Книга - Язмышлардан узмыш бармы?

Язмышлардан узмыш бармы?
Люция ?блиева


Тормыш к?телм?г?н, очраклы ?йберл?рг? бай. «Мен? шулай, мин тел?г?нч? булачак», – диг?нн?рг? д?, аны? ?лл? нинди сынаулары аша узырга туры кил?. Язмышмы бу, ?лл? ялгышлар н?ти??семе? Чын м?х?бб?т диг?не д?, ни ?чен ?зен акламый? Сораулар к?п, ? ?авап табылырмы со??





Язмышлардан узмыш бармы?



Люция ?блиева



Фотор?семн?р Люция ?блиева

Версткалаучы ??м тышлыкны биз??че Марина Абдуллаева



© Люция ?блиева, 2022



ISBN 978-5-0059-0700-4

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero




Беренче б?лек







С?рия диплом алды да практикасын ?т?рг? дип, курсташы Зинн?т т?мамлаган м?кт?пне сайлады. Алар ик??л?п 19.. елны каршы алырга бер ай кала, авылга кайтып т?штел?р. С?рияне м?кт?пт? ?ыештыручы булып эшл?г?н тол хатын Халид? апага фатирга урнаштырдылар. Апаны? балалары читт?, ялга гына кайтып й?рил?р ик?н. С?рия ялан кад?р йортка килеп керг?ч, г???пл?н?ен яшер? алмады – башка авыл йортларыннан ул зурлыгы бел?н ген? т?гел, затлы ?й ?и?азлары, зыялы итеп ?ыештырылуы бел?н д? аерылып тора иде.

– Халид? апа ?аным, бигр?к зур йортыгыз, арып бет?сездер, ?ыештыра-?ыештыра?

– Булганны кая куясы? инде? Т?н тазалыгыннан аермасын Алла?, с?лам?т кешег? эш – гимнастика гына бит ул. Балалар да еш кайталар, булган эшне бетереп кит?рг? тырышалар.

С?рия юлдан ал?ып та, ачыгып та килг?н иде. Шу?а к?р?, Халид? апаны? ?зер ?ст?ленн?н баш тартмады. Юл сумкасыннан ?нисе ?зерл?п салган к?чт?н?чл?рне д? бушаткач, ?ст?л сый-х?рм?тт?н тагын да сыгылып, кунак к?тк?н кебек булып китте. Ни га??п! Уйларны укыган кебек, ишект?н декабрь салкынын ияртеп, озын буйлы ир-ат килеп керде. Халид? апа ?ст?л яныннан кузгалып, а?а каршы атлады.

– И-и-и, Илгиз улым, нинди ?илл?р ташлады д?ш?мбе к?н, бер-бер х?л булмагандыр бит? Илгиз ?нисен бик тиз тынычландырды: колхозны? идар? утырышына килг?н, бары шул гына. ?ниле-уллы г?рл?шк?н арада, С?рия ?ст?л артыннан кузгалды да, б?лм? ишеген? с?ялеп, Илгизне к?з?тте. Ярыйсы гына чиб?р, ыспай ир-ат. Райком секретарьлары киеп й?ри торган норка б?реген? караганда, каядыр урында эшл?г?н кешег? охшап тора.

– Кунак кызы да бар ик?н!

– ?йе шул, улым. М?кт?пк? практика ?т?рг? килде. Исеме – С?рия!

С?рия бит очларыны? кызарганын сизс? д?, сер бирерг? тел?м?де, ?ткер тавыш бел?н: «Ис?нмесез, абый!» – дип, кулын сузды. «Мен? се?лем д? табылды, ш?п бит, ?!» – дип, Илгиз С?рияне ?и?елч? ген? кочаклап куйды. Ике арада ниндидер бер ?ылы дулкын сызылып ?тк?нен икесе д? тоемлап калды. Н?рс? булды бу?

Табын артында алар бер-берсе бел?н якынрак танышты. С?рия Илгизне? авыл ху?алыгы идар?сенд? баш инженер булып эшл?г?нен, утыз яшь булуына карамастан, буйдак ик?нлеген белде. С?рия ?зене? к?рше район кызы, ?ти-?нисене? – укытучылар, а?ардан башка гаил?л?ренд? тагын ике ир туганы барлыгы турында с?йл?де.

Сер т?гел, бишенче курста укыганда кызлар, диплом алыр алдыннан, тормышны? икенче ягын да уйлый башлыйлар. С?йг?н ярлары бел?н табышып, вакытында кавышу, беркемг? д? ят ?йбер т?гел. Зинн?тне? практикага кайтыр алдыннан: «С?рия, безне? авыл егетл?ренн?н бу чиб?рлеге? бел?н котыла алмыйсы?, сине кия?г? алып калачаклар, ?зер бул!» – дип, иск?ртеп куйганы да исенд? ?ле. «Язмыштан узмыш юк, шулай була калса, мин риза!» – дип шаярткан иде ул чакта С?рия. Б?тен яклап та булган-килг?н кебек булса да, аны? ш?хси тормышында алга китеш бик булмады. С?рия ?зе ошатып, к?зе т?шеп й?рг?н егетл?р, нишл?птер а?ардан ераграк й?рде. ?зен ошатканнарына – к??еле т?шм?де. Укытучы гаил?сенд? ?ск?нг?ме, тал?пл?р д? югары иде шул.

Ирт?н С?рия уянганда, Илгиз район ?з?ген? эшк? китк?н, Халид? апа сыер саварга чыгып китеп бара иде.

– Халид? апа!

– ??, балам!

– ?зем савармын, х?зер тиз ген? юынам да.

– Юк, юк, язмаганны, ?зем савам, киленем т?гел д? инде син минем.

– Булсам, саудырыр идегезме?

С?йл?ш?не? бу якка кит?ен икесе д? к?тм?г?н идеме, берьюлы к?леп ?иб?рдел?р. Халид? апа сыер савып керг?ч, т?мл?п ирт?нге ч?йне эчтел?р. С?рия киенеп чыгып китим диг?нд? ген?, телефон чылтырады. Халид? апа биш минутлап чамасы с?йл?шк?нн?н со?, трубканы С?рияг? сузды.

– С?рия, х?ерле ирт?!

– Х?ерле ирт?, Илгиз!

– К?тс??, кичк? кайтып ?ит?м!

– Ярый со?…

«Нишл?п к?тм?сен инде, кайт кына, к?т?м!»

С?рия м?кт?пк? китк?ч, Халид? апа: «Ни булды ?ле бу?» – диг?н кебек, урындыкка барып утырды. ?лл?… Араларында бер-бер х?л бармы? Кич? ?ава сулыйбыз диг?н булып й?реп кердел?р. Ирт?н ирт?к С?рияне шалтыратып сорый. Юк, булмас, Илгиз бала-чага т?гел л? инде, бер к?р?д? гашыйк була торган. Аннан бит й?рг?н кызы Зил? д? озакламый кандидатлык диссертациясен яклап, М?ск??д?н кайтып т?ш?ч?к. ??йг? туй дип с?йл?шк?нн?р иде…



Ничек шулай тиз ?т? со? бу кадерле мизгелл?р? Талгын гына яуган кар астында бала-чага кебек ?ит?кл?шеп й?р?, бер-берсен? беренче к?реш?д? ?к омтылган бу парга бик т? р?х?т иде. ?омга кичен ничек кен? сузарга тырышмасыннар, с?гать уклары инде шимб? ягына карый башлады.

– Халид? апа йокламый к?теп торадыр, керик, Илгиз!

Илгиз С?рияне? иренн?рен? ?релде. Ай каядыр кереп яшеренерг? ?лгерде, йолдызлар югарырак атылды. Бар гал?мг? бары ик??: Илгиз ??м С?рия калды. И, бу кайнар м?х?бб?тт?н башлар ?йл?неп, й?р?кл?р бер булган б?хетле мизгелл?р! Кемн?р ген? кичерм?г?н д?, кемн?р ген? татымаган. Д?нья яралганнан бирле, с?юд?н д? к?чле, с?юд?н д? югары тагын бер?р хис булдымы ик?н? Шушы к?нг? кад?р бер сукмакка т?шмич? адашып й?рг?н ике язмыш башка аерылмас ?чен бер-берсен? сыенган минутлардан да г?з?лр?к минутларны тагын кайдан табып була?

Ишекне сак кына ачып керерг? тырышсалар да, Халид? апа аларны? керг?нен сизде, л?кин д?шм?де. С?рия т?рд?ге йокы б?лм?сен? ?тте. Илгизг? ?нисе залга урын ??йг?н иде, ул шунда килеп ятты.

Ирт?н С?рия аш-су б?лм?се ягыннан чыш-пыш килг?н тавышка уянып китте. Халид? апа бел?н Илгизне? н?рс? с?йл?шк?нн?ре аерым-ачык кына ишетелм?с? д?, С?рияне? к??еле сагаеп калды. ? мен? Халид? апасыны?: «Улым, практикант кызлар алдап й?рерлек яшьт? т?гел син», – диг?нен ишетми калмады.

Машина кузгалып китк?н тавыш ишетелг?ч кен?, С?рия я?а гына уянган кеше кыяф?те чыгарып, м?кт?пк? ?зерл?н? башлады. Халид? апа ?зен к?нд?геч? тотарга тырышса да, С?рия а?арда булган ?зг?решне, ?лб?тт?, сизде. Хатт?, ирт?нге ясаган ч?ене? т?ме д? б?ген икенчер?к иде.

Кара, тиз ?т? ик?н бу практика диг?нн?ре, календарь ?теп барган елны? тагын ун к?нен ген? саныйсы калган ик?н л?баса! Икесене? д? ?зешч?н с?нгатьт? актив студентлар булганлыгын белг?нг?, т?рбия эшл?ре буенча директор урынбасары С?рия бел?н Зинн?тне Я?а ел кич?сен ?зерл?шерг? ??леп итте. Шу?а к?р? б?ген, д?ресл?р бетк?ч, алар икесе д? кайтып кит?рг? ашыкмады. Буфетта тамак ялгап алганнан со?, кич?г? кызыклы детальл?р уйлап утырдылар. Кайтырга чыкканда урамда кара?гы капкан, ?мма ай яктысы шулкад?р якты – ?ирд? яткан эн?не д? табарлык иде. ?зл?рен? каршы килг?н Илгизне алар ерактан ук к?реп, танып алдылар. «?изни» атна уртасында нишл?п й?ри ул авылда?» – дип, ычкындырды Зинн?т. «Каян белде ик?н Зинн?т безне? Илгиз бел?н м?н?с?б?тл?рне, ?ле ?зебез д? ныклап а?лап бетермибез, чын хисл?рме, вакытлы мавыгумы?», – дип эченн?н ген? уйлап куйды С?рия. Зинн?т бел?н кул бирешеп к?решк?ч, Илгиз С?рияне култыклап алды. Шул минутта Зинн?тне алыштырып куйдылармыни! Аны? й?зенд? ниндидер н?фр?т хисл?ре п?йда булды. Ул Илгизне? я?агына сугып ?иб?рг?нен сизми д? калды. ?зе, к?з ачып йомганчы, якындагы тыкрыктан т?шеп т? югалды. Берн?рс? а?ламый калган С?рия, тораташ булып катты. Илгиз С?рияне тынычландырырга тырышып, кочагына алды.

– Илгиз, безне? арада берни д? юк, Зинн?т к?нл?шк?н булып кылануын ?зем д? а?ламыйм.

– С?рия, сине? монда бер гаебе? д? юк.

С?рияне? к?зл?ре: «Й?, тизр?к а?лат инде, югыйс? ?лл? нил?р уйлавым бар», – диг?н караш бел?н Илгизг? т?б?лде. Ул С?рияне култыклап алды. Икесе д? яратып ?лгерг?н «Аръяк юлына» таба атладылар.

С?рия к?л?рг? д?, еларга да белм?де. Зинн?т Илгизг? – «?изни» дип энд?шк?нд? к?з алдында С?рияне т?гел, ? ?зене? бертуган апасы Зил?не тоткан булып чыкты! Илгизне?: «Зил? бел?н ярты елдан артык хат алышмыйбыз. Зинн?т безне? аралар ?зелг?нен белми. Х?ер, ?ниг? д? син тормышыма килеп керг?ч кен? а?латып бирерг? туры килде», – диг?нен? ышаныргамы, ышанмаскамы белми аптырап калды С?рия. Аерылышуларыны? с?б?бе – Зил?не? район ?з?генд? яш?рг? тел?м?ве, имеш. Илгиз М?ск??г? к?ч?рг? риза булганда гына, а?а кия?г? чыгачагын ультиматум итеп куюын да ?ст?г?ч, ялганламый т?сле тоелды.

Ай икегез, икегез,
Тигез гомер итегез.
Икегез д? пар килг?нсез,
Тигез гомер итегез!

??й б?тен т?р?з?л?рне шыр ачып салган. Туй ?ыры йорт эчен? ген? риза булмыйча, урамга б?реп чыгып, ?лл? кайларга кад?р таралып кит?. ?ыр гына т?гел, Илгиз бел?н С?рияне? с?ю хисл?ре д? к?кр?кл?рен? сыя алмый ташып, к?кл?рг? талпына, к?з к?ренм?с ки?лекл?рг? тартыла. Алар бер-берсен? шулкад?р сыенып утырганнар, ?йтерсе?, кемдер килер д?, аерып, икесен ике якка ыргытыр т?сле. Юк, аерылыр ?чен кавышмады алар, с?еп-с?елеп яш?р ?чен! Бер-берсен? ти? пар итеп яратылмаган булсалар, каян килеп очрашырлар иде? Туй т?ренд? ?кият д?ньясыннан килг?н м?х?бб?тне? утырганына алар гына т?гел, г?я б?тен гал?м шатлана, с?ен? иде.

Яш?гез тормыш ямене?

Кадерен белеп кен?,

Х?тта чикл?век т?шен д?

Урталай б?леп кен?.



Йола буенча, кыз ягы – кызны, егет ягы егетне мактый. Мактамаслык т?гел, икесе д? бер диг?н, у?ган-булган. Бигр?к т? С?рияне? ?ти-?нил?ре горурлык кичереп утырдылар. Шулай булмый ни! С?рия кебек кызлар бармак бел?н ген? санарлык! «Кадерле к?л?ш-кия?, кода-кодачалар, кунаклар, якын дуслар, х?рм?тле туганнар!» Котлаулар к?м?к ?ыр, шаян с?зл?р бел?н алышынып тора. Ике як та с?зг? кес?г? кер? торганнардан т?гел. ?зр?к кызмача булып алгач, С?рияне? ?тисе д? яраткан ?ырын сузып ?иб?рде:



Чылбырдай тезелеп,

Кайтыгыз, торналар;

Бу к?лд?й камышлы

Г?з?л к?л кайда бар?

Бу ?ырдан со? кия? ягы: «?лл? кода кия?л?рене? н?селе „торна“ кушаматы й?ртк?нен белмиме? ?лл? белеп махсус р?вешт? ?ырлыймы?» – дип, тын кала. Тик озакка т?гел. Шаянлыгы бел?н инде б?тен табынны яулаган кия? егете Мифтах кушаматны? тарихын с?йл?г?ч, к?зд?н яшьл?р чыкканчы к?леш?л?р. Туй кызганнан кыза.

