынар?а ам даа ундубаам…




К?л?к хыстарына


Тасха чуртазымны? сухсаанын
Т?рче полза ундубызам,
Илбек Чазы?а ырлааным
Тыт а?асна? тосхырам:

А?ас нымза?ы – палтылар?а,
Тосхымны? тадар чон?а;
П?дiрiп ч?зер айлар?а,
Туралар ?зер тай?аа.

Т?гелернi хадыл саап,
Сы?ыраа?ар, палты?ахтар!
Илбек Чазаа пала таап,
Хысхыраа?ар, хызы?ахтар!




Минi? тайа?ым


Посох мой, моя свобода…

О. Мандельштам


Пос хылынызы, минi? тайа?ым
(Осипте? ?дiс ал?аны?), —
Пiл полбас ал?ызым Чир-чайаан?а:
Илбек Чазы хул?алап хал?аны…

Минi? чолым, чох, Римзер нимес,
Чир ибiрiп – Чазы к?ргенiнзер!
Анда даа, хынза, изiм тоспас
Хан Тигiрнi? ма?аа ?зенiнде.

К?ксiм iстi, сыытна? ы?нанып,
Т??рли к?ксесне? халар,
Алай ба, пiчиимге я?ланып,
Ах ча?ын сухсаан тосхырар.

Азах к?дiрген тозын, таpaп,
Тубан чiли, Чирiмде хайылар,
Тайа?ым, пулу?да хайхап:
Пос хылынызы, ар?ызым, хайыдыр?..




“Ки?еегi к?ннi ал?ысти – Аным?ох!..”


Ки?еегi к?ннi ал?ысти – Аным?ох!
Парчан чир-чайаан?а мин алымы чох,
Парчан чир-чайаан даа ма?аа алым чох.

Аным?ох, минi? хын?аным, хынмааным,
Хол саапчам С?р?нге – ч?реемнi? суртлааны,
Хол саапчам, хый?а махтанмааным,

Турчам амды, пос хомдызын к?ргли,
Анда чахайахтар чатчалар ипти…
Аным?ох, идiм, – тын чохты? хатии…

Изен ползын Чарых – М?гiнi? сiлии!
Изен ползын ?лiм! – Чуртасты? артии!
Пос хылыныс хылызын пазох ла таптим!




С??гiмде с?стер


Чатчабын Хан Тигiрде? ээлiг,
Ч?реем к?? ?зiл парды мында…
Хомды iстi – с??ктернi? ээнi
Ам даа хомзынча пу чирде:

Чиит кiзi халбыр с?стерне?
Хырызып ма?нанмаан ил-чонны.
Ара?а iзеечi пiреезiн,
Хынза, салбыры ?ч?н посты…

Харын, чатчам мында ээлiг —
Хасхы-о?ыр, поэт, хара пас…
Тар пiлбеен пу кибелiс с?стерiн
Хурутча с??гiмде ээн чуртас.




С?ректет килген с?с


Пу кибелiс чыындызы А?банда?ы книга издательствозында

2009 чылда сыххан пол?ан.



Анна? алыл?ан пiр-iкi кибелiстер…









Кибелiс пасчаа


Иркiн озаринда табыл?ан табыс
Ах ча?ын?а с?ректет килiп,
Пол парды ола?ай ла пiдiр чабыс,
Пол парды ола?ай ла сигне? сиилiп…

Мин дее тыстанчам анда? хылынысха:
Хайда? даа ?зi?нi хысхырчат хазырып -
Хубулыс соо?ына олох таа чазылып,
Ч?рек хайнааны тохтир, хомзынысха…




Тiлбестегде?ер


Пiдiрлернi? хазал?ых чоры?ы
Сухсумны хазырчатхан хуру? кии:
Андар ит, пеер ит – олох ла со?ыным,
С?стi? с?гiлчеткенi – ызии!..

С?стi? с?гiлчеткенi – час табыс:
Кемге-де т??йли к?легi пол…





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=65960970) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.



Пу чыындаа чаҷын кинделерiнде сыххан кибелiстер кiр парған. Ағаа хоза илееде чарых кӧрбеен наа кибелiстер пар. Кибелiстер изерiзi алныда сыххан мындағ чыындылардаң таластырылған: 1. “Илбек Чазы — Великая Степь”. 1996 ч. 2. “Сӱректет килген сӧс”. 2009 ч.

Как скачать книгу - "Кибелiстер. Талламалығ чыынды" в fb2, ePub, txt и других форматах?

  1. Нажмите на кнопку "полная версия" справа от обложки книги на версии сайта для ПК или под обложкой на мобюильной версии сайта
    Полная версия книги
  2. Купите книгу на литресе по кнопке со скриншота
    Пример кнопки для покупки книги
    Если книга "Кибелiстер. Талламалығ чыынды" доступна в бесплатно то будет вот такая кнопка
    Пример кнопки, если книга бесплатная
  3. Выполните вход в личный кабинет на сайте ЛитРес с вашим логином и паролем.
  4. В правом верхнем углу сайта нажмите «Мои книги» и перейдите в подраздел «Мои».
  5. Нажмите на обложку книги -"Кибелiстер. Талламалығ чыынды", чтобы скачать книгу для телефона или на ПК.
    Аудиокнига - «Кибелiстер. Талламалығ чыынды»
  6. В разделе «Скачать в виде файла» нажмите на нужный вам формат файла:

    Для чтения на телефоне подойдут следующие форматы (при клике на формат вы можете сразу скачать бесплатно фрагмент книги "Кибелiстер. Талламалығ чыынды" для ознакомления):

    • FB2 - Для телефонов, планшетов на Android, электронных книг (кроме Kindle) и других программ
    • EPUB - подходит для устройств на ios (iPhone, iPad, Mac) и большинства приложений для чтения

    Для чтения на компьютере подходят форматы:

    • TXT - можно открыть на любом компьютере в текстовом редакторе
    • RTF - также можно открыть на любом ПК
    • A4 PDF - открывается в программе Adobe Reader

    Другие форматы:

    • MOBI - подходит для электронных книг Kindle и Android-приложений
    • IOS.EPUB - идеально подойдет для iPhone и iPad
    • A6 PDF - оптимизирован и подойдет для смартфонов
    • FB3 - более развитый формат FB2

  7. Сохраните файл на свой компьютер или телефоне.

Рекомендуем

Последние отзывы
Оставьте отзыв к любой книге и его увидят десятки тысяч людей!
  • константин александрович обрезанов:
    3★
    21.08.2023
  • константин александрович обрезанов:
    3.1★
    11.08.2023
  • Добавить комментарий

    Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *