Книга - Туган ягым Ярмәгем

Туган ягым Ярм?гем
Галибя Ризатдиновна Идиятова


Ярм?к авылыбыз матур ?ирд?, зур таулар арасында,Табигате аны? чиста, заводлар ерак тора…Авылыбызны? элек- элект?н безне? к?нн?рг? кад?р килг?н г?реф- гад?тл?ре, ш?геле, аралашу т?ртипл?ре бар. Халык аларны д?вам ит?, бер- берсен? булышалар, ?м?л?рг? баралар, дини м??лесл?р ?тк?р?л?р, бу чараларга тырышып алдан ?зерл?н?л?р.Авылыбызны? вакыйгаларын шигырь юлларына салып, ?би-бабайларны, ?ни-?тил?рне иск? алып, яшь буынга, балаларга а?латасым килде.





Туган ягым Ярм?гем



Галибя Ризатдиновна Идиятова



© Галибя Ризатдиновна Идиятова, 2021



ISBN 978-5-0053-3590-6

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero




Авылыбызда сугыштан со?гы еллар







Зур булмаган агач ?йл?рд? авыл халкы яш?де.

Т?б?л?ре салам аны?, бар ишегалды, к?т?рм?се.



Бакчаларда т?г?р?шеп ?ск?н кабак, б?р??ге,

Суган, кишер, ч?гендер – гаил? х?зин?л?ре.



??р бер йортта д?рт-биш бала- ата —ана шатлыгы,

Тырыш булып, эшч?нлект? ?стердел?р аларны.



?нил?р ?итез, т?земле, ?й- колхоз эшен башкара.

Учак ягып зур казанда аш, ботканы пешер?.



Мен? пешк?н аш, ботка. Кайда аны тотарга?

Халык язларда ?зерли- кар тутыра базларга.



Итен, маен, с?т, каймакны, пешк?н ашны, ботканы

Т?шер?л?р кар базына эссе ??йге к?нн?рне.



Бер т?шер?, бер мендер?- аны? к?п м?ш?кате,

Суыткычлар булмаса да, алар аптырап калмады.



Сугыштан со?гы еллар, ?з кибетт? ашамлык,

?йберл?р.

Шик?ре юк, ч?й, сабынны бик сир?к кайтаралар.



Акчасыда юк бит ?ле, йомыркага алмашалар,

Колхоз эшенд? аларга хезм?т к?не язалар.



К?зл?р ?итк?ч, икм?к ургач, халык бара амбарга,

Эш хакына алалар бодай, арыш капчыкларда.



Ул заманда кыен булды авылларда яш?рг?,

Керосин да еш кайтмады лампалар кабызырга.



—



Керм?г?н бит бер ?йг? д? якты электр утлары.

Хатын—кызлар кул эшл?рен лампа яктысында

башкарды.



? керл?рне алар юды селте салып кайнар суга.

Кер югычы такталарда т?г?р?ттел?р-акларга.



Ут?кл?рне кыздыралар, кайнар к?мер салалар,

Киемн?рне ?т?клил?р, п?хт?лек яраталар.



Кайчак, мичне ?ылытырга иске салам, чыбык-чабык

яктылар.

Р?хс?т булмады ?ыярга корыган агач та урманнан.



Ч?йне оста кайнаттылар чыра, к?мер ягып самавырда,

М?р??сенн?н т?тене чыга мич алды учагына.



Х?лле халык мал асрый, кышка печ?н китер?,

Колхоз эшенн?н кайткач, йорт эшл?рен башкара.



Кояш баткач, маллар япкач, тынычлыкта гаил?,

Балаларны яратып, назлап инде йокларга ята.



Яшь?смерл?р йоклап ятмый, ?ыелалар аланда,

К??елле кичке уеннарда егет-кызлар таныша.



Кыенлыкларга бирешми яш?де тырыш халык,

Илебезд? тынычлык бит, к?к й?зе д? бик ачык.



Авылыбыз матурланды, к?п ?йберл?р ?зг?рде.

Аралашып ?мет бел?н, берг? тату яш?де.




Сабантуй б?йр?мен? ?зерл?н?







(Егерменче, егерме беренче гасырлар…)



Мен? кыш та ?теп бара, тизд?н ч?ч?л?р ?ит?.

Анысыда ?теп кит?р, Сабан туйлары кил?.



Иск? алыйк, элегер?к- егерменче гасырда

Ничек ?зерл?нде халык ч?ч? бетк?н б?йр?мг?.



?рбер йортта матурлау, т?р?з- керл?рне юу,

Койма капкаларны буяу, йорт алларын чистарту.



Халык к?т? зур б?йр?мне, елына бит бер була,

Б?л?кл?рне д? ?зерли ?и??чел?рне котларга.



Б?йр?м алды к?нн?ренд? яшь егетл?р ?ыела,

Колхоз атларына атланып, кит?л?р яулык ?ыярга.



Мен? алар матур итеп баралар тезелеп атларда,

Ярм?к к?ен? ?ырлап, ? гармунчы гармун тарта.



Зур абыйлардан калышмый бала-чага й?гер?.

К??елле авылыбызда- халык сокланып тора.



Чикк?н с?лге чыгаралар, зур яулыклар бир?л?р,

Катнашучыларга у?ышлар, яхшылыклар телил?р.



Яулык ?ыйган егетл?рне алалар армияг?,

Яшьл?ре аларны? ?итк?н хезм?т ит?рг? илг?.



Халык бел?н к?реш?л?р, с?л?мл?шеп кит?л?р,

?ыеп алган яулыкларны оештыручыларга бир?л?р.



Сабан туе матур ?т?, чыгып с?йли т?р?л?р,

Тырышып эшл?г?н эшчел?рне ?йтеп алар ?т?л?р,

б?л?кл?р ?л?ш?л?р.

–



Гармун, баян уйнап тора, зур концертлар- с?хн?д?.

М?йданны? уртасында- уеннар бара, батырлар

к?р?ш?.



? киченд? якын туган берг? ч?йг? ?ыела.

К?п ?йл?рд? шау-г?р кил?, музыка уйнап тора.



• • •



Мен? еллар да ?зг?рде- егерме беренче гасыр!

Яулык ?ыймый яшь егетл?р колхоз атына атланып.



Колхоз атлары да юк шул, халыкка кулланырга.

Бернич? эшм?к?р асрый, н?селен бетерм?ск?.



? кем атлансын? Армия яшен? ?итк?н, бармы бер-ике

егет?

?и??чел?рг? с?лге ?ыярга х?зер бара хатын-кыз.



М?д?ният йортыннан да, т?рле эш урыннардан,

Ш?фкатле авыл кызлары матур киенеп ?ыелган.



Ярый баянчы ир-егет сыздырып к?йл?р уйный,

Б?л?к ?ыючы кызларыбыз Ярм?к к?ен? ?ырлый.



Бер ат бара арбалы, матур итеп биз?лг?н.

Аны? да ху?асы ир-ат, с?лге, яулык, б?л?кл?рне

т?яг?н.



Тукталалар бик к?п йортка, с?л?мл?шеп кит?л?р.

Б?л?к чыгарган ху?алар биеп т? к?рс?т?л?р.



Авылны? гореф-гад?тен кир?к д?вам ит?рг?,

Х?рм?тле ?ит?кчел?р ?ыелышып уйлаша.



Актив оештыручыларга й?кл?м?л?р бир?л?р.

Эшм?к?рл?рд?н, эш оешмаларыннан ярд?м ит?не

?тен?л?р.



Сабан туе матур ?т?, бик бай кибетл?р тора.

Палаткалар да куйганнар кереп ч?йл?р эч?рг?.



У?ган, оста пешер?чел?р пылау, кыздырган ит,

Ч?й кайнатып, барысына да ?иткер?л?р.



Бар кешене? й?зе якты, к?р?се?, кунакка килг?нн?р.

Туганнар анда ?ыела, сыйныфташлар к?реш?л?р.

Кереп утырып, ял итеп, аралашып, риза булып кит?л?р.



Б?йр?м тыныч ?т?, алып баручылар эшл?рен оста

?тил?р.

Бу матур к?н берл?штер? туган, к?рше, танышын да.



Сабан туйлар елда ?тсен аяз к?гебез астында.

Кыз-егетне? туйлары да булсын ешрак авылда.




Кыз – балалар су кер?л?р


Элегер?к авыл тулы бала-чага: шаяру, уйнау, к?л?.

Урамда т?рле уеннар: лапта, качыш, й?гер?.



??й аенда к?н ?ылынгач, кыз- балалар ?ыела,

Бик ?итди серл?шеп алар уйлый кая барырга?



«Ачы» болынына брып ч?чк?л?р ?ыяргамы?

?лл? «ачы ташлыгында» су кереп кайтыргамы?



– Киттек, дуслар, су керерг?, ч?чк?л?р д? ?ыярбыз.

К?бебез бит й?з? белми, й?з?рг? ?йр?нербез.



Шулай уйлашканнан со? кит?л?р су керерг?.

Ярый ?ле ?йл?р якын, елга буенда гына.



Баралар уйнап, шаярып «ачы ташлыгы» ягына.

Анда бик ипле урын бар й?з?рг? ?йр?нерг?.



Тир?н т?гел, тезд?н ген?, ?г?р белс?? урынын.

Аргы якка чыгып була, вак таш, комы да бар аны?.



—



Алты- сигез яшьлек балалар шатланып чупырдыйлар.

Тир?н ?ирг? бик кермил?р, к?бесе й?з? белмил?р.



?йр?т?л?р зурраклар эт й?зг?нч? й?з?рг?.

Тырыша ??рбер бала, булдыралмый тиз ген?.



Шунда бер кыз ?йтеп куя, ишетк?нме ул кемн?н:

– ?г?р йотса? тере балык, й?з?рсе? аны? кебек!



Карыйлар, яр янында вак балыклар й?з?л?р,

Бигр?к инде алар матур, ялтыр-йолтыр кил?л?р.



Мен? таптылар ?аен, баш яулыгын алалар,

Ике башыннан тотып, суда шудырып баралар,

«маймычларны» тоталар.



Берсед? ?ит? балыкны?- тере килеш йотарга.

Кыю бала йота инде, суда й?з?се кил?.



Шулай тырышып ?йр?н?л?р су керерг?, й?з?рг?.

М?мкин т?гел ?йр?нмич?, к?п вакыт шунду ?т?.



Чумып-чумып су кер?л?р, ?шег?ч ярга чыгалар.

Дер- дер килеп калтыранып, кояшта кызыналар.



Озак ?тми инде вакыт, бик тиз кояш ?ылыта,

Трусилар кибеп бетк?ч, тагын т?ш?л?р елгага.



Су кер?л?р, яр буенда юеш комда уйныйлар.

Ул комда т?рле ?йбер, юллар, таулар т?зил?р.



Уйнап туйгач, ч?чк? ?ыеп, кайталар ?йл?рен?.

Гаил?д? булган туган аларны каршы ала.



• • •

Еллар алар ?теп тора, балалар да ?с?л?р,

Берг? укып, аралашып м?кт?пне бетер?л?р.



Элек су керг?н ?ирл?рне х?зер табуы бик кыен.

Т?бигать ?зг?ртеп тора болын, елга буйларын.



«Ачы ташлыгы» диг?н ?ир ?зг?рг?н, танымассы?,

Елга да башкача ага, тир?н?йг?н, к?р?мсе??…



Яр буеннан барып булмый- таллар, ?л?нн?р баскан.

Авылда балалар бик ?з, сукмаклар тапталмаган.



Юксынма, Сок елгабыз, балалар кайтып тора,

Яшь чакларны иск? алып, сагынып кил?л?р яны?а.




Тирес утыннары


??й к?ненд? ??рбер йортта утын «суктылар» тирест?н.

Бер- берсен? ?м? бел?н й?рдел?р туган- к?ршел?р.



Ничек утынны сугарга? Авыл халкы ул бел?…

Кыш к?ненд? алар тиресне тигезл?п ?еп куя.



??й ?итк?ч тараталар, су сибеп таптаталар.

Аны? ?чен бер ат кир?к тирест? й?ретерг?.



Халык елгадан су китер? мичк? (бочка) бел?н арбада.

Ташып торучы, аты бел?н, бик к?п тапкырлар бара.



Шул ??емг? су сиб?л?р, ат таптый ху?а бел?н,

Байтак вакыт ?тк?нн?н со? тирес була бик йомшак.



Крыйларын тигезлил?р, т?г?р?кл?п куялар,





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=64202712) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.