?ченче т?н?феск? чыккач, З?лиф? ?и?ги Илгиз бел?н С?рияне шыпырт кына чакырып алды. Ике йорт аша ?зерл?нг?н «кия? т?ш?ге» аларны зарыгып к?теп тора иде. Кызганыч, беренче уртак т?н ?чен дип калдырган ымсындыргыч, кабатланмас мизгелл?р икесен д? б?тереп ?зен? тартып алырга торганда, «шайтан» да к?зл?рен йоммагын, алар ?ле а?ларлык д?р???д? т?гел идел?р…

С?рия, кыенсынып, ялангач т?нен капларга юрганга ?релде. «?аным, син минеке, мин синеке, оялма» – диг?нг?, эреп т?шм?ск? тырышса да, ирене? кочагына кереп китк?нен сизми д? калды. Илгиз, аны? ?чен ген? сакланган саф г?лне? та?ларын, сакланып, ирк?л?п, назлап кына ачты. Хатын-кыз назын татып караганы булса да, Илгиз, мо?а кад?р кагылмаган хисл?р дулкынында кайнады. «Мин си?а бервакытта да хыян?т итм?яч?кмен, ?аным!» – дип, кат-кат кабатлаганда, теге «шайтан» тавышсыз гына ?зене? почмагында к?леп утырды.

Илгизл?р яш?г?н йортны? капка алдына яшь киленне каршыларга дип к?рше-тир?, агай-эне ?ыелган. Зил?не? ?нисе бел?н ?тисе Т?нзил? бел?н Мисбахны? юклыгын, каршылаучылар абайламый калмады, ?лб?тт?. Кайсы килм??л?рен хуплады, кайсы: «Зил? бел?н Илгизне? аралары биш былтыр суынган, н?рс?г? ?пк? сакларга инде» – дип, тел чарлады. Машиналар, кычкырта-кычкырта, ишегалдына ?тте. Илгиз С?рияне к?т?реп алды да, ап-ак менд?рг? бастырды. Халид? апа С?рияг?: «Т?кле аягы? бел?н, киленк?ем. К??еле? май кебек йомшак булсын, теле? бал кебек татлы булсын!» – дип, бал-май каптырды.



Туйдан со?, бер атна да узмады, Илгизне райкомга чакыртып алдылар. Райком секретаре с?йл?ш?не кыска тотты.

– Илгиз Калимуллович, сезне? кандидатурагыз ?лк? комитетта каралган, бик ?аваплы эш т?къдим ит?л?р. Ирт?г? ?авап бирерг? кир?к.

Ришат Талиповичка ?авабы у?ай булачагына, Илгиз шикл?неп т? карамады. Ч?нки партия ?гьзасына ?лк? комитет карарына «юк» дип ?авап бир?, ?зе? тел?п т?мугка т?ш? диг?н с?з булачак. С?риясе д? каршы килм?с. Хатын-кызга н?рс?, ире кайда, ул шунда. Диплом алганына бер ай да юк, кайда эшк? урнашса да, а?а барыбер т?гел мени? Мен? ?нисе ген? ничек кабул ит?р? Быел алтмыш яшен тутыра бит, яш?рерг? таба бармый. Илгиз авылда йорт салыр алдыннан, ?нисе: «Картайган к?немд? минем бер ?зем? ниг? кир?к шундый зур йорт, сез берегез д? монда кайтып яш?м?ячексез барыбер», – диг?н иде. ?нисе хаклы булып чыкты т?гелме со?? «Ярар, алда чамаларбыз», – дип Илгиз, район ?з?генд? ?ч ел «буйдак» тормыш бел?н яш?г?н фатирына ашыкты.

С?рияг? ху?абик? роле килешк?н, ?зе д?, аш-су б?лм?сенд?ге ?ст?л д? балкып тора. Илгиз тамак ялгап алганнан со?, райкомдагы с?йл?ш?не С?рияг? ?иткерде.

– Син каршы т?гелсе?дер бит, С?рия?

– Башыма тай типм?г?н л? инде минем, нишл?п каршы булыйм… тик.. кайда яш?рбез со?? Бу фатирны калдырып кит?безме?

– С?рия, барысын да ?зем ?айлармын, к?ял?нм?.

Илгиз С?рияне к?т?реп алды да, залдагы диванга юн?лде. Иренн?р-иренг? кушылгач, ?ле ген? ике арада булган ?итди с?йл?ш? кайнар куенда эреп, каядыр юкка чыкты, югалды… С?ю ф?решт?л?ре оялып, к?зл?рен йомды.



Зинн?т М?ск??г?, ирт?г? апасы диссертация якларга тиеш к?нне килеп т?ште. Хатта ?йр?теп язганча, башта метро бел?н барды. Аннан троллейбуска к?чеп утырды. Троллейбус т?р?з?л?ренн?н М?ск?? урамнарын карап бара торгач, кир?к тукталышны узып китк?нен д? сизми калды. «К?ндез д? бик матур башкала, т?нн? – тагын да га??ебр?ктер ?ле, бер атнада к?реп бетереп булыр мик?н?» ? к?р?се кил?! К?пл?рг? т?теми ?ле бу б?хет. Зинн?тне? апасы М?ск??г? аспирантурада укымаса, белмим, кайчан барып эл?гер иде башкалага.

Энек?шен д?рт к?з бел?н к?теп алды Зил?. Беренчед?н, сагынган иде. Сагынырлык та шул! Зил? авылга я?а ел каршылаганнан со?, башка кайтып й?рм?де: диссертациясе буенча да бушамады, Илгиз бел?н аралар бозылу да с?б?п булды. Икенчед?н, Зинн?т апасына республикага эшк? кайтырга диг?н юлламаны алып килерг? тиеш, ч?нки Зил? диссертациясен яклагач, М?ск??д? калмаска диг?н карарга килг?н иде. ?зе укып бетерг?н медицина институтыны? акушерлык ??м гинекология кафедрасына эшк? кайтырга уйлаганын ?ти-?нисен? хат бел?н язып ?иб?рде. ? алар, эшне озакка сузмый, с?лам?тлек саклау министырлыгында эшл?г?н туганнары Та?ирга м?р???гать иттел?р. Ул: «Кулымнан килг?н кад?р ярд?м ит?рмен», – дип ышандырган.

Зинн?тне? авыл к?чт?н?чл?ре тулы зур юл сумкасын берг?л?п бушаттылар. Зил? ?зе д? буш кул бел?н к?теп тормаган – М?ск??не? зинн?тле ризыклары бел?н х?ленн?н килг?нч?, суыткычын тутырып куйган. Тамак ялгарга утыргач, с?з башта ?ти-?нил?ре, туган-тумача, таныш-белешл?ре хакында барды. Зил?не? ирт?г? ?аваплы к?не булуын ист? тотып, Зинн?т с?зне кыскарак тотарга, бигр?к т? Илгиз бел?н С?рия тир?сен? ялгыш борылып китм?вен тел?де. Апасы: «Эш буенча я?алыклар бармы? – дип сорагач, ?и?ел сулап, т?кми-ч?чми с?йл?рг? кереште. Та?ир абыйсы Зил?г? республика шифах?н?л?рене? берсенд? бала тудыру б?леген ?ит?кл?рг? урын с?йл?шк?н булып чыкты. «Медицина институтына укытырга ?зр?к практика алгач барыр, бу эшенд? яш?? урыны да х?л ителер, кайтсын, бер?к М?ск??д? калмасын», – дип кат-кат ?йтк?н.





Конец ознакомительного фрагмента. Получить полную версию книги.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68312780) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.